به چه دلیل قرآن تعدادی از پیامبران را نام برده و سایر انبیاء را ذکر نفرموده؟ و آیا این دلیل بر ترجیح آن‌ها بر دیگران نیست؟

از آیات قرآن کریم استفاده می‌شود که نام برخی از انبیاء در قرآن آمده است و برخی دیگر ذکر نشده (و لقد ارسلنا رسلاً من قبلک منهم من قصصنا علیک و منهم من لم نقصص علیک.)[1] ما پیش از تو رسولانی فرستادیم، سرگذشت گروهی را برای تو گفته و گروهی را نگفته ایم. امّا چرا نام برخی ذکر شده و نام بقیه ذکر نشده است، بدین شرح است:
الف) دلیل ذکر نام برخی از انبیاء:
1 فضیلت برخی بر برخی دیگر: خداوند متعال می فرماید: بعضی از آن رسولان بر بعضی دیگر برتری دادیم، برخی از آنها، خدا با او سخن گفت، و بعضی را درجاتی برتر دادیم.[2]
2 عبرت‌آموزی: قرآن زندگی بعضی از انبیاء را به جهت عبرت برای آیندگان نقل کرده است. (لقد کان فی قصصهم عبرة لأولی الالباب)،[3] در سرگذشت آن‌ها درس عبرتی برای صاحبان اندیشه بود.
3 تسلی خاطر رسول گرامی اسلام - صلی الله علیه و سلم- : قرآن برای تسلّی خاطر پیامبر اسلام - صلی الله علیه و علیه و سلم- اشاره به وضع مشابه پیامبران پیشین می‌کند تا حضرت بداند که آن‌ها نیز با چنین مشکلاتی روبرو بودند، امّا صبر پیشه کردند و در نهایت پیروز گشتند.[4] (و کلا نقص علیک من أنباء الرّسل ما نثبت به فؤادک و جاءک فی هذه الحق و موعظة و ذکری للمؤمنین)؛ ما از هر یک از سرگذشت‌های انبیاء برای تو بازگو کردیم تا به وسیلة آن قلبت را آرامش بخشیم و اراده‌ات قوی گردد و در این اخبار و سرگذشت‌ها برای تو حق و برای مؤمنان موعظه و تذکّر آمده است.)
4 بیان هدف از بعثت رسل: قرآن با نقل زندگی برخی از انبیاء در صدد بیان هدف اصلی از بعثت انبیاء می‌باشد و این‌که آن‌ها برای هدایت بشر و تکامل معنوی آن‌ها آمده‌اند.
ب) دلیل ذکر نشدن نام بقیة انبیاء:
1 قرآن یک کتاب تاریخی نیست: قرآن کتابی نیست که بخواهد زندگی همة انبیاء را که در حقیقت تاریخ طول زندگی انسان است بیان کند و تعداد کتب آن شاید نزدیک به یک کتابخانة کوچک باشد که با برنامة کتاب آسمانی مناسب نمی‌باشد.
2 برای عدم تکرار: تاریخ انبیاء اکثرش تکراری است و اهل فن معتقدند اکثر تاریخ گذشتگان تکرار مکررات است و می‌دانیم که تکرار بدون دلیل با فصاحت در کلام منافات دارد، لذا قرآن از مجموع تاریخ انبیاء بخش مهم علمی و تاریخی آن و عوامل عبرت‌آمیز آن‌ها را که در زندگی این پیامبران لازم بود شناخته شود، نقل کرده است.
3 مجهول بودن اکثر آن‌ها برای عرب‌های آن زمان: انبیایی که تاریخ آن‌ها نقل شده است، برای اعراب آن روز نوعاً شناخته شده بودند، ولی انبیاء دیگر برایشان ناشناس بودند؛ همین عامل عدم آشنایی، سبب خدشه‌دار شدن وحی بود که باعث انکار وحی می‌شد؛ بدین سان که مردم بگویند از کسانی سخن می‌گوید که کسی آن را نشنیده است. به همین دلیل به طور سربسته بدانها اشاره شده است.[5] اسامی پیامبرانی که در قرآن از آن‌ها یاد شده است:
مجموع پیامبرانی که قرآن نامشان را صریحاً ذکر کرده 25 نفرند؛ آدم، ادریس، نوح، هود، صالح، ابراهیم، لوط، اسماعیل، اسحاق، یعقوب، یوسف، ایوب، شعیب، موسی، هارون، یونس، داوود، سلیمان، الیاس، الیسع، زکریا، یحیی، عیسی، ذوالکفل و حضرت محمد - صلی الله علیه و سلم- .. با بیانی که گذشت روشن شد هیچ ترجیحی در میان انبیاء نیست، تنها دلایل مذکور، علّت تمایز و انتخاب شده است کما این‌که خود قرآن به این امر اشاره می‌کند: (لا نفرق بین احد منهم و نحن له مسلمون)[6] (ما هیچ فرقی میان احدی از آن‌ها (پیامبران) نمی‌گذاریم و در برابر فرمان الهی تسلیم هستیم.)
همین مضمون در دو آیة دیگر از قرآن آمده است [7] که تأکید می‌کند؛ مؤمنان کسانی هستند که میان پیامبران الهی تفاوتی نمی‌گذارند و به تعلیمات همة آن‌ها ایمان دارند، و این گواه روشنی است بر یگانگی اصول کلّی تعلیمات آن‌ها.[8]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. پیام قرآن، ناصر مکارم شیرازی، قم، جامعه مدرسین، ج7، ص339.
2. المیزان، محمد حسین طباطبائی، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، قم، جامعه مدرسین، 1363ه‌ ش، ج2، ص468.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] - غافر/78.
[2] - بقره/253.
[3] - یوسف/111.
[4] - مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم، چاپخانة امیرالمؤمنین، چاپ پانزدهم، 1376 ه . ش، ج20، ص181.
[5] - محمد رشید رضا، تفسیر المنار، بیروت، دارالمعرفه، ج 6، ص 70.
[6] - بقره/136.
[7] - بقره/285و نساء/152.
[8] - مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، پیام قرآن، قم، چاپخانة جامعة مدرسین، چاپ چهارم، 1377 ه . ش، ج 7، ص 339.