آیات و روایاتی درباره جایگاه عقل و اندیشه انسانی در مکتب نبی اکرم(ص) و ائمه(ع) بیان فرمایید.

خداوند با بیان‌های مختلف، انسان را به اندیشه و تدبّر دعوت کرده است و کسانی که به تفکر بی اعتنایند، مورد توبیخ و مذمت قرار گرفته‌اند. قرآن کریم افرادی را که از تعقّل و اندیشه گریزانند، به عنوان پست‌ترین جنبندگان معرفی کرده و خطابات خود را مایه عبرت وبهره‌گیری صاحبان عقل و خرد دانسته است. قرآن کریم هرگز آدمیان را به تعبّد محض و پذیرش بی دلیل عقاید دینی و تعطیل کردن عقول دعوت نکرده است؛ بلکه خود به اقامه دلیل عقلی پرداخته و مخاطبان خود را به تعقّل و تدبّر توصیه فرموده است:
1. ان فی خلق السماوات و الارض و اختلاف اللیل و النهار لایات لاولی الالباب به راستی که در آفرینش آسمان‌ها و زمین وتفاوت شب و روز، نشانه‌هایی است برای صاحب دلان{M، (سوره آل عمران، آیه 190).
2. و ما یذّکروا الااولوا الالباب ، و جز خردمندان، کسی پند نمی‌گیرد.{M، (سوره بقره، آیه 269).
3. کذلک یُبیّن الله لکم آیاته لعلّکم تعقلون بدین گونه، خداوند آیات خود را برای شما بیان می‌کند، باشد که بیندیشید{M،(سوره بقره، آیه 242).
4. قرآن کریم، حسرت و افسوس جهنّمیان را نتیجه سرپیچی از رهنمودهای عقل می‌داند.
و قالُوا لو کنّا نسمع او نعقل ما کنّا فی اصحاب السعیر اگر گوش شنوا داشته، اندیشه می‌نمودیم، از دوزخیان نبودیم{M،(سوره ملک، آیه 10).
5. قرآن کریم نه تنها برای آزادی از جبر بیرون و آزادی از هوا و هوس‌های درونی ارزش قایل است، بلکه انسان را از زنجیرهایی که عقل و اندیشه را به بند بکشد بر حذر می‌دارد و برای دوری از تعصب در اندیشه، می‌فرماید. فبشر عباد * الذینیستمعون القول فیتبعون احسنه اولئک الذین هدهم اللّه و اولئک هم اولوا الالباب بشارت ده بندگانی را که به گفتار گوش فرا دادهو از بهترین آن‌ها پیروی می‌کنند. آن‌ها کسانی هستند که خدا هدایتشان کرده است و آنها صاحبان خرد و اندیشه‌اند{M، (سوره زمر، آیه 17 18).
روایات اهل بیت(ع) نیز عقل را در مقامی بس و الاشاره است.
1. امام موسی بن جعفر(ع) ضمن بر شمردن پاره‌ای از ویژگی‌های عقل و عاقلان، می‌فرماید: (خدای را بر مردمان دو حجت است: حجتی بیرونی و حجتی درونی؛ حجت برون همانا پیامبران و امامان هستند و حجت درون عقل و خرد آدمیان)، (کافی، جلد 1،کتاب العقل و الجهل، حدیث 12).
علی(ع) می‌فرماید: (پایه دین بر عقل استوار شده و خدا را تنها بدین وسیله می‌توان شناخت. خردمند از تمامی کسانی که از راهی جز عقل، وصال خدا را می‌جویند به او نزدیک‌تر است و...)، (بحارالانوار، ج 1، ص 94، ح18).
3. امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: (عقل، رسول و پیامبر الهی است و هیچ فقری شدیدتر از محرومیت از آن نیست)، (نهج البلاغه، قصار الحکم، حکمت 54)
eporsesh.com