انسان بعد از مرگ وارد برزخ می شود و تا هنگامی که قیامت بر پا نشده است، آن جا می ماند و از کیفر و عذاب، یا ثواب ونعمت برخوردار می شود. عالم برزخ، تعبیر دیگر قبر است. امام صادق (ع) می فرماید: ((البرزخ هو القبر و هو الثواب و العقاب بین الدنیا و الاخره برزخ همان عالم قبر است که پاداش و کیفر میان دنیا و آخرت است))،( تفسیر نمونه، جلد 14، ص 319 و تفسیر نور الثقلین، جلد 2، ص 355)). درروایت دیگری آمده است کسی از امام صادق (ع) پرسید: برزخ چیست؟ امام (ع) فرمود: ((القبر حین موته الی یوم القیامه))،( تفسیر نمونه، جلد 14، ص 913) روح انسان بعد از پایان زندگی این جهان، در اجساد لطیفی که به آن بدن مثالی یا برزخی می گویند، قرار می گیرد. امام صادق (ع) می فرماید: ((فی ابدان کابدانهم بدن های برزخی مومنان، مانند بدن های دنیوی آن هاست))،( بحارالانوار، ج 6، ص 862). پس عذاب قبر و برزخ، هم روحی است و هم جسمی البته نه همین جسم دنیوی، بلکه مانند و مثال آن.- با توجه به این نکته که مقصود از قبر همان عالم برزخ است نه این قبرظاهری که میت را در آن جای می دهند معلوم می شود فشار یا وحشت قبر به این معنا نیست که قبر مرده را بر او تنگ کنند که بدن او در فشار قرارگیرد. بلکه میت بعد از آن که از دنیا و زندگی و متعلقات آن دست می کشد و وارد برزخ می شود و جای ناشناخته ای را می بیند، این وضعیت وحالات در بدو ورود دست بدست هم داده و وحشت و سختی و فشار به خصوصی را برای او ایجاد می کند.
آیت الله شجاعی از شاگردان برجسته علامه طباطبایی در این زمینه می گوید:(عالم برزخ در عین آنکه باطن عالم ماده و محیط بر آن است ولی دارای احکام، آثار و معیارهایی غیر از احکام و آثار نظام دنیوی است. از این رو، انسان با ورود به عالم برزخ با نظام و معیارهای جدید و ناشناخته ای مواجه می شود. انسانی که در زندگی دنیوی موفق به تجرید و انقطاع نشده و اسیر دنیا و تعلقات آن است با داخل شدن به برزخ و مواجه شدن با آن احکام و آثار نه تنها با یک نظام ناشناخته روبرو شده بلکه با از دست دادن مأنوس های دنیوی، در وحشت می افتد و با فقدان آنچه که او با آنها مأنوس بوده و تنهایی خود را با آنها جبران کرده و هستی و بقای خود را با آنها و در آنها می دید، در فشار قرار می گیرد، فشار ی که توصیف کردنی نیست، وضعیتی معلق توأم با وحشت و غربت، گویی در معرض خطر قرار گرفته و مثل اینکه خود را ندارد و در حال از دست دادن خویش است. این وضعیت و حالات در بدو ورود دست به دست هم داده و دهشت، وحشت، سختی و فشار به خصوصی را برای انسان پیش می آورد.
فشار برزخی یک مسأله عمومی است و هر انسانی با آن مواجه خواهد شد، مگر برای ارباب معنا، مهذبین، اهل انقطاع و مجاهدان جهاد اکبر که به مجرد انتقال از دنیا با بهجت و سرور خاصی به نظامی که با تمام وجود مشتاق آن بوده و به سوی آن کشیده می شدند، وارد می شود و به شهود جمال وجه حق که مجذوب آن بودند بیش از پیش نائل شده و با کنار گذاشتن حجاب ماده و بدن بزرگترین مانع را از سر راه خود در طلب مقصود بر می دارند. اما غیر از اینان همه با فشار برزخی روبرو خواهند شد، هر چند نوع و کیفیت فشار با توجه به مراتب انسان ها متفاوت خواهد بود چرا که فردی که انس و تعلق فراوانی به دنیا داشته و الفتی با آخرت ندارد و همواره در حال فرار از آخرت و مأنوسات آن بوده، از وحشت، اضطراب، سختی ها و فشار برزخی بیشتر نصیب خواهد داشت و در مقابل، کسی که ارتباط کمی با دنیا داشته و همواره از دنیا رو به سوی آخرت فرار می کرده و گرایش به عوالم بالا و ارزش های والاتر داشته است، از این فشار اول برزخ کمتر برخوردار خواهد شد و به آسانی و با سرعت و بدون تکلف، دنیا و آنچه را در آن بوده فراموش کرده از آن منقطع شده و با آن نظام آشنا شده و از نعمت های برتر آن بهرمند و به راه خود ادامه می دهد، به صورتی که گویا با خلاص شدن از نظام پست دنیوی از زندان رهایی یافته و پر و بالش برای پرواز و صعود باز شده است.
البته با انس پیدا کردن به نظام جدید برزخی و برطرف شدن ألفت به دنیا و امور دنیوی، آن قسمت از فشارهایی که از این جهت در برزخ وجود داشت، برطرف می شود. همچنین با از میان رفتن برخی از آلودگی ها و ناپاکی ها، فشارهایی نیز که از این ناحیه در برزخ بود مرتفع می شود. همین طور با انس روح با نظام برزخی و کم شدن ارتباط روح و بدن مادی و انصراف روح به عالم، احکام و آثار برزخ و اصل توجه روح به مسائل برزخ، فشارهایی که از ناحیه اضطراب و دهشت از جهت نا آشنا بودن به نظام جدید، رخت بر خواهد بست. بنابراین سختی ها و فشار های برزخی به مرور کم شده و بر طرف می شود. البته این در صورتی است که روح در زندگی دنیوی خود، در صراط مستقیم باشد. اما اگر روح در زندگی دنیوی آلودگی های زیادی داشته باشد و به بیان دیگر اگر عصیان ها و طغیان ها ی ارواح به ظاهر مؤمن به مقتضای نظام برزخی و احکام خاص آن بیش از حد بوده و در مجموع انجذاب به سوی حضرت حق به حکم نظام برزخی بر جانب آلودگی ها حاکم نباشد در این صورت نتیجه عصیان ها را در برزخ دیده و در عذاب برزخی قرار گرفته و این عذاب ها، سختی ها، گرفتاری ها و فشارها تا آخر
نظام برزخی ادامه خواهد داشت. به بیان دیگر، وقتی فردی در حالی که رنگ های عصیان و مخالفت با امر حق در اوست، وارد برزخ شده باشد، مسلما نظام برزخی روی او حساب خاصی باز می کند و بعد از آزاد شدن از سختی ها ی اولیه برزخ که یک مسئله عمومی است، باز با عذاب ها، گرفتاری ها و فشارهایی که نتایج برزخی آلودگی ها و عصیان ها است، مواجه خواهد شد)(عروج روح استاد شجاعی ص 76 تا 78 کانون اندیشه جوان)
www.morsalat.com
