یکی از مسائلی که در احادیث و روایات بدان اشاره شده و آنرا همگانی دانسته اند مسئله فشار قبر است. البته برخی افراد استثناء شده اند که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. به هر حال این مسئله در قریب به اتفاق افراد بشر اتفاق خواهد افتاد با این تفاوت که در برخی انسانها شدت بیشتری داشته و به عنوان کیفر اعمالشان حساب می شود و در برخی شدت کمتری دارد و کفاره گناهان آنان به حساب می آید(1)
رسول خدا (ص) پس از خاکسپاری جنازة سعد بن معاذ صحابی فرمود: هیچ مؤمنی نیست که فشار قبر نداشته باشد.(2)
نیز از امام صادق (ع) سؤال شد: آیا کسی از فشار قبر رهایی می یابد؟ فرمود: از آن به خدا پناه می برم؟ چه بسیار اندک اند کسانی که از عذاب قبر نجات یابند.(3)
و در جای دیگر امام صادق(ع) فرمود: فشار قبر برای مؤمن کفاره ضایع کردن نعمت‌ها توسط او است.(4)
البته در روایات، اسباب و عواملی برای عذاب و فشار قبر ذکر شده است، مانند: سخن چینی، بدرفتاری با خانواده، کمک نکردن به هم نوع، کفران نعمت، غیبت، سبک شمردن نماز و بی اعتنایی به ضعیف. چنانکه درباره (سعد بن معاذ) که گرفتار فشار قبر بود، پیامبر اکرم(ص) دلیلش را بدزبانی با اهل خانه ذکر فرمود.(5)
عوامل جلوگیری از فشار قبر و رهایی از آن
در روایات به برخی عوامل جلوگیری کننده از فشار قبر اشاره شده که عبارت اند از:
1. کسانی که چهل نفر یا بیشتر به خوبی او شهادت دهند و از خداوند برای او طلب مغفرت کنند.(6)
2. اعمال صالح؛ امام صادق(ع) می فرماید: (چون مؤمن وارد قبرش شود، نماز در جانب راست و زکات در طرف چپ او قرار می گیرد و نیکی بر او سایه می افکند و صبر در گوشه ای قرار گیرد. هنگامی که دو فرشته برای پرسش بر او داخل شوند، صبر به نماز و زکات و نیکی گوید: مواظب صاحب خود باشید و اگر شما عاجز از مواظبت او هستید، من از او مواظبت می کنم).(7)
3. اتمام رکوع؛ امام باقر(ع) می فرماید: (کسی که رکوعش را تمام و کمال به جا آورد، وحشت قبر او را نمی گیرد).(8)
4. کمک به همنوعان؛ امام صادق(ع) می فرماید: (کسی که غم و اندوه مؤمنی را بر طرف کند، خداوند غم و غصه آخرت او را بر طرف می کند و از قبرش در حالی که دلی شاد دارد، خارج می شود).(9)
5. چهار بار به حج رفتن؛ امام صادق(ع) می فرماید: (کسی که چهار حج به جا آورد، هیچ گاه او را فشار قبر نمی گیرد).(10)
6. مرگ هنگام نزول رحمت؛ امام صادق(ع) فرمود: (کسی که بین زوال شمس روز پنج شنبه تا ظهر روز جمعه بمیرد، خداوند او را از فشار قبر محافظت می کند).(11)
7. خیرات بازماندگان؛ امام صادق(ع) می فرماید: (میت در فشار به سر می برد اما به خاطر نماز برادرش خداوند قبر او را وسعت می دهد).(12)
8. نماز و استغفار و صدقه بازماندگان؛ پیامبر اکرم(ص) می فرماید: (سخت ترین شب ها اوّل قبر است که می توانید با پرداخت صدقه به مردگان خود ترحم کنید. اگر مالی برای صدقه نداشتید، لااقل دو رکعت نماز بخوانید و به روح او هدیه کنید که خداوند از آن لحظه هزار فرشته به سوی قبرش می فرستد که با هر فرشته ای لباسی است و قبر او را از تنگی و فشار رهانیده و وسعت می بخشد).(13)
8 زیارت امام حسین(ع)؛ در روایت است که یکی از پاداش هایی که خداوند به زایر قبر امام حسین(ع) می دهد آن است که از عذاب و فشار قبر او را نجات می‌دهد.(14)
9. خواندن سورة نساء در هر جمعه، مداومت بر خواندن سورة زخرف، نماز شب، دفن شدن در سرزمین نجف اشرف و ...(15)
البته شفاعت و دعای یک معصوم نیز می تواند مانع از فشار قبر باشد چنانکه نقل شده رقیّه دختر (یا ربیبه) گرامی پیامبر اکرم (ص) از کسانی است که خود رسول خدا (ص) برایش طلب بخشش از عذاب قبر فرمود و خداوند هم او را رهایی بخشید.(16)
یا فاطمه بنت اسد مادر امیر مومنان علی(ع) با دعای پیامبر اکرم(ص) و تدفین در پیراهن مبارک او شامل آمرزش عذاب قبر شد.(17)
پی نوشتها:
1. پیام قرآن، آیه الله مکارم شیرازی، ج 5، ص 468.
2. بحار الانوار، محمد باقر مجلسی، ج6، ص 221، حدیث 19 و ص 221، حدیث 16، دارالکتاب الاسلامیه، تهران، بی تا.
3. الفروع من الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، بیروت، دارالتعارف، چاپ سوم، 1401، ج3، ص236، حدیث 6؛ بحار الانوار، ج 6، ص 261، حدیث 102؛ علم الیقین، فیض کاشانی، چاپ اول بیدار، 1377، ج 2، ص 1068.
4. بحارالانوار، ج 6، ص 221.
5. علل الشرایع، ج 1، ص 360.
6. منازل الاخرة، شیخ عباس قمی چاپ قایم، بی تا، ص 30 26.
7 . بحارالانوار، ج 6، ص 230.
8 . همان، ج 85، ص 107؛ حق الیقین، عبدالله شبّر، ج2، ص391
9 . همان، ج 74، ص 386.
10 . سفینة البحار، ج 2، ص 397.
11 . همان.
12 . وسائل الشیعه، ج 1، ص 655.
13 . سفینه البحار، ج 2، ص 47.
14 . کامل الزیارات، ص 143.
15. منازل الاخرة، ص 30 26.
16. الفروع من الکافی، ج3، ص 241، حدیث 18.
17. گفتار صدوق، رضوانی، انتشارات قائم، چ یازدهم، 1403؛ حق الیقین، ص 482.
منبع:سایت انوار طاها
