خداوند متعال در سوره سجده، آیات 23 و 24 میفرماید: (ولقد ءاتینا موسی الکتاب فلا تکن فی مریة من لقائه و جعلناه هدی لبنی اسرائیل، و جعلنا منهم ائمة یهدون بامرنا لمّا صبروا و کانوا بایاتنا یوقنون؛ ما به موسی کتاب آسمانی دادیم و شک نداشته باش که او آیات الهی را دریافت داشت و ما آن را وسیله هدایت بنیاسرائیل قرار دادیم، و از آنها امامان (و پیشوایانی) برگزیدیم که به فرمان ما (مردم را) هدایت میکردند، بخاطر این که شکیبایی نمودند و به آیات ما یقین داشتند.) آیات مذکور اشاره کوتاه و زودگذری به داستان حضرت موسی علیهالسّلام و بنیاسرائیل دارد و اتصال قرآن به کتاب موسی را نشان نمیدهد. بلکه میخواهد پیامبر گرامی صلّی الله علیه و آله و مؤمنان نخستین را تسلی و دلداری دهد و در برابر تکذیب و انکار و کارشکنیهای مشرکان که در آیات گذشته به آن اشاره شد، دعوت به شکیبایی و پایداری کند، و هم بشارتی باشد برای مؤمنان که سرانجام بر این گروه کافر لجوج پیروز میشوند، همان گونه که بنیاسرائیل بر دشمنان خود پیروز شدند و پیشوایان روی زمین گشتند و از آن جا که حضرت موسی علیهالسّلام پیامبر بزرگی است که یهودیان و مسیحیان به او ایمان دارند، از این طریق میتواند انگیزهای بر حرکت اهل کتاب به سوی قرآن و اسلام گردد. در آیه بعد (آیه 24) به افتخاراتی که نصیب بنیاسرائیل در سایه استقامت و ایمان شد، اشاره میکند، تا برای دیگران درسی باشد، میفرماید: و از آنها امامان و پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما امر هدایت خلق را بر عهده گرفتند، چون آنها شکیبایی کردند و به آیات ما یقین داشتند. در این جا رمز پیشوا شدن را دو چیز شمرده یکی ایمان و یقین به آیات الهی و دیگر صبر و استقامت و شکیبایی. بنابراین، قرآن کریم نیز در واقع تصدیق کننده کتاب های آسمانی دیگر و ادامه سلسه هدایت و رهبری مردم و انسانها را به صورت کامل و جامع بر عهده دارد و در واقع پیامبران الهی و کتابهای آسمانی آنها در اصول توحیدی و رسالت و پیامبری و... با یکدیگر مشترک هستند. و قرآن کریم نیز محتوای کتابهای آسمانی پیشین را (کتابهای اصلی و تحریف نشده) تایید و تصدیق مینماید.[1] معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1. علامه طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، (تهران، دارالکتب الاسلامیة) ج 16، ص 279، 280/ 2. شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن. (قم، مکتب الاعلام الاسلامی) ج 8، ص 307. 3. شیخ طبرسی. مجمع البیان. (بیروت، داراحیاء التراث العربی) ج 4، ص 332. 4. سید هاشم الحسینی البحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، (تهران، بنیاد بعثت)، ج 4، ص 288. -------------------------------------------------------------------------------- [1] . ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة ج 17، ص 162، 171.
خداوند متعال در سوره سجده، آیات 23 و 24 میفرماید: (ولقد ءاتینا موسی الکتاب فلا تکن فی مریة من لقائه و جعلناه هدی لبنی اسرائیل، و جعلنا منهم ائمة یهدون بامرنا لمّا صبروا و کانوا بایاتنا یوقنون؛ ما به موسی کتاب آسمانی دادیم و شک نداشته باش که او آیات الهی را دریافت داشت و ما آن را وسیله هدایت بنیاسرائیل قرار دادیم، و از آنها امامان (و پیشوایانی) برگزیدیم که به فرمان ما (مردم را) هدایت میکردند، بخاطر این که شکیبایی نمودند و به آیات ما یقین داشتند.)
آیات مذکور اشاره کوتاه و زودگذری به داستان حضرت موسی علیهالسّلام و بنیاسرائیل دارد و اتصال قرآن به کتاب موسی را نشان نمیدهد. بلکه میخواهد پیامبر گرامی صلّی الله علیه و آله و مؤمنان نخستین را تسلی و دلداری دهد و در برابر تکذیب و انکار و کارشکنیهای مشرکان که در آیات گذشته به آن اشاره شد، دعوت به شکیبایی و پایداری کند، و هم بشارتی باشد برای مؤمنان که سرانجام بر این گروه کافر لجوج پیروز میشوند، همان گونه که بنیاسرائیل بر دشمنان خود پیروز شدند و پیشوایان روی زمین گشتند و از آن جا که حضرت موسی علیهالسّلام پیامبر بزرگی است که یهودیان و مسیحیان به او ایمان دارند، از این طریق میتواند انگیزهای بر حرکت اهل کتاب به سوی قرآن و اسلام گردد.
در آیه بعد (آیه 24) به افتخاراتی که نصیب بنیاسرائیل در سایه استقامت و ایمان شد، اشاره میکند، تا برای دیگران درسی باشد، میفرماید: و از آنها امامان و پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما امر هدایت خلق را بر عهده گرفتند، چون آنها شکیبایی کردند و به آیات ما یقین داشتند. در این جا رمز پیشوا شدن را دو چیز شمرده یکی ایمان و یقین به آیات الهی و دیگر صبر و استقامت و شکیبایی.
بنابراین، قرآن کریم نیز در واقع تصدیق کننده کتاب های آسمانی دیگر و ادامه سلسه هدایت و رهبری مردم و انسانها را به صورت کامل و جامع بر عهده دارد و در واقع پیامبران الهی و کتابهای آسمانی آنها در اصول توحیدی و رسالت و پیامبری و... با یکدیگر مشترک هستند. و قرآن کریم نیز محتوای کتابهای آسمانی پیشین را (کتابهای اصلی و تحریف نشده) تایید و تصدیق مینماید.[1]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. علامه طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، (تهران، دارالکتب الاسلامیة) ج 16، ص 279، 280/
2. شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن. (قم، مکتب الاعلام الاسلامی) ج 8، ص 307.
3. شیخ طبرسی. مجمع البیان. (بیروت، داراحیاء التراث العربی) ج 4، ص 332.
4. سید هاشم الحسینی البحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، (تهران، بنیاد بعثت)، ج 4، ص 288.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة ج 17، ص 162، 171.
- [سایر] چرا در سورة سجده علاقه پیامبر حضرت به موسی و کتاب آسمانی تورات را نشان داده می شود؟
- [سایر] انداختن الواح تورات به عنوان کتاب مقدس آسمانی توسط حضرت موسی که در آیه 150 سوره اعراف بیان شده چگونه با عصمت آن حضرت می سازد؟
- [سایر] چرا سلیمان کتاب آسمانی نداشت با اینکه زمان او تورات را مخفی کرده بودند؟
- [سایر] پیامبر خاتم در ادیان آسمانی دیگر (تورات و انجیل) چگونه شناخته شده اند؟
- [سایر] قرآن میگوید همسر فرعون حضرت موسی را بزرگ کرد در حالی که تورات میگوید دختر فرعون بوده و گفته تورات صحیح است؟
- [سایر] قرآن میگوید همسر فرعون حضرت موسی را بزرگ کرد در حالی که تورات میگوید دختر فرعون بوده ، کدام صحیح است؟
- [سایر] سوره احقاف، آیات 9 تا 12 به صراحت بیان میکند که امام قرآن، کتاب حضرت موسی علیه السّلام است، لطفاً در این باره توضیح دهید.
- [سایر] در داستان حضرت موسی(ع) با حضرت خضر(ع) است که حضرت خضر مسائلی را میداند که حضرت موسی از آنها مطلع نیست در صورتی که موسی(ع) پیامبر اولوالعزم است و حضرت خضر نه!
- [سایر] در آیه 2 سوره اسراء میفرماید: (وَجَعَلْناهُ هُدیً لِبَنِی إِسْرائِیلَ). آیا فقط بنی اسرائیل هدف هدایت حضرت موسی(ع) این پیامبر اولوالعزم بودند؟ آیا فرعون و فرعونیان یا اقوام دیگر نباید به آیین موسی(ع) دعوت میشدند؟
- [سایر] آیا این روایت تاریخی که امام علی (ع) پس از تولد در آغوش پیامبر اکرم (ص) به ایشان فرموده اند آیا می خواهی برای تو از تورات یا انجیل و... بخوانم و سپس آیاتی از سوره مؤمنون را تلاوت می فرمایند، از نظر روایی و تاریخی معتبر می باشد؟ آیا این واقعه با بحث رسالت پیغمبر و عدم آگاهی ایشان از محتوای قرآن قبل از رسالت و در عین حال تسلط امام علی (ع) بر قرآن و سایر کتب آسمانی قابل جمع است؟
- [آیت الله اردبیلی] بنابر احتیاط حمد و ثنای پروردگار و صلوات بر پیامبر اکرم و آل پیامبر علیهمالسلام باید به عربی گفته شود و در حمد و ثنای خداوند و صلوات بر پیامبر اکرم و آل پیامبر علیهمالسلام و دعوت مردم به تقوا و خواندن یک سوره کامل در دو خطبه، باید ترتیب مراعات شود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] چنان که گفته شد در چهار سوره از قرآن مجید آیه سجده است(سوره (الم سجده) و (حم سجده) و (النجم) و (اقرء)) و هرگاه انسان آیه سجده را بخواند یا گوش کند باید فوراً به سجده رود و اگر فراموش کرد هر زمان یادش آید سجده واجب است و اگر گوش ندهد بلکه آیه سجده به گوشش بخورد، بنابر احتیاط واجب باید سجده کند.
- [آیت الله جوادی آملی] .در چهار سوره قرآن, آیه سجده هست: آیه 15 سوره (سجده), آیه 37 سوره (فصّلت), آیه 62 سوره (نجم) و آیه 19 سوره (علق). هر کس یکی از این چهار آیه را بخواند یا گوش فرا دهد، پس از تمام شدن آیه، فوراً باید سجده کند و اگر آن را فراموش کرده، هر وقت یادش آمد, باید سجده نماید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه در نماز واجب یکی از چهار سوره ای را که آیه سجده دارد(1) عمداً بخواند بنابراحتیاط واجب باید سجده را به جا آورد سپس برخیزد و حمد و سوره دیگری بخواند و نماز را تمام کند و بعد اعاده نماید و چنانچه سهواً مشغول خواندن سوره سجده شود اگر قبل از رسیدن به آیه سجده متوجه گردد باید آن سوره را رها کرده و سوره دیگری بخواند و اگر از نصف گذشته باشد احتیاطاً نماز را اعاده کند اگر بعد از خواندن آیه سجده بفهمد باید به ترتیب بالا عمل کند. 1. سوره الم سجده سوره حم سجده (فصلت) سوره والنجم و سوره اقرأ (علق).
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر اشتباها مشغول خواندن سوره ای شود که سجده واجب دارد؛ چنانچه پیش از رسیدن به آیه سجده بفهمد؛ باید آن سوره را رها کند و سوره دیگر بخواند و اگر بعد از خواندن آیه سجده بفهمد؛ احتیاطا به سجده اشاره نموده و سوره را تمام کند و بعد از نماز باید سجده آن را به جا آورد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر اشتباها مشغول خواندن سوره ای شود که سجده واجب دارد چنانچه پیش از رسیدن به ایه سجده بفهمد باید ان سوره را رها کند و سوره دیگر بخواند و اگر بعد از خواندن ایه سجده بفهمد احتیاطا به سجده اشاره نموده و سوره را تمام کند و سوره دیگری هم به قصد قربت مطلقه یعنی اگر وظیفه اش سوره دیگری است این همان باشد وگرنه به عنوان قرایت قران باشد بخواند و بعد از نماز باید سجده ان را به جا اورد
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در چهار سوره از قرآن مجید آیه سجده است (سوره های وَالنَّجم(53) اِقرَأْ(96) والم تنزیل(32) و حم سجده(41)) وهرگاه انسان آیه سجده را بخواند یا گوش کند باید فوراً به سجده رود، و اگر فراموش کرد هر زمان یادش آید سجده واجب است و اگر گوش ندهد بلکه آیه سجده به گوشش بخورد بنابر احتیاط واجب باید سجده کند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر اشتباهاً مشغول خواندن سوره ای شود که سجده واجب دارد چنانچه پیش از رسیدن به آیه سجده بفهمد باید آن سوره را رها کند و سوره دیگر بخواند و اگر بعد از خواندن آیه سجده بفهمد باید در بین نماز بنابر احتیاط با اشاره، سجده آن را بجا آورد و به همان سوره که خوانده می تواند اکتفا نماید.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر اشتباهاً ، مشغول خواندن سوره ای شود که سجدة واجب دارد ، چنانچه پیش از رسیدن به آیة سجده بفهمد ، باید آن سوره را رها کند و سورة دیگر بخواند و اگر بعد از خواندن آیة سجده بفهمد ، به همان سوره که خواند ، اکتفا نماید و بعد از نماز ، سجدة آن را به جا آورد .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر اشتباهاً مشغول خواندن سوره ای شود که سجده واجب دارد چنان چه پیش از رسیدن به آیه سجده بفهمد باید آن سوره را رها کند و سوره دیگر بخواند و اگر بعد از خواندن آیه سجده بفهمد بنابر احتیاط برای سجده واجب اشاره کند و سوره را تمام کند و بعد یک سوره دیگر احتیاطاً به قصد قربت مطلقه بخواند و به رکوع رود و نماز را تمام کند و بعد از نماز بنابر احتیاط سجده آن را به جا آورد.