آیا مراد از «ستة ایام» که در قرآن آمده، شبانه روز به معنای 24 ساعت است؟

شرح پرسش:
بر اساس آنچه که در کتاب انجیل آمده، خداوند زمین را در شش روز آفریده و در آخرین روز هم حضرت آدم را. آیا قرآن هم همین نظر را دارد؟ آیا (سته ایام)(شش روز) در قرآن روزهایی بلندتر از روزهای معمولی را مطرح می‌کند؟دیدگاه اسلام را در این زمینه به طور کامل شرح دهید.

پاسخ اجمالی:
در قرآن مجید، مدت زمانی که خلقت آسمان ها و زمین در آن صورت گرفته، مطرح گردیده است و از آن به "ستة ایام"(شش روز) تعبیر شده است. ولی در ارتباط با خلقت آدم در روز ششم و تفاصیل اعمالی که خداوند در هر روز انجام داده، مطلبی ذکر نگردیده است.
ظاهراً "ستة ایام" اشاره به شش دوران دارد چنانکه تعبیر به یوم و روز به این معنی، در دیگر آیات قرآن و نیز احادیث معصومان و کلمات شعرا و ادبا رایج و متداول است، بنابراین ممکن است از زمان خلقت آسمان ها و زمین و همچنین خلقت آدم میلیون ها و حتی میلیاردها سال گذشته باشد، که برخی یافته های باستان شناسی و بقایای اجزای انسان های ابتدایی مربوط به میلیون ها سال پیش نیز این امر را تأیید می کند.
البته اگر بیان می شود که خلقت آدم مربوط به حدود شش یا هفت هزار سال پیش است، هیچ استبعادی ندارد که منظور نسل جدیدی از انسان باشد که از آدم است و چه بسا قبل از این نسل، هزاران نسل از انسان وجود داشته و منقرض شده باشد.

پاسخ تفصیلی:
قرآن مجید و کتاب مقدس (تورات) خلقت آسمان و زمین را در شش روز ذکر کرده اند[1] با این تفاوت که اولاً در قرآن مجید تفاصیل اعمالی که خداوند در هر روز انجام داده ذکر نشده[2] ولی در کتاب مقدس جزئیات کارهای انجام شده مذکور است[3].
ثانیاً: در قرآن نیامده است که در پایان روز ششم خداوند حضرت آدم را آفریده است.
اما اینکه منظور از یوم (روز)در قرآن مجید که می فرماید: "ما زمین و آسمان را در شش روز خلق کردیم"[4] چیست؟ آیا مراد یک شبانه روز (24ساعت)است؟ یا...، باید گفت:
مسلم است که در زمان آغاز خلقت، روز و شب معنای واقعی خود را که از گردش زمین به دور خود و در برابر نور خورشید حاصل می شود، پیدا نکرده بودند، زیرا هنوز زمین و خورشید خلق نشده بودند. بنابراین نمی توان گفت منظور از (روز) دقیقاً همان زمان گردش کره زمین به دور خود باشد. هر چند که می تواند معادل آن (یعنی 24 ساعت) را برای آن در نظر گرفت. اما از آنجا که یافته های علمی دانشمندان حاکی از آن است که میلیاردها سال طول کشیده تا زمین و آسمان به وضع کنونی خود در آمده اند لزومی ندارد که ما روز (یا معادل آن در زبان های دیگر مانند (یوم) در زبان عربی) را برابر 24 ساعت بدانیم. مخصوصاً با توجه به اینکه واژه روز یا یوم مفهوم وسیعی دارد، و در بسیاری موارد به معنای یک (دوران) و برهه ای از زمان به کار رفته است و می رود. خواه آن زمان کوتاه باشد یا طولانی و به اندازه هزاران و یا حتی میلیاردها سال.
به طور مثال قرآن مجید از عالم رستاخیز به (یوم القیامة) تعبیر کرده است، در حالی که مجموعه ی رستاخیز، دورانی بسیار طولانی است و در خود قرآن آمده است که روز رستاخیز و محاسبه اعمال مردم پنجاه هزار سال طول می کشد.[5]
بنابراین دست کم در فرهنگ قرآن مجید واژه (یوم) الزاماً به مقدار 24 ساعت نمی باشد. علاوه در کلمات مردم و شعرا و ادیبان و حتی پیشوایان دینی واژه روز و یوم به معنای (دوران) (کوتاه یا طولانی) آمده است. چنانکه حضرت علی(ع) می فرماید: (روزگار دو روز است: روزی به سود تو، و روزی به زبان تو)[6]
و کلیم کاشانی اینگونه سروده است:
بد نامی حیات یکی دو روز بیش نبود
آن هم (کلیم) با تو بگویم چسان گذشت
یک روز صرف بستن دل شد به این و آن
روز دگر به کندن دل از این و آن گذشت[7]
لغت شناسان نیز این وسعت مفهومی را در مورد واژه روز و یوم بیان داشته اند. مثلاً راغب اصفهانی می گوید: (یوم گاهی به مقدار زمان بین طلوع و غروب خورشید گفته می شود و گاهی به مدتی از زمان، هر مقدار که باشد.)[8]
از مجموع نکات ذکر شده چنین نتیجه می گیریم که:
خداوند زمین و آسمان را در شش دوران متوالی آفریده است هر چند این دوران ها گاهی به میلیون ها و حتی میلیاردها سال بالغ شده است و بین قرآن و یافته های علمی از این نظر اختلاف و تضادی وجود ندارد. چنانکه اگر واژه روز در کتاب مقدس را نیز به (دوران) تفسیر نمائیم (که قابلیت این تفسیر را دارد) تضادی به وجود نمی آید[9].

پی نوشتها:
[1] این مطلب در 7 آیه قرآن آمده است: اعراف: 54، یونس: 3، هود: 7، فرقان: 59، سجده: 4، ق: 38، حدید : 4.
[2] تنها در آیات 1 – 12 سوره فصلت، خلقت زمین و تقدیر مواد غذایی روی آن را چهار روز و خلقت آسمان ها را دو روز معین کرده است، برخی از مفسران نیز با توجه به این آیات دوران های آفرینش را به صورت احتمالی تخمین زده اند . نک: تفسیر نمونه، ج 6، ص 202.
[3] کتاب مقدس، سفر پیدایش ، باب اول شماره1-31.
[4] ق ،38: "وَ لَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَیْنَهُما فی‌ سِتَّةِ أَیَّامٍ".
[5] معارج، 4.
[6] نهج البلاغه.
[7] کلیم کاشانی، به نقل از تفسیر نمونه، ج 6، ص 202.
[8] مفردات الفاظ القرآن، واژه (یوم).
[9] - برای آگاهی بیشتر، نک: پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، محمد علی رضایی، صص 105-126.
منبع: www.islamquest.net