در جهان بینی قرآن کریم، انسان نه تنها هر روز به معاد که همان عود و رجوع به طرف مبدأ است، نه بازگشت به دنیا نزدیک می شود، بلکه هر لحظه معادی دارد و به آن نزدیک است. در این جهان بینی معاد از مبدأ بریده نیست، گرچه در نگاه نخست مبدأ و معاد در دو قوس قرار گرفته و از معاد با عنوان (جهان پس از مرگ) یاد می کنیم، لیکن با نگرشی ژرف به نکته ای شکوهمند می رسیم و آن این که هر دو قوس، به یک نقطه می رسد؛ آن سان که از یک نقطه آغاز شده و هر دو جلوة یک حقیقت است: (هو ألاوّلَ والاخِرُ و الظّاهِرَُ والباطِنُ) حدید/3 ذکر و یاد مبدأ، ذکر و یاد معاد است و خدای سبحان می فرماید: (یا أیّها الّذین امنوا اذکرو الله ذکراً کثیراً) احزاب/41 [ای مؤمنان به یاد خدا باشید و فراوان او را یاد کنید].
بنابراین، یاد خدا (مبدأ) یاد معاد است و هر لحظه انسان به جانب او می رود: (إِنّا لِلّهِ و إِنّا إِلَیه راجِعوُن) بقره/156 در مقابل، فراموشی الله سبب فراموشی معاد، بلکه موجب فراموشی خود انسان می گردد، به طوری که خویش را فراموش کند؛ چنان که سبب می شود مورد فراموشی عمدی خداوند قرار گیرد: (نَسوا اللهَ فأنساهُم أَنفُسهم) حشر/19، (نَسوا الله فَنَسیهم) توبه/67 خدای سبحان در آن روز و هر روز دیگر آنان را به فراموشی می سپارد: (فالیوم ننساهم کما نسوا لقاءَ یومهم هذا) اعراف/51
مهم ترین اثر یاد معاد، اجرای عدل و بر پاداری قسط فردی و اجتماعی است. از این رو امیر مؤمنان(علیه السلام) فرمودند: (من تذکّر بُعد السّفر استعدّ) (نهج البلاغه، حکمت 280)؛ [کسی که به یاد سفر آخرت باشد خود را آماده محاسبه آن روز خواهد کرد]. نیز فرمودند: (واذکر قبرک فإنّ علیه ممرّک) (همان، خطبة 153)؛ [به یاد گورت باش؛ زیرا از آن جا به طرف معاد مرور می کنی] و برای اصلاح جامعه اسلامی به مالک اشتر فرمودند: (ولن تحکم ذلک من نفسک حتّی تُکثر هُمُومَک بذکر المعاد إلی ربّک) (همان، نامه 53)؛ [هرگز بر خویشتن تسلّط نمی یابی و از خشم نمی رهی تا اندیشه‌هایت را بسیار به یاد بازگشت به سوی پروردگارت نگردانی.] مهم ترین اثر فراموشی معاد نیز تبه کاری و ستمگری فردی و اجتماعی است.
eporsesh.com
