دیدگاه شیعه دربارهی عدالت صحابه چیست؟ (عدالت صحابه) یکی از موضوعاتی است که در هنگام گفت و گو به فراوانی از سوی وهابیون طرح میشود؛ بدیهی است احترام صحابه پسندیده است اما از تأکید آنان این طور به دست میآید که میخواهند همه صحابه را در یک ردیف به شمار آورند!! و در پی اثبات عدالت همگی صحابه چهرههای غیرقابل قبول را مورد قبول جلوه بدهند و حق اعتراض را از حقجویان سلب کنند!! در حالی که احترام به همه صحابه غیرمعقول است و از آنجا که برخی از آنان پیامبر(صلیاللهعلیه) را رنجاندهاند و حتی توطئه بر علیه آن حضرت داشتهاند احترام به همه آنان غیرمشروع است. جهت تحلیل و بررسی این موضوع توجه شما را به مطالب زیر جلب میکنیم: معنای صحابه شهید زین الدین عاملی، میفرماید: (صحابی کسی است که پیامبر(صلیاللهعلیه) را ملاقات نموده، به او ایمان آورده و مسلمان، از دنیا رفته است)؛ الدرایه، ص 120.. این رأی مدرسه اهلبیت(علیهمالسلام) است. اما در مقابل احمدبن حنبل میگوید: (افضل مردم، بعد از اهل بدر، کسانی هستند که در قرنی واقع شدهاند که پیامبر(صلیاللهعلیه) در آن قرن بوده است و هر کس با پیامبر(صلیاللهعلیه) مصاحب بوده یک سال یا یک ماه یا یک روز یا یک ساعت، یا یک لحظه او را دیده، از اصحاب پیامبر(صلیاللهعلیه) است)؛ العدة فی اصول الفقه، فراء حنبلی، ج 3، ص 988.. بخاری میگوید: (هر مسلمانی با پیامبر(صلیاللهعلیه) مصاحبت داشته یا او را ملاقات نموده، از اصحاب پیامبر(صلیاللهعلیه) است)؛ فتح الباری، ج 7، ص 3.. به دنبال این معنای بسیار گسترده برای صحابه، به نقل از ابنحجر عسقلانی، به حدیثی از پیامبر(صلیاللهعلیه) نیز استناد میکنند: (اصحابی کالنجوم بایهم اقتدیتم اهدیتم)؛ لسان المیزان، ابنحجر عسقلانی، ج 2، ص 137.؛ (اصحاب من مانند ستارگانند از هر کدام پیروی کردید هدایت یافتهاید!!). در حالی که بسیاری از علمای اهل سنت مانند احمدبن حنبل، ابنحزم، ابن عساکر و... این حدیث را ضعیف دانستهاند ر.ک: سلسلة الاحادیث الضعیفه، ج 1، ص 78.. علاوه بر اینکه با آیات قرآن کریم و حتی روایات معتبر اهل سنت نیز سازگاری ندارد. ناسازگاری با قرآن در آیات بسیاری از قرآن مجید، دربارهی تخلف و مخالفت برخی از یاران پیامبر(صلیاللهعلیه) گفته شده است و در بسیاری از آیات دربارهی اعراض و اعتراض برخی اطرافیان پیامبر(صلیاللهعلیه) در جنگها و در سختیها سخن به میان آمده است که همگی حکایت از آن دارد که همه اطرافیان و اصحاب پیامبر(صلیاللهعلیه) مورد رضایت خدا و پیامبر(صلیاللهعلیه) نبودند و حتی برخی تهدید به عذاب در آخرت شدهاند. اینک به چند نمونه اشاره میشود: (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا زَحفًا فَلا تُوَلُّوهُمُ الأدبَارَ)؛ انفال (8)، آیه 15.؛ (ای کسانی که ایمان آوردهاید: هنگامی که با انبوه کافران به نبرد روبهرو شوید، به آنها پشت نکنید و فرار ننمایید). در این آیه شریفه خداوند به گروهی از صحابه که از جنگ فرار میکردند و حضرت را تنها گذاشتند و جایگاهشان جهنم است؛ اشاره میکند. (ا ِنَّ الَّذِینَ تَوَلَّوا مِنکُم یَومَ التَقَی الجَمعَانِ إِنَّمَا استَزَلَّهُمُ الشَّیطَانُ بِبَعضِ مَا کَسَبُوا وَلَقَد عَفَا اللهُ عَنهُم إِنَّ اللهَ غَفُورٌ حَلِیمٌ)؛ آل عمران (3)، آیه 155.؛ (روزی که دو گروه (_(در احد)_) با هم رویاروی شدند کسانی که از میان شما (_(به دشمن)_) پشت کردند در حقیقت جز این نبود که به سبب پارهای از آنچه (_(از گناه )_)حاصل کرده بودند شیطان آنان را بلغزانید و قطعاً خدا از ایشان درگذشت زیرا خدا آمرزگار بردبار است). و حتی در برخی آیات مؤمنان اطراف پیامبر(صلیاللهعلیه) به دلیل دنیاطلبی از سوی خداوند مورد نکوهش قرار گرفتهاند: (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَا لَکُم إِذَا قِیلَ لَکُمُ انفِرُوا فِی سَبِیلِ اللهِ اثَّاقَلتُم إِلَی الأَرضِ أَرَضِیتُم بِالحَیَاةِ الدُّنیَا مِنَ الآخِرَةِ فَمَا مَتَاعُ الحَیَاةِ الدُّنیَا فِی الآخِرَةِ إِلاَّ قَلِیلٌ)؛ توبه (9)، آیه 38.؛ (ای کسانی که ایمان آوردهاید شما را چه شده است که چون به شما گفته میشود در راه خدا بسیج شوید کندی به خرج میدهید آیا به جای آخرت به زندگی دنیا دل خوش کردهاید، متاع زندگی دنیا در برابر آخرت جز اندکی نیست). ناسازگاری با روایات (قالَ رسولُ اللهِ(صلیاللهعلیه): أنَا فَرَطَکُم عَلَی الحَوضِ و سَاُنازِعُ رِجَالاً فَأغلَبُ عَلَیهِم فَلَأقُولَنَّ رَبِّ أصحابی أصحابی فَیُقَالُ إنَّکَ لاتَدری مَا أحدَثُوا بَعدَک)
دیدگاه شیعه دربارهی عدالت صحابه چیست؟
(عدالت صحابه) یکی از موضوعاتی است که در هنگام گفت و گو به فراوانی از سوی وهابیون طرح میشود؛ بدیهی است احترام صحابه پسندیده است اما از تأکید آنان این طور به دست میآید که میخواهند همه صحابه را در یک ردیف به شمار آورند!! و در پی اثبات عدالت همگی صحابه چهرههای غیرقابل قبول را مورد قبول جلوه بدهند و حق اعتراض را از حقجویان سلب کنند!! در حالی که احترام به همه صحابه غیرمعقول است و از آنجا که برخی از آنان پیامبر(صلیاللهعلیه) را رنجاندهاند و حتی توطئه بر علیه آن حضرت داشتهاند احترام به همه آنان غیرمشروع است.
جهت تحلیل و بررسی این موضوع توجه شما را به مطالب زیر جلب میکنیم:
معنای صحابه
شهید زین الدین عاملی، میفرماید: (صحابی کسی است که پیامبر(صلیاللهعلیه) را ملاقات نموده، به او ایمان آورده و مسلمان، از دنیا رفته است)؛ الدرایه، ص 120..
این رأی مدرسه اهلبیت(علیهمالسلام) است.
اما در مقابل احمدبن حنبل میگوید: (افضل مردم، بعد از اهل بدر، کسانی هستند که در قرنی واقع شدهاند که پیامبر(صلیاللهعلیه) در آن قرن بوده است و هر کس با پیامبر(صلیاللهعلیه) مصاحب بوده یک سال یا یک ماه یا یک روز یا یک ساعت، یا یک لحظه او را دیده، از اصحاب پیامبر(صلیاللهعلیه) است)؛ العدة فی اصول الفقه، فراء حنبلی، ج 3، ص 988..
بخاری میگوید: (هر مسلمانی با پیامبر(صلیاللهعلیه) مصاحبت داشته یا او را ملاقات نموده، از اصحاب پیامبر(صلیاللهعلیه) است)؛ فتح الباری، ج 7، ص 3..
به دنبال این معنای بسیار گسترده برای صحابه، به نقل از ابنحجر عسقلانی، به حدیثی از پیامبر(صلیاللهعلیه) نیز استناد میکنند: (اصحابی کالنجوم بایهم اقتدیتم اهدیتم)؛ لسان المیزان، ابنحجر عسقلانی، ج 2، ص 137.؛ (اصحاب من مانند ستارگانند از هر کدام پیروی کردید هدایت یافتهاید!!).
در حالی که بسیاری از علمای اهل سنت مانند احمدبن حنبل، ابنحزم، ابن عساکر و... این حدیث را ضعیف دانستهاند ر.ک: سلسلة الاحادیث الضعیفه، ج 1، ص 78..
علاوه بر اینکه با آیات قرآن کریم و حتی روایات معتبر اهل سنت نیز سازگاری ندارد.
ناسازگاری با قرآن
در آیات بسیاری از قرآن مجید، دربارهی تخلف و مخالفت برخی از یاران پیامبر(صلیاللهعلیه) گفته شده است و در بسیاری از آیات دربارهی اعراض و اعتراض برخی اطرافیان پیامبر(صلیاللهعلیه) در جنگها و در سختیها سخن به میان آمده است که همگی حکایت از آن دارد که همه اطرافیان و اصحاب پیامبر(صلیاللهعلیه) مورد رضایت خدا و پیامبر(صلیاللهعلیه) نبودند و حتی برخی تهدید به عذاب در آخرت شدهاند.
اینک به چند نمونه اشاره میشود:
(یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا زَحفًا فَلا تُوَلُّوهُمُ الأدبَارَ)؛ انفال (8)، آیه 15.؛ (ای کسانی که ایمان آوردهاید: هنگامی که با انبوه کافران به نبرد روبهرو شوید، به آنها پشت نکنید و فرار ننمایید).
در این آیه شریفه خداوند به گروهی از صحابه که از جنگ فرار میکردند و حضرت را تنها گذاشتند و جایگاهشان جهنم است؛ اشاره میکند.
(ا ِنَّ الَّذِینَ تَوَلَّوا مِنکُم یَومَ التَقَی الجَمعَانِ إِنَّمَا استَزَلَّهُمُ الشَّیطَانُ بِبَعضِ مَا کَسَبُوا وَلَقَد عَفَا اللهُ عَنهُم إِنَّ اللهَ غَفُورٌ حَلِیمٌ)؛ آل عمران (3)، آیه 155.؛ (روزی که دو گروه (_(در احد)_) با هم رویاروی شدند کسانی که از میان شما (_(به دشمن)_) پشت کردند در حقیقت جز این نبود که به سبب پارهای از آنچه (_(از گناه )_)حاصل کرده بودند شیطان آنان را بلغزانید و قطعاً خدا از ایشان درگذشت زیرا خدا آمرزگار بردبار است).
و حتی در برخی آیات مؤمنان اطراف پیامبر(صلیاللهعلیه) به دلیل دنیاطلبی از سوی خداوند مورد نکوهش قرار گرفتهاند:
(یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَا لَکُم إِذَا قِیلَ لَکُمُ انفِرُوا فِی سَبِیلِ اللهِ اثَّاقَلتُم إِلَی الأَرضِ أَرَضِیتُم بِالحَیَاةِ الدُّنیَا مِنَ الآخِرَةِ فَمَا مَتَاعُ الحَیَاةِ الدُّنیَا فِی الآخِرَةِ إِلاَّ قَلِیلٌ)؛ توبه (9)، آیه 38.؛ (ای کسانی که ایمان آوردهاید شما را چه شده است که چون به شما گفته میشود در راه خدا بسیج شوید کندی به خرج میدهید آیا به جای آخرت به زندگی دنیا دل خوش کردهاید، متاع زندگی دنیا در برابر آخرت جز اندکی نیست).
ناسازگاری با روایات
(قالَ رسولُ اللهِ(صلیاللهعلیه): أنَا فَرَطَکُم عَلَی الحَوضِ و سَاُنازِعُ رِجَالاً فَأغلَبُ عَلَیهِم فَلَأقُولَنَّ رَبِّ أصحابی أصحابی فَیُقَالُ إنَّکَ لاتَدری مَا أحدَثُوا بَعدَک)
- [سایر] دیدگاه شیعه دربارهی قرآن چیست؟
- [سایر] چه دلایلی بر رد عدالت صحابه وجود دارد؟
- [سایر] عقیده اهل سنت در مورد عدالت صحابه چیست؟
- [سایر] از دیدگاه شیعیان جنایتی که اصحاب مرتکب شدهاند این است که به گفته آنها اصحاب از ولایت علی منحرف شدند و خلافت را به او نسپردند، بنابراین از دیدگاه شیعه عادل و درست کار نیستند. سؤال این است که شیعیان چرا در مورد فرقههای دیگر شیعه؛ مانند فطحیه و واقفیه که امامت بعضی از ائمه را قبول ندارند چنین نمیگویند؟! بلکه از افراد این فرقهها دلیل میگیرند و آنها را عادل میدانند، این تناقض دلیلش چیست؟!
- [سایر] بحث عدالت صحابه از کجا شروع شده و مبدا و خواستگاه آن از چه زمانی بوده است؟
- [سایر] عقیده شیعه و اهل سنت در مورد صحابه چه تفاوتی با هم دارد؟ چرا شیعیان همه صحابه را خوب و عادل نمی دانند؟
- [سایر] دیدگاه متفکران غربی دربارهی تمدن اسلامی چیست؟
- [سایر] نظر شیعه دربارهی مهدی منتظر (علیه السلام)، چیست؟
- [سایر] دیدگاه قرآن درباره نظریه تکامل چیست؟
- [سایر] شیعیان معتقدند که اصحاب درستکار و عادل نیستند اما در کتاب های شیعه روایاتی را می بینیم که بر عدالت اصحاب دلالت می کنند! از آن جمله روایتی است که از پیامبر (ص) روایت کرده اند که در حجه الوداع گفت "نصر الله عبدآ سمع مقالتی فوعاها ، ثم بلغها الی من لم یسمعها". "خداوند یاری کند بنده ای را که سخن مرا شنید و آن را حفظ کرد و سپس به کسی که آن را نشنیده رساند ... ." اگر اصحاب عادل و درستکار نبودند چگونه پیامبر به آنها اعتماد می کند تا هر یک از آنها سخن او را به کسانی که آنرا نشنیده اند برساند ؟!
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که سابقاً عادل بوده هرگاه شک شود که بر عدالت باقی مانده است یا نه باید گفت عادل است، مگر این که یقین به خلاف پیدا شود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] امامی را که عادل بوده، اگر شک کند که هنوز عادل است یا نه، میتواند به او اقتدا نماید.
- [آیت الله مظاهری] امامی را که عادل میدانسته، اگر شک کند به عدالت خود باقی است یا نه، میتواند به او اقتدا نماید.
- [آیت الله اردبیلی] اگر شک کند امامی که عادل میدانسته به عدالت خود باقی است یا نه، میتواند به او اقتدا نماید.
- [آیت الله بروجردی] امامی را که عادل میدانسته، اگر شک کند به عدالت خود باقیست یا نه، میتواند به او اقتدا نماید.
- [آیت الله علوی گرگانی] امامی را که عادل میدانسته، اگر شک کند به عدالت خود باقیاست یا نه، میتواند به او اقتدا نماید.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] عدالت امام جماعت باید برای مأموم محرز باشد و با شک در اصل عدالت نمی توان به او اقتدا کرد و در صورتی که امامی را که عادل می دانسته، اگر شک کند به عدالت خود باقی است یا نه، می تواند به او اقتدا نماید.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کسی بگوید که میت وصیت کرده فلان مبلغ به من بدهند چنانچه دو مرد عادل گفته او را تصدیق کنند یا قسم بخورد و یک مرد عادل هم گفته او را تصدیق نماید یا یک مرد عادل و دو زن عادل یا چهار زن عادل به گفته او شهادت دهند باید مقداری را که می گوید به او بدهند و اگر یک زن عادل شهادت دهد باید یک چهارم چیزی را که مطالبه می کند به او بدهند و اگر دو زن عادل شهادت دهند نصف ان را و اگر سه زن عادل شهادت دهند سه چهارم ان را به او بدهند و نیز اگر دو مرد کافر کتابی که در دین خود عادل باشند گفته او را تصدیق کنند در صورتی که میت ناچار بوده است که وصیت کند و مرد و زن عادلی هم در موقع وصیت نبوده باید چیزی را که مطالبه می کند به او بدهند
- [آیت الله سبحانی] هرگاه بر اثر شیاع یا شهادت دو عادل یا یک عادل، ثابت شود که نقطه مورد نظر مسجد است، اعتکاف در آن جایز است.
- [آیت الله وحید خراسانی] امامی را که عادل می دانسته اگر شک کند که به عدالت خود باقی است یا نه می تواند به او اقتدا نماید