مرگ
مرگ یعنی انتقال از دنیا به آخرت. مرگ‌از قوانین فراگیر جهان هستی است که همه موجودات طعم آن را خواهند چشید. [۱] [۲]
آیا در باره علت دفن انسان پس از مرگ مطلبی در قرآن آمده است؟
در قرآن مجید، فلسفه و حکمت وجوب دفن بدن انسان پس از مرگ مطلبی نیامده، امّا در روایات، بر این امر پرداخته شده است. امام هشتم‌می‌فرماید: "همانا امر شده به دفن میّت، تا این که ظاهر نشود برای مردم، فساد جسد او، و زشتی قیافة وی، و اذّیت نشوند افراد جامعه از بوی بد او، و نیز متاذّی نگردند، از بیماری و آفت و فسادی که جنازة میّت چه بسا در پی داشته باشد]باعث مریضی دیگران شود[ و برای این که، بدن میّت، از دید دوستان و دشمنان وی مخفی باشد; تا دوستان محزون نشوند و دشمنان، شماتت و خوشحالی نکنند." در این حدیث، حکمت‌های فراوانی برای دفن ذکر شده که به چند مورد آن اشاره میشود: 1. حفظ احترام مرده; چون اگر دفن نشود، بدن، به زودی متعفّن می‌گردد، قیافه تغییر می‌کند و حیوانات صحرا، آن را طعمة خود قرار می‌دهند، و این امور، بی‌احترامی بزرگی به متوفّا و بستگان وی می‌باشد و بدیهی است که هیچ کس راضی نیست که عزیز او به این سرنوشت گرفتار شود. 2. بدن مرده، به انواع، میکروب‌ها آلوده است و این سبب ابتلای افراد جامعه، به بیماری‌های خطرناک می‌گردد. 3. مردم از بوی بد او اذیت می‌شوند. 4. دفن نشدن مرده، سبب آزردگی دوستان و شادشدن دشمنا است. از قرآن مجید استفاده میشود که نخستین بدنی که دفن شد، بدن هابیل فرزند آدم بود(وسائل‌الشیعه،شیخ‌حرعاملی، ج 2، ص 819، نشرمکتبه‌الاسلامیه. ) که به دست برادرش قابیل کشته شده، و او کیفیت دفن را از کلاغی آموخت:"فَبَعَث‌َ اللّه‌ُ غُرابًا یَبحَث‌ُ فِی الاَرض‌ِ لِیُرِیَه‌ُ کَیف‌َ یُوَری سَوءَة‌َ اَخِیه‌ِ قال‌َ یَوَیلَتی‌َ اَعَجَزت‌ُ اَن اَکون‌َ مِثل‌َ هَذا الغُراب‌ِ فَاُوَرِی‌َ سَوءَة‌َ اَخی فَاَصبَح‌َ مِن‌َ النَّدِمین;(مائده، 31) پس خداوند کلاغی را برانگیخت که زمین را به چنگال گود نماید تا به او بنماید که چگونه بدن مردة برادر را زیر خاک پنهان سازد; ]قابیل[ با خود گفت: ای وای بر من! آیا من از آن عاجزترم که مانند این کلاغ باشم تا جسد برادر را زیر خاک پنهان کنم ]پس برادر را به خاک سپرد[ و از این کار سخت پشیمان گردید." در حدیثی امام‌صادق‌می‌فرماید: "هنگامی که قابیل برادر خود را کشت، او را در بیابان افکنده بود. درندگان به سوی جسد هابیل روی آوردند. قابیل برادر خود را مدتی به دوش کشید، لکن باز پرندگان اطراف او را گرفته بودند و منتظر بودند که چه موقع جسد را به خاک می‌افکند تا او را بخورند; در این موقع بود، خداوند زاغی را فرستاد که خاک‌های زمین را کنار زد و جسد زاغ دیگر را در آن قرار داد و به روی آن خاک ریخت; قابیل که این منظره را تماشا می‌کرد، جسد برادر خویش را به خاک سپرد."( مجمع‌البیان، مرحوم‌طبرسی، ج 3، ص 185، ذیل آیه، نشر کتابفروشی‌اسلامیه; تفسیرنمونه، آیة...مکارم شیرازی‌ودیگران،ج،ص 352، انتشارات دارالکتب‌الاسلامیه. ) از امام‌صادق‌از ابتدای نسل آدم علی نبینا و... و این که خدای متعال به آدم وحی کرد که دختران خود را به ازدواج پسران خویش در آورد، سؤال شد: حضرت فرمود: "سبحان الله و تعالی عن ذلک علواً کبیراً; منزه است خدا و بزرگ‌تر است، از این که اصل و اساس خلقت انسان و اولیا و انبیا و مؤمنان را بر امر حرامی قرار دهد، آیا خداوند قدرت نداشت که موجودی و جُفتی از حلال برای آنان خلق کند.( تفسیرصافی، فیض‌کاشانی(قدس‌سره)، ج 1/415، نشر موسسه اعلمی للمطبوعات بیروت لبنان . )" بعضی مفسّران این روایات را معتبر می‌دانند و معتقدند که فرزندان آدم (برادر یا خواهر) ازدواج نکردند، بلکه خداوند برای آنها حور یا جّن آفرید. مرحوم فیض کاشانی، به این نظر معتقد است،( تفسیرصافی،پیشین،ص 418. ) لکن انصاف این است که قول علاّمه طباطبایی(ره) به واقع نزدیک‌تر است، چون مطابق با ظاهر قرآن است، افزون براین که روایات فراوانی نیز مویّد این مطلب می‌باشد; بنابراین، روایاتی که ازدواج برادر با خواهر را نفی می‌کند باید طرد نمود چون با ظاهر آیه شریفه منافات دارد. لکن تردیدی نیست، هر یک از دیدگاه‌ها را که بپذیریم، فلسفه ازدواج، زیاد شدن نسل بشر است. خداوند، غریزه جنسی را در انسان قرار داد و ازدواج را تشریع فرمود تا بدین وسیله نسل بشر فراوان گردد و اگر ازدواج در بین فرزندان آدم تشریع نمی‌گردید، با فوت فرزندان آدم، نسل انسان منقرض میشد. eporsesh.com
در قرآن مجید، فلسفه و حکمت وجوب دفن بدن انسان پس از مرگ مطلبی نیامده، امّا در روایات، بر این امر پرداخته شده است. امام هشتم‌می‌فرماید: "همانا امر شده به دفن میّت، تا این که ظاهر نشود برای مردم، فساد جسد او، و زشتی قیافة وی، و اذّیت نشوند افراد جامعه از بوی بد او، و نیز متاذّی نگردند، از بیماری و آفت و فسادی که جنازة میّت چه بسا در پی داشته باشد]باعث مریضی دیگران شود[ و برای این که، بدن میّت، از دید دوستان و دشمنان وی مخفی باشد; تا دوستان محزون نشوند و دشمنان، شماتت و خوشحالی نکنند." در این حدیث، حکمت‌های فراوانی برای دفن ذکر شده که به چند مورد آن اشاره میشود: 1. حفظ احترام مرده; چون اگر دفن نشود، بدن، به زودی متعفّن می‌گردد، قیافه تغییر می‌کند و حیوانات صحرا، آن را طعمة خود قرار می‌دهند، و این امور، بی‌احترامی بزرگی به متوفّا و بستگان وی می‌باشد و بدیهی است که هیچ کس راضی نیست که عزیز او به این سرنوشت گرفتار شود. 2. بدن مرده، به انواع، میکروب‌ها آلوده است و این سبب ابتلای افراد جامعه، به بیماری‌های خطرناک می‌گردد. 3. مردم از بوی بد او اذیت می‌شوند. 4. دفن نشدن مرده، سبب آزردگی دوستان و شادشدن دشمنا است. از قرآن مجید استفاده میشود که نخستین بدنی که دفن شد، بدن هابیل فرزند آدم بود(وسائل‌الشیعه،شیخ‌حرعاملی، ج 2، ص 819، نشرمکتبه‌الاسلامیه. ) که به دست برادرش قابیل کشته شده، و او کیفیت دفن را از کلاغی آموخت:"فَبَعَث‌َ اللّه‌ُ غُرابًا یَبحَث‌ُ فِی الاَرض‌ِ لِیُرِیَه‌ُ کَیف‌َ یُوَری سَوءَة‌َ اَخِیه‌ِ قال‌َ یَوَیلَتی‌َ اَعَجَزت‌ُ اَن اَکون‌َ مِثل‌َ هَذا الغُراب‌ِ فَاُوَرِی‌َ سَوءَة‌َ اَخی فَاَصبَح‌َ مِن‌َ النَّدِمین;(مائده، 31) پس خداوند کلاغی را برانگیخت که زمین را به چنگال گود نماید تا به او بنماید که چگونه بدن مردة برادر را زیر خاک پنهان سازد; ]قابیل[ با خود گفت: ای وای بر من! آیا من از آن عاجزترم که مانند این کلاغ باشم تا جسد برادر را زیر خاک پنهان کنم ]پس برادر را به خاک سپرد[ و از این کار سخت پشیمان گردید." در حدیثی امام‌صادق‌می‌فرماید: "هنگامی که قابیل برادر خود را کشت، او را در بیابان افکنده بود. درندگان به سوی جسد هابیل روی آوردند. قابیل برادر خود را مدتی به دوش کشید، لکن باز پرندگان اطراف او را گرفته بودند و منتظر بودند که چه موقع جسد را به خاک می‌افکند تا او را بخورند; در این موقع بود، خداوند زاغی را فرستاد که خاک‌های زمین را کنار زد و جسد زاغ دیگر را در آن قرار داد و به روی آن خاک ریخت; قابیل که این منظره را تماشا می‌کرد، جسد برادر خویش را به خاک سپرد."( مجمع‌البیان، مرحوم‌طبرسی، ج 3، ص 185، ذیل آیه، نشر کتابفروشی‌اسلامیه; تفسیرنمونه، آیة...مکارم شیرازی‌ودیگران،ج،ص 352، انتشارات دارالکتب‌الاسلامیه. ) از امام‌صادق‌از ابتدای نسل آدم علی نبینا و... و این که خدای متعال به آدم وحی کرد که دختران خود را به ازدواج پسران خویش در آورد، سؤال شد: حضرت فرمود: "سبحان الله و تعالی عن ذلک علواً کبیراً; منزه است خدا و بزرگ‌تر است، از این که اصل و اساس خلقت انسان و اولیا و انبیا و مؤمنان را بر امر حرامی قرار دهد، آیا خداوند قدرت نداشت که موجودی و جُفتی از حلال برای آنان خلق کند.( تفسیرصافی، فیض‌کاشانی(قدس‌سره)، ج 1/415، نشر موسسه اعلمی للمطبوعات بیروت لبنان . )" بعضی مفسّران این روایات را معتبر می‌دانند و معتقدند که فرزندان آدم (برادر یا خواهر) ازدواج نکردند، بلکه خداوند برای آنها حور یا جّن آفرید. مرحوم فیض کاشانی، به این نظر معتقد است،( تفسیرصافی،پیشین،ص 418. ) لکن انصاف این است که قول علاّمه طباطبایی(ره) به واقع نزدیک‌تر است، چون مطابق با ظاهر قرآن است، افزون براین که روایات فراوانی نیز مویّد این مطلب می‌باشد; بنابراین، روایاتی که ازدواج برادر با خواهر را نفی می‌کند باید طرد نمود چون با ظاهر آیه شریفه منافات دارد. لکن تردیدی نیست، هر یک از دیدگاه‌ها را که بپذیریم، فلسفه ازدواج، زیاد شدن نسل بشر است. خداوند، غریزه جنسی را در انسان قرار داد و ازدواج را تشریع فرمود تا بدین وسیله نسل بشر فراوان گردد و اگر ازدواج در بین فرزندان آدم تشریع نمی‌گردید، با فوت فرزندان آدم، نسل انسان منقرض میشد. eporsesh.com
پاسخ:
در قرآن مجید، فلسفه و حکمت وجوب دفن بدن انسان پس از مرگ مطلبی نیامده، امّا در روایات، بر این امر پرداخته شده است.
امام هشتم‌می‌فرماید: "همانا امر شده به دفن میّت، تا این که ظاهر نشود برای مردم، فساد جسد او، و زشتی قیافة وی، و اذّیت نشوند افراد جامعه از بوی بد او، و نیز متاذّی نگردند، از بیماری و آفت و فسادی که جنازة میّت چه بسا در پی داشته باشد]باعث مریضی دیگران شود[ و برای این که، بدن میّت، از دید دوستان و دشمنان وی مخفی باشد; تا دوستان محزون نشوند و دشمنان، شماتت و خوشحالی نکنند." در این حدیث، حکمت‌های فراوانی برای دفن ذکر شده که به چند مورد آن اشاره میشود:
1. حفظ احترام مرده; چون اگر دفن نشود، بدن، به زودی متعفّن می‌گردد، قیافه تغییر می‌کند و حیوانات صحرا، آن را طعمة خود قرار می‌دهند، و این امور، بی‌احترامی بزرگی به متوفّا و بستگان وی می‌باشد و بدیهی است که هیچ کس راضی نیست که عزیز او به این سرنوشت گرفتار شود.
2. بدن مرده، به انواع، میکروب‌ها آلوده است و این سبب ابتلای افراد جامعه، به بیماری‌های خطرناک می‌گردد.
3. مردم از بوی بد او اذیت می‌شوند.
4. دفن نشدن مرده، سبب آزردگی دوستان و شادشدن دشمنا است.
از قرآن مجید استفاده میشود که نخستین بدنی که دفن شد، بدن هابیل فرزند آدم بود(وسائل‌الشیعه،شیخ‌حرعاملی، ج 2، ص 819، نشرمکتبه‌الاسلامیه. ) که به دست برادرش قابیل کشته شده، و او کیفیت دفن را از کلاغی آموخت:"فَبَعَث‌َ اللّه‌ُ غُرابًا یَبحَث‌ُ فِی الاَرض‌ِ لِیُرِیَه‌ُ کَیف‌َ یُوَری سَوءَة‌َ اَخِیه‌ِ قال‌َ یَوَیلَتی‌َ اَعَجَزت‌ُ اَن اَکون‌َ مِثل‌َ هَذا الغُراب‌ِ فَاُوَرِی‌َ سَوءَة‌َ اَخی فَاَصبَح‌َ مِن‌َ النَّدِمین;(مائده، 31) پس خداوند کلاغی را برانگیخت که زمین را به چنگال گود نماید تا به او بنماید که چگونه بدن مردة برادر را زیر خاک پنهان سازد; ]قابیل[ با خود گفت: ای وای بر من! آیا من از آن عاجزترم که مانند این کلاغ باشم تا جسد برادر را زیر خاک پنهان کنم ]پس برادر را به خاک سپرد[ و از این کار سخت پشیمان گردید."
در حدیثی امام‌صادق‌می‌فرماید: "هنگامی که قابیل برادر خود را کشت، او را در بیابان افکنده بود. درندگان به سوی جسد هابیل روی آوردند. قابیل برادر خود را مدتی به دوش کشید، لکن باز پرندگان اطراف او را گرفته بودند و منتظر بودند که چه موقع جسد را به خاک می‌افکند تا او را بخورند; در این موقع بود، خداوند زاغی را فرستاد که خاک‌های زمین را کنار زد و جسد زاغ دیگر را در آن قرار داد و به روی آن خاک ریخت; قابیل که این منظره را تماشا می‌کرد، جسد برادر خویش را به خاک سپرد."( مجمع‌البیان، مرحوم‌طبرسی، ج 3، ص 185، ذیل آیه، نشر کتابفروشی‌اسلامیه; تفسیرنمونه، آیة...مکارم شیرازی‌ودیگران،ج،ص 352، انتشارات دارالکتب‌الاسلامیه. )
از امام‌صادق‌از ابتدای نسل آدم علی نبینا و... و این که خدای متعال به آدم وحی کرد که دختران خود را به ازدواج پسران خویش در آورد، سؤال شد: حضرت فرمود: "سبحان الله و تعالی عن ذلک علواً کبیراً; منزه است خدا و بزرگ‌تر است، از این که اصل و اساس خلقت انسان و اولیا و انبیا و مؤمنان را بر امر حرامی قرار دهد، آیا خداوند قدرت نداشت که موجودی و جُفتی از حلال برای آنان خلق کند.( تفسیرصافی، فیض‌کاشانی(قدس‌سره)، ج 1/415، نشر موسسه اعلمی للمطبوعات بیروت لبنان . )"
بعضی مفسّران این روایات را معتبر می‌دانند و معتقدند که فرزندان آدم (برادر یا خواهر) ازدواج نکردند، بلکه خداوند برای آنها حور یا جّن آفرید. مرحوم فیض کاشانی، به این نظر معتقد است،( تفسیرصافی،پیشین،ص 418. ) لکن انصاف این است که قول علاّمه طباطبایی(ره) به واقع نزدیک‌تر است، چون مطابق با ظاهر قرآن است، افزون براین که روایات فراوانی نیز مویّد این مطلب می‌باشد; بنابراین، روایاتی که ازدواج برادر با خواهر را نفی می‌کند باید طرد نمود چون با ظاهر آیه شریفه منافات دارد.
لکن تردیدی نیست، هر یک از دیدگاه‌ها را که بپذیریم، فلسفه ازدواج، زیاد شدن نسل بشر است. خداوند، غریزه جنسی را در انسان قرار داد و ازدواج را تشریع فرمود تا بدین وسیله نسل بشر فراوان گردد و اگر ازدواج در بین فرزندان آدم تشریع نمی‌گردید، با فوت فرزندان آدم، نسل انسان منقرض میشد.
eporsesh.com
- [سایر] آیا در قرآن از اختراعات امروزی مانند برق و... مطلبی آمده است؟
- [سایر] آیا هدف قرآن فقط هدایت انسان است؟ چرا؟
- [سایر] چرا انسان بعد از مرگ باید حتما در خاک دفن بشود؟
- [سایر] بعد از مرگ انسان، روح وی تا چه حد مراسم تدفین و تشییع مطلع است؟
- [سایر] در قرآن کریم چند نوع ولایت ذکر شده است؟ و چه کسانی بر انسان ولایت دارند؟
- [سایر] در قرآن چنین مطلبی آمده که انسان‌ها به خصوص همسر و فرزندان انسان، در سرای آخرت در بهشت، یا جهنم با هم هستند؟ آیا همدیگر را می شناسند؟
- [سایر] آیا قرآن کریم، "اجتهاد" را نفی کرده و همه چیز را به عقل انسان واگذار نموده است؟
- [سایر] از دیدگاه قرآن انسان دارای چند حیات و چند مرگ است؟
- [سایر] آیا درباره حقوق فرزندان در قرآن مطلبی داریم؟
- [سایر] چرا در بعضی موارد، تلاوت قرآن امامان معصوم(علیهم السلام) با تلاوت قرآن امروزی ما متفاوت است، آیا در قرآن تحریفی واقع شده است؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] بنا بر احتیاط مستحب انسان در مرگ کسی یقه پاره نکند، به خصوص در مرگ غیر پدر و برادر.
- [آیت الله مظاهری] چیزی که از میّت جدا میشود، گرچه مو و ناخن و دندانش باشد باید با او دفن شود، و اگر موجب نبش شود، باید جدا دفن شود. و دفن ناخن و دندانی که از انسان زنده جدا میشود مستحب است.
- [آیت الله علوی گرگانی] مستحبّ است انسان در مرگ خویشان، مخصوصاً در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میّت را یاد می‌کند )اًّنّا &ِضِ وَانّا اًّلَیْهِ راجِعون( بگوید و برای میّت قرآن بخواند وسر قبر پدر ومادر از خداوند حاجت بخواهد وقبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مستحب است انسان در مرگ خویشان، مخصوصاً در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میت را یاد می‌کند (إنّا للَّه و إنّا إلیه راجعون)، بگوید و برای میت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.
- [آیت الله وحید خراسانی] مستحب است انسان در مرگ خویشان مخصوصا در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میت را یاد می کند انا لله و انا الیه راجعون بگوید و برای میت قران بخواند و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] مستحب است انسان در مرگ خویشان؛ مخصوصا در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میت را یاد می کند انا للّه و انا الیه راجعون بگوید و برای میت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.
- [آیت الله سبحانی] مستحب است انسان در مرگ خویشان، مخصوصاً در مرگ فرزند، صبر کند و هر وقت میّت را یاد می کند إنّا للّهِ و إنّا إلَیْهِ راجِعونَ بگوید و برای میّت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مستحب است انسان در مرگ خویشان، مخصوصاً در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میت را یاد می کند بگوید: (اِنّالله وَاِنّا اِلَیْهِ راجِعُونَ) و برای میت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.
- [آیت الله بروجردی] مستحب است انسان در مرگ خویشان مخصوصاً در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میت را یاد می‌کند (اِنّا لِلّهِ وَ اِنّا اِلَیهِ راجِعُونَ) بگوید و برای میت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.
- [امام خمینی] مستحب است انسان در مرگ خویشان مخصوصا در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میت را یاد می کند "انا لله و انا الیه راجعون" بگوید. و برای میت قرآن بخواند، و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.