آیا پدر حضرت ابراهیم (علیه السلام) موحد بود؟

عنوانِ "اَبْ" همان طور که بر پدر اطلاق می‌شود بر غیر پدر مانند عمو نیز اطلاق می‌شود. از این رو در مورد پدر حضرت ابراهیم، تردید پدید می‌آید که آیا پدر ایشان آزر بت‌پرست بود یا نه. آنچه از آیه "وإذ قال إبراهیم لأبیه ازر أتتخذ أصناماً الهة"(1) و آیات 42 از مریم و 52 از انبیاء و 70 از شعراء و 85 از صافات و 26 از زخرف و 114 از توبه و...، بر می‌آید این است که "اَبِ" حضرت ابراهیم مُوَحّد نبود؛ امّا آیا این اَبْ همان پدر بود یا غیر پدر و آیا پدر حضرت ابراهیم مُوَحّد بود یا نه، هیچ یک از این دو مطلب از آیاتِ مشتملِ بر عنوانِ "اَبْ" استظهار نمی‌شود؛ لیکن هر دو مطلب را می‌توان از آیه دیگر که واژه، والد، در آن به کار رفته نه کلمه "اَبْ" استنباط کرد؛ یعنی هم فهمید که آزرِ بت‌پرست پدر حضرت ابراهیم نبود و هم شخص دیگری که پدر حضرت ابراهیم بود و نام او در قرآن نیامده، مُوَحّد بود، نه مشرک؛ زیرا خداوند چنین فرمود:
الف: برای پیامبر و برای مؤمنانْ سزاوار نیست برای مشرکان هر چند از نزدیکان آنها باشند، طلب آمرزش کنند.(2)
ب: طلب آمرزش حضرت ابراهیم برای "اَبِ" خود تنها به خاطر وعده تشویقی او بود و آنگاه که کاملا ً روشن شد او (اَب) دشمن خداوند است، از او بیزاری جست(3)؛ یعنی دیگر برای اَبْ استغفار نکرد.
ج: حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) در دوران سالمندی و در اواخر زندگی خود در نیایش چنین گفت: "ربّنا اغفر لی ولوالدیّ وللمؤمنین یوم یقوم الحساب"(4)؛ یعنی پروردگار ما، مرا و والد و والده‌ام را و مؤمنان را روزی که حسابرسی برپا می‌شود بیامرز. از این جا دو مطلب یاد شده استنباط می‌شود: یکی آن که، آزر بت‌پرست، پدر حضرت ابراهیم نبود؛ زیرا آن حضرت بعد از روشن شدن شرک و دشمی آزر با خدا، از وی تبرّی جست و دیگر برای او آمرزش طلب نکرد و مطلب دیگر این که برای والد و والده خویش در دوران پیری استغفار کرد. معلوم می‌شود که پدر و مادر آن حضرت شایسته طلب آمرزش بوده‌اند؛ یعنی چونان مؤمنان دیگر، اهل ایمان بودند، نه اهل شرک.

1 سوره انعام، آیه 74.
2 سوره توبه، آیه 113.
3 سوره توبه، آیه 114.
4 سوره ابراهیم، آیه 41.

مأخذ: ( تفسیر تسنیم، ج 1، ص 117)