خانواده
خانواده، اولین نهاد اجتماعی و کوچکترین واحد تشکیل دهنده جامعه است.
برای رسیدن خانواده به آرامش و آسایش قرآن چه راه‌کارهایی را پیشنهاد می‌کند؟
1. در قرآن شریف، خانواده محبوب‌ترین بنیاد اجتماعی معرفی گشته است. برای آن که از ارزش و قداست این بنیان محبوب پابرجا و محفوظ بماند، خدای متعال برای هر یک از اعضای خانواده، تکلیف، وظایف و حقوقی[1] تعیین کرده است که رعایت آنها، موجب دستیابی خانواده به آرامش و آسایش، خواهد شد. 2. اوّلین قدم، اوّلین راهکار: در فرهنگ قرآن، هدف اصلی از ازدواج رسیدن به آرامش روان و آسایش خاطر، پیمودن طریق رشد، نیل به کمال انسانی و تقرب به ذات حقّ است.[2] و این بدست نمی‌آید مگر از طریق انتخاب درست و در دامن همسران برتر. نه با ازدواج گریزی می‌توان به آسایش و آرامش دست یافت و نه با ازدواج‌های نابرابر و طلاق‌های متعدد و متنوع.[3] قرآن شریف می‌فرماید: (هوَ الّذی خَلقکم مِن نفسٍ واحدةٍ جَعَلَ مِنها زوجها لِیَسکُن اِلیها...)[4] یعنی (او خدایی است که (همه و) شما را از یک فرد آفرید؛ و همسرش را نیز از جنس او قرار داد، تا در کنا او بیاساید.) خود ازدواج باید آرامش روح و زندگی را به همراه داشته باشد و این بدست نمی‌آید، مگر در سایه تفاهم و درک درست از همدیگر و زندگی. در واقع اساس زندگی بر انس و الفت استوار است.[5] و این نیست مگر در گروه انتخاب درست. راهکار عقیدتی و پایبندی به باورها: یکی از زیباترین راهکار، برای دستیابی خانواده به آرامش و آسایش، آن است که فضای حاکم بر خانواده و نوع نگرش از زندگی، الهی و خدا محور باشد. قرآن شریف،آرامش و آسایش را در گرو نام و یاد خداوند مهرگستر قرار داده است. می‌فرماید: (اَلا بذکرِ الله تَطمَئِنُّ القلوب)[6] یعنی (آگاه باشید، تنها با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد.) این نکته بر سراسر زندگی سایه افکنده است. فرد، خانواده و جامعه در صورتی می‌توانند به آرامش و آسایش دسترسی پیدا کنند که نام و یاد خدا بر آن حاکم باشد. آرامش روان از بزرگترین موهبت‌های الهی است.[7] که فقط در سایة نام و یاد الهی باید آن را جستجو کرد. اضطراب، استرس، عصبانیّت، لاابالی‌گری، شهوت‌پرستی، پایمال کردن حقوق انسانها و بسیاری از نبایدهای اخلاقی، چیزی نیست که با دارو درمان یابد. تنها در پرتو ایمان، باید از آنها پیشگری و یا درمان کرد. قرآن شریف می‌فرماید: (و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت) و تنگی خواهد داشت؛ و روز قیامت، او را نابینا محشور می‌کنیم.)[8] به هر تقدیر، در پرتو نام و یاد خدا، بندگی و عبودیت نمودن، به یقین می‌توان به آرامش و آسایش آرمانی دست یافت. پدر و مادری که اهل عبادت، نماز،مسجد، دعا، توسل و نیایش باشند، زندگی آرامی خواهند داشت. نقش تربیتی نماز و روزه بسیار بالا است و باعث رونق و صفای خانواده میشود. بحث‌هایی چون قرآن درمانی،نیایش درمانی، دعا درمانی، خانواده درمانی[9] و ... از جمله بحث‌های روز روان‌شناسان بزرگ است.این بحث بسیار طولانی است و امکان بررسی همه آن ها در این مختصر ممکن نباشد. 4 . راهکار اخلاقی و عاطفی: در فرهنگ قرآن، زن به عنوان مظهر جمال الهی در چهرة انسان نقش‌آفرینی می‌کند.[10] قرآن شریف، آرامش و آسایش زن و مرد را در قالب یک راهکار اخلاقی و عاطفی، بسیار زیبا بیان می‌کند؛ می‌فرماید: (و مِن ایاتِهِ اَن خَلَقَ لَکم مِن اَنفسِکُم اَزواجاً لِتَسکُنوا اِلیها و جَعَلَ بَینَکم مَوَدَّةً و رَحمةً اِنَّ فی ذلک لِایاتٍ لِقومٍ یَتَفَکّرون)[11] یعنی: (و از نشانه‌های او این است که همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودت و رحمت قرار داد؛ در این نشانه‌هایی است برای گروهی که تفکّر می‌کنند.) منشأ گرایش مرد به زن و آرمیدن مرد در سایة انس به زن همانا مودتّ و رحمت است که خداوند بین آنها قرار دارد و این مودتّ الهی و رحمت خدایی غیر از گرایش غریزه‌ی نر و ماده است که در حیوان‌ها هم موجود است. این همان محبّت الهی است.[12] (محبت،زیباترین جلوه‌ی ایمان است، محبت، متعالی‌ترین رفتارهاست، محبت، پاسخی به گرانقدرترین نیاز فطری انسان است، و در یک کلام، محبت‌آمیزه‌ای از گذشت و ایثار، شجاعت و صداقت، حق شناسی و عدالت، صبوری و همدلی و احساس است.)[13] که در پرتو آن آرامش و آسایش زیبا به دست می‌آید. از محبت همسران برتر شوند وز محبت برتران همسر شوند[14] قرآن شریف، می‌فرماید: (هُنّ لباسٌ لَکم وَ اَنتم لباسٌ لَهُنَّ)[15] یعنی (آنان لباس شما هستند و شما لباس آنانید.) درسایه‌ی لباس محبّت و تفاهم است که آسایش و آرامش خانواده بدست می‌آید و ساختار و نظام خانواده مستحکم میشود. پوشانیدن عیب‌های همدیگر، محرم راز همدیگر بودن،مصون داشتن همدیگر از آفت‌ها و آلودگی‌ها،آرام جان همدیگر بودن، تنوع بخشیدن به زندگی همدیگر، متناسب بودن در ابعاد مختلف زندگی، نزدیکترین همراه و همراز هم بودن،[16] و ... همة این‌ها از این تشبیه بسیار دل‌انگیز و دلنواز قرآنی بدست می‌آید که همة این‌ها زمینه‌ساز آرامش و آسایش خانواده هستند... . راهکار اقتصادی: نقش اقتصاد را نباید در تأمین آرامش و آسایش خانواده نادیده گرفت. از نظر فقهی و حقوقی، اقتصاد در راستای تحیکم بنیان خانواده، نقش اساسی ایفا می‌کند. (آثار حقوق نکاح و پیوند زندگی مشترک، شامل دو بخش قابل توجّه است. بخشی از این آثار دارای جنبة اقتصادی و بخشی نیز متضمن حقوق و تکالیف همسران در روابط فی ما بین است.) قرآن شریف (اقتصاد سالم) را در تحکیم بنیان خانواده و به دنبال آن در دستیابی خانواده به آرامش و آسایش، بسیار مؤثر می‌داند. از این جهت با یک مهندسی بسیار زیبا، اقتصاد سالم را در ساختار خانواده جاسازی کرده است. مهریه و تأکید بر پرداخت بی‌چون و چرای آن،[17] هزینة خوراک، پوشاک، و مسکن،[18] توجه به ثروت ایتام،[19] توجه به سهم قانونی مرد و زن در ارث،[20] ارزیابی بلوغ اقتصادی یتیمان، پیش از واگذاری ارث به آنان،[21] توجه به میراث یتیمان به عنوان امانتی سنگین،[22] توصیه‌ای اخلاقی در مورد تقسیم ارث،[23] توجه به تفاوت مرد و زن در ارث،[24] توجه به طبقات میراث‌بران،[25] توجه به استقلال اقتصادی زن،[26]و ... از جمله بحث‌های اقتصادی هستند که قرآن شریف، آن را در راستای تحیکم بنیان خانواده مطرح کرده است... . 6 . خلاصه و نتیجه: عمده‌ترین راهکارهای که برای دستیابی خانواده به آرامش و آسایش، قابل بیان است عبارتند از: 1 .اصل ازدواج و توجه به شرایط مناسب آن در انتخاب همسر خیلی مهم است،چون در ازدواج گاهی، (اولین اشتباه، آخرین اشتباه است.).... . 2 . راهکار بسیار مهم، راهکار عقیدتی و دینی است که به صورت‌های گوناگون انجام می‌گیرد. یاد خدا در چهره‌ی نماز، روزه، دعا و توسل، توکل، تسبیح، انفاق، ایثار و ... . 4 .راهکار اقتصادی، که در جای خودش بسیار مهم است. بدون اقتصاد سالم، ستون فقرات خانواده می‌شکند و خانواده به آرامش و آسایش دسترسی پیدا نمی‌کند. خانواده فقیر و به دنبال آن جامعه و کشور فقیر، همیشه سرافکنده و شرمنده هستند و نمی‌توانند صاحب قدرت و اقتدار باشند... از این جهت است که رسول اسلام صلی الله علیه و آله می‌فرماید: (خداوندا نان ما را مبارک فرما)[27] لذا با مدیریت و برنامه‌های درست و به دنبال آن با تلاش همه جانبه و قناعت زیبا، زمینه‌های دستیابی آسایش و آرامش خانواده را فراهم و هموار ساخت. این بود اجمالی از یک تفصیل. معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1.کتاب آئین همسرداری از استاد ابراهیم امینی. 2 . همسران برتر از استاد دکتر غلامعلی افروز. 3. حقوق نظام خانواده، اثر علی قائمی. -------------------------------------------------------------------------------- [1] . بقره/233. [2] . افروز، غلامعلی، همسران برتر، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، چاپ اول، 1377، ص 24. [3] . مراجعه شود به کتاب امامی، حقوق مدنی. ج 5. [4] . اعراف/189. [5] . تفسیر نور، قم، مؤسسه در راه حق، چاپ اول، 1375. ج 4، ص 255. [6] . رعد/28. [7] . افروز، غلامعلی، همسران برتر، همان. [8] . طه/124. [9] . مراجعه شود به کتاب اثر جان کارلسون و دیگران، خانواده درمانی، ترجمه‌ی شکوه نوایی‌نژاد. [10] . جوادی آملی، عبدالله، زن در آیینة جلال و جمال، نشر فرهنگی رجاء، چاپ دوم، 1371، ص 37. [11] . روم/21. [12] . جوادی آملی، عبد الله، همان، ص 5040؛ افروز، غلامعلی، همان، ص 32. [13] . افروز، غلامعلی، همان، ص 32. [14] . همان، ص 43. [15] . بقره/187. [16] . افروز، غلامعلی، همسران برتر، همان، صص 46 60 و 179. [17] . نساء/4، 19، 21. [18] . بقره/233 و نساء/34. [19] . نساء/2. [20] . نساء/33 و 176. [21] . نساء/6. [22] . نساء/9 10. [23] . نساء/8. [24] . نساء/11 14. [25] . نساء/7، 33 و 176. [26] . نساء/32. [27] . جعفری، محمدتقی، نیایش امام حسین علیه السلام در صحرای عرفات، تهران، نشر و آثار علامه، سوم، 1381، ص 90.
1. در قرآن شریف، خانواده محبوب‌ترین بنیاد اجتماعی معرفی گشته است. برای آن که از ارزش و قداست این بنیان محبوب پابرجا و محفوظ بماند، خدای متعال برای هر یک از اعضای خانواده، تکلیف، وظایف و حقوقی[1] تعیین کرده است که رعایت آنها، موجب دستیابی خانواده به آرامش و آسایش، خواهد شد. 2. اوّلین قدم، اوّلین راهکار: در فرهنگ قرآن، هدف اصلی از ازدواج رسیدن به آرامش روان و آسایش خاطر، پیمودن طریق رشد، نیل به کمال انسانی و تقرب به ذات حقّ است.[2] و این بدست نمی‌آید مگر از طریق انتخاب درست و در دامن همسران برتر. نه با ازدواج گریزی می‌توان به آسایش و آرامش دست یافت و نه با ازدواج‌های نابرابر و طلاق‌های متعدد و متنوع.[3] قرآن شریف می‌فرماید: (هوَ الّذی خَلقکم مِن نفسٍ واحدةٍ جَعَلَ مِنها زوجها لِیَسکُن اِلیها...)[4] یعنی (او خدایی است که (همه و) شما را از یک فرد آفرید؛ و همسرش را نیز از جنس او قرار داد، تا در کنا او بیاساید.) خود ازدواج باید آرامش روح و زندگی را به همراه داشته باشد و این بدست نمی‌آید، مگر در سایه تفاهم و درک درست از همدیگر و زندگی. در واقع اساس زندگی بر انس و الفت استوار است.[5] و این نیست مگر در گروه انتخاب درست. راهکار عقیدتی و پایبندی به باورها: یکی از زیباترین راهکار، برای دستیابی خانواده به آرامش و آسایش، آن است که فضای حاکم بر خانواده و نوع نگرش از زندگی، الهی و خدا محور باشد. قرآن شریف،آرامش و آسایش را در گرو نام و یاد خداوند مهرگستر قرار داده است. می‌فرماید: (اَلا بذکرِ الله تَطمَئِنُّ القلوب)[6] یعنی (آگاه باشید، تنها با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد.) این نکته بر سراسر زندگی سایه افکنده است. فرد، خانواده و جامعه در صورتی می‌توانند به آرامش و آسایش دسترسی پیدا کنند که نام و یاد خدا بر آن حاکم باشد. آرامش روان از بزرگترین موهبت‌های الهی است.[7] که فقط در سایة نام و یاد الهی باید آن را جستجو کرد. اضطراب، استرس، عصبانیّت، لاابالی‌گری، شهوت‌پرستی، پایمال کردن حقوق انسانها و بسیاری از نبایدهای اخلاقی، چیزی نیست که با دارو درمان یابد. تنها در پرتو ایمان، باید از آنها پیشگری و یا درمان کرد. قرآن شریف می‌فرماید: (و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت) و تنگی خواهد داشت؛ و روز قیامت، او را نابینا محشور می‌کنیم.)[8] به هر تقدیر، در پرتو نام و یاد خدا، بندگی و عبودیت نمودن، به یقین می‌توان به آرامش و آسایش آرمانی دست یافت. پدر و مادری که اهل عبادت، نماز،مسجد، دعا، توسل و نیایش باشند، زندگی آرامی خواهند داشت. نقش تربیتی نماز و روزه بسیار بالا است و باعث رونق و صفای خانواده میشود. بحث‌هایی چون قرآن درمانی،نیایش درمانی، دعا درمانی، خانواده درمانی[9] و ... از جمله بحث‌های روز روان‌شناسان بزرگ است.این بحث بسیار طولانی است و امکان بررسی همه آن ها در این مختصر ممکن نباشد. 4 . راهکار اخلاقی و عاطفی: در فرهنگ قرآن، زن به عنوان مظهر جمال الهی در چهرة انسان نقش‌آفرینی می‌کند.[10] قرآن شریف، آرامش و آسایش زن و مرد را در قالب یک راهکار اخلاقی و عاطفی، بسیار زیبا بیان می‌کند؛ می‌فرماید: (و مِن ایاتِهِ اَن خَلَقَ لَکم مِن اَنفسِکُم اَزواجاً لِتَسکُنوا اِلیها و جَعَلَ بَینَکم مَوَدَّةً و رَحمةً اِنَّ فی ذلک لِایاتٍ لِقومٍ یَتَفَکّرون)[11] یعنی: (و از نشانه‌های او این است که همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودت و رحمت قرار داد؛ در این نشانه‌هایی است برای گروهی که تفکّر می‌کنند.) منشأ گرایش مرد به زن و آرمیدن مرد در سایة انس به زن همانا مودتّ و رحمت است که خداوند بین آنها قرار دارد و این مودتّ الهی و رحمت خدایی غیر از گرایش غریزه‌ی نر و ماده است که در حیوان‌ها هم موجود است. این همان محبّت الهی است.[12] (محبت،زیباترین جلوه‌ی ایمان است، محبت، متعالی‌ترین رفتارهاست، محبت، پاسخی به گرانقدرترین نیاز فطری انسان است، و در یک کلام، محبت‌آمیزه‌ای از گذشت و ایثار، شجاعت و صداقت، حق شناسی و عدالت، صبوری و همدلی و احساس است.)[13] که در پرتو آن آرامش و آسایش زیبا به دست می‌آید. از محبت همسران برتر شوند وز محبت برتران همسر شوند[14] قرآن شریف، می‌فرماید: (هُنّ لباسٌ لَکم وَ اَنتم لباسٌ لَهُنَّ)[15] یعنی (آنان لباس شما هستند و شما لباس آنانید.) درسایه‌ی لباس محبّت و تفاهم است که آسایش و آرامش خانواده بدست می‌آید و ساختار و نظام خانواده مستحکم میشود. پوشانیدن عیب‌های همدیگر، محرم راز همدیگر بودن،مصون داشتن همدیگر از آفت‌ها و آلودگی‌ها،آرام جان همدیگر بودن، تنوع بخشیدن به زندگی همدیگر، متناسب بودن در ابعاد مختلف زندگی، نزدیکترین همراه و همراز هم بودن،[16] و ... همة این‌ها از این تشبیه بسیار دل‌انگیز و دلنواز قرآنی بدست می‌آید که همة این‌ها زمینه‌ساز آرامش و آسایش خانواده هستند... . راهکار اقتصادی: نقش اقتصاد را نباید در تأمین آرامش و آسایش خانواده نادیده گرفت. از نظر فقهی و حقوقی، اقتصاد در راستای تحیکم بنیان خانواده، نقش اساسی ایفا می‌کند. (آثار حقوق نکاح و پیوند زندگی مشترک، شامل دو بخش قابل توجّه است. بخشی از این آثار دارای جنبة اقتصادی و بخشی نیز متضمن حقوق و تکالیف همسران در روابط فی ما بین است.) قرآن شریف (اقتصاد سالم) را در تحکیم بنیان خانواده و به دنبال آن در دستیابی خانواده به آرامش و آسایش، بسیار مؤثر می‌داند. از این جهت با یک مهندسی بسیار زیبا، اقتصاد سالم را در ساختار خانواده جاسازی کرده است. مهریه و تأکید بر پرداخت بی‌چون و چرای آن،[17] هزینة خوراک، پوشاک، و مسکن،[18] توجه به ثروت ایتام،[19] توجه به سهم قانونی مرد و زن در ارث،[20] ارزیابی بلوغ اقتصادی یتیمان، پیش از واگذاری ارث به آنان،[21] توجه به میراث یتیمان به عنوان امانتی سنگین،[22] توصیه‌ای اخلاقی در مورد تقسیم ارث،[23] توجه به تفاوت مرد و زن در ارث،[24] توجه به طبقات میراث‌بران،[25] توجه به استقلال اقتصادی زن،[26]و ... از جمله بحث‌های اقتصادی هستند که قرآن شریف، آن را در راستای تحیکم بنیان خانواده مطرح کرده است... . 6 . خلاصه و نتیجه: عمده‌ترین راهکارهای که برای دستیابی خانواده به آرامش و آسایش، قابل بیان است عبارتند از: 1 .اصل ازدواج و توجه به شرایط مناسب آن در انتخاب همسر خیلی مهم است،چون در ازدواج گاهی، (اولین اشتباه، آخرین اشتباه است.).... . 2 . راهکار بسیار مهم، راهکار عقیدتی و دینی است که به صورت‌های گوناگون انجام می‌گیرد. یاد خدا در چهره‌ی نماز، روزه، دعا و توسل، توکل، تسبیح، انفاق، ایثار و ... . 4 .راهکار اقتصادی، که در جای خودش بسیار مهم است. بدون اقتصاد سالم، ستون فقرات خانواده می‌شکند و خانواده به آرامش و آسایش دسترسی پیدا نمی‌کند. خانواده فقیر و به دنبال آن جامعه و کشور فقیر، همیشه سرافکنده و شرمنده هستند و نمی‌توانند صاحب قدرت و اقتدار باشند... از این جهت است که رسول اسلام صلی الله علیه و آله می‌فرماید: (خداوندا نان ما را مبارک فرما)[27] لذا با مدیریت و برنامه‌های درست و به دنبال آن با تلاش همه جانبه و قناعت زیبا، زمینه‌های دستیابی آسایش و آرامش خانواده را فراهم و هموار ساخت. این بود اجمالی از یک تفصیل. معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1.کتاب آئین همسرداری از استاد ابراهیم امینی. 2 . همسران برتر از استاد دکتر غلامعلی افروز. 3. حقوق نظام خانواده، اثر علی قائمی. -------------------------------------------------------------------------------- [1] . بقره/233. [2] . افروز، غلامعلی، همسران برتر، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، چاپ اول، 1377، ص 24. [3] . مراجعه شود به کتاب امامی، حقوق مدنی. ج 5. [4] . اعراف/189. [5] . تفسیر نور، قم، مؤسسه در راه حق، چاپ اول، 1375. ج 4، ص 255. [6] . رعد/28. [7] . افروز، غلامعلی، همسران برتر، همان. [8] . طه/124. [9] . مراجعه شود به کتاب اثر جان کارلسون و دیگران، خانواده درمانی، ترجمه‌ی شکوه نوایی‌نژاد. [10] . جوادی آملی، عبدالله، زن در آیینة جلال و جمال، نشر فرهنگی رجاء، چاپ دوم، 1371، ص 37. [11] . روم/21. [12] . جوادی آملی، عبد الله، همان، ص 5040؛ افروز، غلامعلی، همان، ص 32. [13] . افروز، غلامعلی، همان، ص 32. [14] . همان، ص 43. [15] . بقره/187. [16] . افروز، غلامعلی، همسران برتر، همان، صص 46 60 و 179. [17] . نساء/4، 19، 21. [18] . بقره/233 و نساء/34. [19] . نساء/2. [20] . نساء/33 و 176. [21] . نساء/6. [22] . نساء/9 10. [23] . نساء/8. [24] . نساء/11 14. [25] . نساء/7، 33 و 176. [26] . نساء/32. [27] . جعفری، محمدتقی، نیایش امام حسین علیه السلام در صحرای عرفات، تهران، نشر و آثار علامه، سوم، 1381، ص 90.
پاسخ:
1. در قرآن شریف، خانواده محبوب‌ترین بنیاد اجتماعی معرفی گشته است. برای آن که از ارزش و قداست این بنیان محبوب پابرجا و محفوظ بماند، خدای متعال برای هر یک از اعضای خانواده، تکلیف، وظایف و حقوقی[1] تعیین کرده است که رعایت آنها، موجب دستیابی خانواده به آرامش و آسایش، خواهد شد.
2. اوّلین قدم، اوّلین راهکار: در فرهنگ قرآن، هدف اصلی از ازدواج رسیدن به آرامش روان و آسایش خاطر، پیمودن طریق رشد، نیل به کمال انسانی و تقرب به ذات حقّ است.[2] و این بدست نمی‌آید مگر از طریق انتخاب درست و در دامن همسران برتر. نه با ازدواج گریزی می‌توان به آسایش و آرامش دست یافت و نه با ازدواج‌های نابرابر و طلاق‌های متعدد و متنوع.[3] قرآن شریف می‌فرماید: (هوَ الّذی خَلقکم مِن نفسٍ واحدةٍ جَعَلَ مِنها زوجها لِیَسکُن اِلیها...)[4] یعنی (او خدایی است که (همه و) شما را از یک فرد آفرید؛ و همسرش را نیز از جنس او قرار داد، تا در کنا او بیاساید.) خود ازدواج باید آرامش روح و زندگی را به همراه داشته باشد و این بدست نمی‌آید، مگر در سایه تفاهم و درک درست از همدیگر و زندگی. در واقع اساس زندگی بر انس و الفت استوار است.[5] و این نیست مگر در گروه انتخاب درست.
راهکار عقیدتی و پایبندی به باورها: یکی از زیباترین راهکار، برای دستیابی خانواده به آرامش و آسایش، آن است که فضای حاکم بر خانواده و نوع نگرش از زندگی، الهی و خدا محور باشد. قرآن شریف،آرامش و آسایش را در گرو نام و یاد خداوند مهرگستر قرار داده است. می‌فرماید: (اَلا بذکرِ الله تَطمَئِنُّ القلوب)[6] یعنی (آگاه باشید، تنها با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد.) این نکته بر سراسر زندگی سایه افکنده است. فرد، خانواده و جامعه در صورتی می‌توانند به آرامش و آسایش دسترسی پیدا کنند که نام و یاد خدا بر آن حاکم باشد. آرامش روان از بزرگترین موهبت‌های الهی است.[7] که فقط در سایة نام و یاد الهی باید آن را جستجو کرد. اضطراب، استرس، عصبانیّت، لاابالی‌گری، شهوت‌پرستی، پایمال کردن حقوق انسانها و بسیاری از نبایدهای اخلاقی، چیزی نیست که با دارو درمان یابد. تنها در پرتو ایمان، باید از آنها پیشگری و یا درمان کرد. قرآن شریف می‌فرماید: (و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت) و تنگی خواهد داشت؛ و روز قیامت، او را نابینا محشور می‌کنیم.)[8]
به هر تقدیر، در پرتو نام و یاد خدا، بندگی و عبودیت نمودن، به یقین می‌توان به آرامش و آسایش آرمانی دست یافت. پدر و مادری که اهل عبادت، نماز،مسجد، دعا، توسل و نیایش باشند، زندگی آرامی خواهند داشت. نقش تربیتی نماز و روزه بسیار بالا است و باعث رونق و صفای خانواده میشود. بحث‌هایی چون قرآن درمانی،نیایش درمانی، دعا درمانی، خانواده درمانی[9] و ... از جمله بحث‌های روز روان‌شناسان بزرگ است.این بحث بسیار طولانی است و امکان بررسی همه آن ها در این مختصر ممکن نباشد.
4 . راهکار اخلاقی و عاطفی: در فرهنگ قرآن، زن به عنوان مظهر جمال الهی در چهرة انسان نقش‌آفرینی می‌کند.[10] قرآن شریف، آرامش و آسایش زن و مرد را در قالب یک راهکار اخلاقی و عاطفی، بسیار زیبا بیان می‌کند؛ می‌فرماید: (و مِن ایاتِهِ اَن خَلَقَ لَکم مِن اَنفسِکُم اَزواجاً لِتَسکُنوا اِلیها و جَعَلَ بَینَکم مَوَدَّةً و رَحمةً اِنَّ فی ذلک لِایاتٍ لِقومٍ یَتَفَکّرون)[11] یعنی: (و از نشانه‌های او این است که همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودت و رحمت قرار داد؛ در این نشانه‌هایی است برای گروهی که تفکّر می‌کنند.)
منشأ گرایش مرد به زن و آرمیدن مرد در سایة انس به زن همانا مودتّ و رحمت است که خداوند بین آنها قرار دارد و این مودتّ الهی و رحمت خدایی غیر از گرایش غریزه‌ی نر و ماده است که در حیوان‌ها هم موجود است. این همان محبّت الهی است.[12] (محبت،زیباترین جلوه‌ی ایمان است، محبت، متعالی‌ترین رفتارهاست، محبت، پاسخی به گرانقدرترین نیاز فطری انسان است، و در یک کلام، محبت‌آمیزه‌ای از گذشت و ایثار، شجاعت و صداقت، حق شناسی و عدالت، صبوری و همدلی و احساس است.)[13] که در پرتو آن آرامش و آسایش زیبا به دست می‌آید.
از محبت همسران برتر شوند
وز محبت برتران همسر شوند[14]
قرآن شریف، می‌فرماید: (هُنّ لباسٌ لَکم وَ اَنتم لباسٌ لَهُنَّ)[15] یعنی (آنان لباس شما هستند و شما لباس آنانید.) درسایه‌ی لباس محبّت و تفاهم است که آسایش و آرامش خانواده بدست می‌آید و ساختار و نظام خانواده مستحکم میشود.
پوشانیدن عیب‌های همدیگر، محرم راز همدیگر بودن،مصون داشتن همدیگر از آفت‌ها و آلودگی‌ها،آرام جان همدیگر بودن، تنوع بخشیدن به زندگی همدیگر، متناسب بودن در ابعاد مختلف زندگی، نزدیکترین همراه و همراز هم بودن،[16] و ... همة این‌ها از این تشبیه بسیار دل‌انگیز و دلنواز قرآنی بدست می‌آید که همة این‌ها زمینه‌ساز آرامش و آسایش خانواده هستند... .
راهکار اقتصادی: نقش اقتصاد را نباید در تأمین آرامش و آسایش خانواده نادیده گرفت. از نظر فقهی و حقوقی، اقتصاد در راستای تحیکم بنیان خانواده، نقش اساسی ایفا می‌کند. (آثار حقوق نکاح و پیوند زندگی مشترک، شامل دو بخش قابل توجّه است. بخشی از این آثار دارای جنبة اقتصادی و بخشی نیز متضمن حقوق و تکالیف همسران در روابط فی ما بین است.) قرآن شریف (اقتصاد سالم) را در تحکیم بنیان خانواده و به دنبال آن در دستیابی خانواده به آرامش و آسایش، بسیار مؤثر می‌داند. از این جهت با یک مهندسی بسیار زیبا، اقتصاد سالم را در ساختار خانواده جاسازی کرده است. مهریه و تأکید بر پرداخت بی‌چون و چرای آن،[17] هزینة خوراک، پوشاک، و مسکن،[18] توجه به ثروت ایتام،[19] توجه به سهم قانونی مرد و زن در ارث،[20] ارزیابی بلوغ اقتصادی یتیمان، پیش از واگذاری ارث به آنان،[21] توجه به میراث یتیمان به عنوان امانتی سنگین،[22] توصیه‌ای اخلاقی در مورد تقسیم ارث،[23] توجه به تفاوت مرد و زن در ارث،[24] توجه به طبقات میراث‌بران،[25] توجه به استقلال اقتصادی زن،[26]و ... از جمله بحث‌های اقتصادی هستند که قرآن شریف، آن را در راستای تحیکم بنیان خانواده مطرح کرده است... .
6 . خلاصه و نتیجه: عمده‌ترین راهکارهای که برای دستیابی خانواده به آرامش و آسایش، قابل بیان است عبارتند از: 1 .اصل ازدواج و توجه به شرایط مناسب آن در انتخاب همسر خیلی مهم است،چون در ازدواج گاهی، (اولین اشتباه، آخرین اشتباه است.).... .
2 . راهکار بسیار مهم، راهکار عقیدتی و دینی است که به صورت‌های گوناگون انجام می‌گیرد. یاد خدا در چهره‌ی نماز، روزه، دعا و توسل، توکل، تسبیح، انفاق، ایثار و ... .
4 .راهکار اقتصادی، که در جای خودش بسیار مهم است. بدون اقتصاد سالم، ستون فقرات خانواده می‌شکند و خانواده به آرامش و آسایش دسترسی پیدا نمی‌کند. خانواده فقیر و به دنبال آن جامعه و کشور فقیر، همیشه سرافکنده و شرمنده هستند و نمی‌توانند صاحب قدرت و اقتدار باشند... از این جهت است که رسول اسلام صلی الله علیه و آله می‌فرماید: (خداوندا نان ما را مبارک فرما)[27] لذا با مدیریت و برنامه‌های درست و به دنبال آن با تلاش همه جانبه و قناعت زیبا، زمینه‌های دستیابی آسایش و آرامش خانواده را فراهم و هموار ساخت. این بود اجمالی از یک تفصیل.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1.کتاب آئین همسرداری از استاد ابراهیم امینی.
2 . همسران برتر از استاد دکتر غلامعلی افروز.
3. حقوق نظام خانواده، اثر علی قائمی.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . بقره/233.
[2] . افروز، غلامعلی، همسران برتر، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، چاپ اول، 1377، ص 24.
[3] . مراجعه شود به کتاب امامی، حقوق مدنی. ج 5.
[4] . اعراف/189.
[5] . تفسیر نور، قم، مؤسسه در راه حق، چاپ اول، 1375. ج 4، ص 255.
[6] . رعد/28.
[7] . افروز، غلامعلی، همسران برتر، همان.
[8] . طه/124.
[9] . مراجعه شود به کتاب اثر جان کارلسون و دیگران، خانواده درمانی، ترجمه‌ی شکوه نوایی‌نژاد.
[10] . جوادی آملی، عبدالله، زن در آیینة جلال و جمال، نشر فرهنگی رجاء، چاپ دوم، 1371، ص 37.
[11] . روم/21.
[12] . جوادی آملی، عبد الله، همان، ص 5040؛ افروز، غلامعلی، همان، ص 32.
[13] . افروز، غلامعلی، همان، ص 32.
[14] . همان، ص 43.
[15] . بقره/187.
[16] . افروز، غلامعلی، همسران برتر، همان، صص 46 60 و 179.
[17] . نساء/4، 19، 21.
[18] . بقره/233 و نساء/34.
[19] . نساء/2.
[20] . نساء/33 و 176.
[21] . نساء/6.
[22] . نساء/9 10.
[23] . نساء/8.
[24] . نساء/11 14.
[25] . نساء/7، 33 و 176.
[26] . نساء/32.
[27] . جعفری، محمدتقی، نیایش امام حسین علیه السلام در صحرای عرفات، تهران، نشر و آثار علامه، سوم، 1381، ص 90.
- [سایر] برای رشد فرهنگ جامعه (رعایت نظم، بهداشت و حق تقدّم و...) چه راه‌کارهایی پیشنهاد میکنید؟
- [سایر] برای رشد فرهنگ جامعه (رعایت نظم، بهداشت و حق تقدّم و...) چه راه‌کارهایی پیشنهاد میکنید؟
- [سایر] آرامش ندارم، برای رسیدن به آرامش باید چه کار کرد؟
- [سایر] راهکار برای به آرامش رسیدن بعد از جدایی چیست؟
- [سایر] حقیقت آرامش چیست و راه های رسیدن به آن کدام است؟
- [سایر] چرا نماز و قرآن باعث آرامش دلهاست؟
- [سایر] لطفاً برای رسیدن به عقل دینی چه راه کار عملی را پیشنهاد می کنید؟
- [سایر] لطفاً برای رسیدن به عقل دینی چه راه کار عملی را پیشنهاد می کنید؟
- [سایر] چرا امام حسین علیه السلام بعد از رسیدن به کربلا پیشنهاد داد به مدینه برگردد؟
- [سایر] مدتی است دچار کسالت و دلمردگی شدهام. انگیزه برای انجام هیچ کاری را ندارم، آرامش روحی ندارم ؛ همیشه نگرانم ؛ برای رهایی از این حالت و برای رسیدن به آرامش روحی و کاستن افسردگی و سردرگمی چه باید کرد؟
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر نمازگزار پس از رسیدن به حدّ رکوع و آرام شدن بدن، سر بردارد و دوباره به قصد رکوع به حدّ رکوع برسد, نماز او باطل است و اگر بعد از رسیدن به حدّ رکوع و آرامش بدن, دوباره به قصد رکوع بیشتر خم شود، به صورتی که از حدّ رکوع خارج باشد و بار دیگر به حدّ رکوع برگردد، احتیاط واجب است که نماز را دوباره اقامه نماید.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر می‌داند چیزی به اعضأ وضو چسبیده ولی شک دارد که از رسیدن آب جلوگیری می‌کند یا نه باید آن را برطرف کند یا آب را به زیر آنبرساند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر بداند چیزی به اعضای وضو چسبیده، ولی شک داشته باشد که از رسیدن آب به پوست جلوگیری می‌کند یا نه، باید آن را برطرف کند یا آب را به زیر آن برساند.
- [آیت الله بهجت] اگر می‌داند چیزی به اعضای وضو چسبیده، ولی شک دارد که از رسیدن آب جلوگیری می‌کند یا نه، باید آن را برطرف کند یا آب را به زیر آن برساند.
- [آیت الله مظاهری] اگر میداندچیزی به اعضای وضوچسبیده ولی شک دارد که از رسیدن آب جلوگیری می‌کند یا نه، باید آن را بر طرف کند یا آب را به زیر آن برساند.
- [آیت الله بروجردی] اگر می‌داند چیزی به اعضای وضو چسبیده ولی شک دارد که از رسیدن آب جلوگیری می‌کند یا نه، باید آن را برطرف کند یا آب را به زیر آن برساند.
- [آیت الله خوئی] اگر می‌داند چیزی به اعضاءِ وضو چسبیده، ولی شک دارد که از رسیدن آب جلوگیری می‌کند یا نه باید آن را برطرف کند، یا آب را به زیر آن برساند.
- [امام خمینی] اگر می‌داند چیزی به اعضاء وضو چسبیده ولی شک دارد که از رسیدن آب جلوگیری می‌کند یا نه، باید آن را برطرف کند یا آب را به زیر آن برساند.
- [آیت الله سیستانی] اگر می‌داند چیزی به أعضاء وضو چسبیده ، ولی شک دارد که از رسیدن آب جلوگیری می‌کند یا نه ، باید آن را بر طرف کند یا آب رابه زیر آن برساند .
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر بدهکار قرض خود را قبل از رسیدن زمان آن بدهد، طلبکار باید قبول کند، مگر شرط تأخیر شده باشد که طلبکار می‌تواند قرض را قبول نکند، مثلاً اگر طلبکار مایل نباشد که مدّتی پول را در اختیار داشته باشد، لذا آن را به دیگری قرض داده و با وی شرط می‌کند که تا زمان مشخّصی قرض را ادا نکند، چنانچه بدهکار قبل از رسیدن این زمان قرض خود را بدهد، بر طلبکار لازم نیست آن را بپذیرد.