دیدگاه قرآن در رابطه با نظریه تکامل داروین چیست؟

آیات قرآن ظهور نزدیک به صراحت دارد که انسان های کنونی از راه تناسل و زاد و ولد به حضرت آدم و حوّا علیهماالسلام منتهی می گردند؛ همچنین قرآن کریم تصریح می نماید که آدم و حوّا علیهماالسلام از پدر مادری دیگر زاده نشده، بلکه مستقیم از خاک آفریده شده اند1.
علاّمه طباطبایی رحمه الله بر این باورند که روشن ترین آیه ای که درباره خلقت آدم علیه السلام در قرآن بیان شده این آیه است:
(إِنَّ مَثَلَ عِیسی عِنْدَ اللّهِ کَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ قالَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ)2؛
(در واقع مَثَل عیسی نزد خدا همچون مَثَل [خلقت ]آدم است که او را از خاک آفرید، سپس بدو گفت: (باش) پس وجود یافت).
مسیحیان می گفتند حضرت عیسی علیه السلام بدون پدر به دنیا آمده پس او از خدا و پسر خداست!
آیه مذکور در پاسخ آنان می فرماید: همان گونه که به قدرت خداوند و فرمان او، حضرت آدم علیه السلام بدون پدر و مادر و از خاک آفریده شد؛ حضرت عیسی علیه السلام نیز به قدرت خداوند و به فرمان خداوند می تواند تنها از مادر و بدون پدر آفریده شود. این آیه شریفه بر آفرینش ویژه حضرت آدم و عیسی علیهماالسلام دلالت دارد. در حالی که اگر منظور از خلقت از خاک، منتهی شدن آفرینش آدم علیه السلام به خاک باشد، همان گونه که همه جانداران متولّدِ از نطفه نیز آفرینششان به زمین منتهی می گردد، در این صورت آدم علیه السلام خصوصیتی نداشت تا به خاطر آن عیسای علیه السلام بدون پدر را با آن مقایسه کنند، و در نتیجه آیه شریفه بی معنا می شد و این پاسخ مناسبی برای دلیل مسیحیان نبود.
از همین جا روشن می گردد تمام آیات قرآنی که از آفرینش آدم علیه السلام از خاک و گل و امثال آن خبر می دهد، همگی بر این ویژگی دلالت دارد که خلقت آدم بدون پدر و مادر بوده و مستقیم از خاک آفریده شده است3.
بر این اساس برخی از دانشمندان تمامی آیاتی را که خلقت آدم از خاک را مطرح می کند با نظریه داروین معارض و ناسازگار می دانند؛ چرا که می گویند آیات قرآنی به این نکته تصریح می نماید که انسان نخستین از خاک و گل آفریده شده، نه از موجود قبلی که زنده بوده است4.
این که انسان کنونی از نسل آدم علیه السلام و حوّا می باشد از بسیاری از آیات قرآن استفاده می شود:
الف. (یا أَیُّهَا النّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً کَثِیراً وَ نِساءً)5؛
(ای مردم از پروردگارتان که شما را از نفس واحدی آفرید و جفتش را نیز از او آفرید، و از آن دو، مردان و زنان بسیاری پراکنده کرد، پروا دارید).
منظور از (نفس واحده) در آیه شریفه حضرت آدم علیه السلام می باشد و مقصود از (زوجها) همسر او حضرت حوّاست؛ و این دو، پدر و مادر نسل انسان کنونی می باشند که ما از آنها هستیم و اگر واسطه ای غیر از آدم و حوّا در کار می بود شایسته بود که قرآن کریم بفرماید؛ (و بث منهما و من غیرهما) در حالی که چنین بیان نکرده است.
ب. آیه دیگر: (یا بَنِیآدَمَ لا یَفْتِنَنَّکُمُ الشَّیْطانُ کَما أَخْرَجَ أَبَوَیْکُمْ مِنَ الْجَنَّةِ)6؛
(ای فرزند آدم زنهار تا شیطان شما را به فتنه نیندازد، چنان که پدر و مادر شما را از بهشت بیرون راند).
بنابراین انسان کنونی از نسل یک پدر و مادرند که خود آن دو به طور مستقیم و بدون واسطه از خاک آفریده شده و هیچ پدر و مادری نداشته اند.
این معنایی است که آیات با ظهور قوی خود بیان می کنند، البتّه ظهور آیات در این معنی به حدّ صراحت نمی رسد، اگرچه برخی اشکال کرده اند: آیات قرآنی بیان نکرده که چگونه و با چه کیفیّتی آدم از زمین خلق شد، آیا در خلقت او علل و عوامل خارق العادّه نقش داشته اند؟ آیا خلقتش آنی و دفعی بوده بدون این که مدّتی طول بکشد؟ و یا در زمان های طولانی این دگرگونی صورت گرفته و حالت های مختلف گرفته و سپس روح در او دمیده شده؟ امّا هیچ یک از این احتمالات نمی تواند در برابر بیان آشکار آیات قرآن، قانع کننده باشد، زیرا قرآن کریم پدر و مادر نسل موجود را حضرت آدم و حوّا علیهماالسلام می داند که آفرینشی مستقل داشته و از خاک یا گِل پدید آمده و روح الهی در آنها دمیده شده است؛ نه اینکه از انواع و موجودات دیگری پیش از خود مشتق شده باشند، بنابراین انگاره (تکامل انواع) قابل انتساب به قرآن نیست.
پی نوشت:
1. آل عمران 3، آیه 5؛ حجر (15)، آیه 28؛ نوح (71)، آیات 17 و 18.
2. آل عمران 3، آیه 59.
3. تفسیر المیزان، ج16، ص 255.
4. عدنان الشریف، من علوم الارض القرآنیه، ص 207، بیروت: دارالعلم للملایین.
5. نساء 4، آیه 1.
6. اعراف 7، آیه 27.
منبع: www.porseman.org