دیدگاه شیعه درباره‌ی عدالت صحابه چیست؟
دیدگاه شیعه درباره‌ی عدالت صحابه چیست؟ (عدالت صحابه) یکی از موضوعاتی است که در هنگام گفت و گو به فراوانی از سوی وهابیون طرح می‌شود؛ بدیهی است احترام صحابه پسندیده است اما از تأکید آنان این طور به دست می‌آید که می‌خواهند همه صحابه را در یک ردیف به شمار آورند!! و در پی اثبات عدالت همگی صحابه چهره‌های غیرقابل قبول را مورد قبول جلوه بدهند و حق اعتراض را از حق‌جویان سلب کنند!! در حالی که احترام به همه صحابه غیرمعقول است و از آنجا که برخی از آنان پیامبر(صلی‌الله‌علیه) را رنجانده‌اند و حتی توطئه بر علیه آن حضرت داشته‌اند احترام به همه آنان غیرمشروع است. جهت تحلیل و بررسی این موضوع توجه شما را به مطالب زیر جلب می‌کنیم: معنای صحابه‌ شهید زین الدین عاملی، می‌فرماید: (صحابی کسی است که پیامبر(صلی‌الله‌علیه) را ملاقات نموده، به او ایمان آورده و مسلمان، از دنیا رفته است)؛ الدرایه، ص 120.. این رأی مدرسه اهل‌بیت(علیهم‌السلام) است. اما در مقابل احمدبن حنبل می‌گوید: (افضل مردم، بعد از اهل بدر، کسانی هستند که در قرنی واقع شده‌اند که پیامبر(صلی‌الله‌علیه) در آن قرن بوده است و هر کس با پیامبر(صلی‌الله‌علیه) مصاحب بوده یک سال یا یک ماه یا یک روز یا یک ساعت، یا یک لحظه او را دیده، از اصحاب پیامبر(صلی‌الله‌علیه) است)؛ العدة فی اصول الفقه، فراء حنبلی، ج 3، ص 988.. بخاری می‌گوید: (هر مسلمانی با پیامبر(صلی‌الله‌علیه) مصاحبت داشته یا او را ملاقات نموده، از اصحاب پیامبر(صلی‌الله‌علیه) است)؛ فتح الباری، ج 7، ص 3.. به دنبال این معنای بسیار گسترده برای صحابه، به نقل از ابن‌حجر عسقلانی، به حدیثی از پیامبر(صلی‌الله‌علیه) نیز استناد می‌کنند: (اصحابی کالنجوم بایهم اقتدیتم اهدیتم)؛ لسان المیزان، ابن‌حجر عسقلانی، ج 2، ص 137.؛ (اصحاب من مانند ستارگانند از هر کدام پیروی کردید هدایت یافته‌اید!!). در حالی که بسیاری از علمای اهل سنت مانند احمدبن حنبل، ابن‌حزم، ابن عساکر و... این حدیث را ضعیف دانسته‌اند ر.ک: سلسلة الاحادیث الضعیفه، ج 1، ص 78.. علاوه بر اینکه با آیات قرآن کریم و حتی روایات معتبر اهل سنت نیز سازگاری ندارد. ناسازگاری با قرآن‌ در آیات بسیاری از قرآن مجید، درباره‌ی تخلف و مخالفت برخی از یاران پیامبر(صلی‌الله‌علیه) گفته شده است و در بسیاری از آیات درباره‌ی اعراض و اعتراض برخی اطرافیان پیامبر(صلی‌الله‌علیه) در جنگ‌ها و در سختی‌ها سخن به میان آمده است که همگی حکایت از آن دارد که همه اطرافیان و اصحاب پیامبر(صلی‌الله‌علیه) مورد رضایت خدا و پیامبر(صلی‌الله‌علیه) نبودند و حتی برخی تهدید به عذاب در آخرت شده‌اند. اینک به چند نمونه اشاره می‌شود: (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا زَحفًا فَلا تُوَلُّوهُمُ الأدبَارَ)؛ انفال (8)، آیه 15.؛ (ای کسانی که ایمان آورده‌اید: هنگامی که با انبوه کافران به نبرد روبه‌رو شوید، به آنها پشت نکنید و فرار ننمایید). در این آیه شریفه خداوند به گروهی از صحابه که از جنگ فرار می‌کردند و حضرت را تنها گذاشتند و جایگاهشان جهنم است؛ اشاره می‌کند. (ا ِنَّ الَّذِینَ تَوَلَّوا مِنکُم یَومَ التَقَی الجَمعَانِ إِنَّمَا استَزَلَّهُمُ الشَّیطَانُ بِبَعضِ مَا کَسَبُوا وَلَقَد عَفَا اللهُ عَنهُم إِنَّ اللهَ غَفُورٌ حَلِیمٌ)؛ آل عمران (3)، آیه 155.؛ (روزی که دو گروه (_(در احد)_) با هم رویاروی شدند کسانی که از میان شما (_(به دشمن‌)_) پشت کردند در حقیقت جز این نبود که به سبب پاره‌ای از آنچه (_(از گناه )_)حاصل کرده بودند شیطان آنان را بلغزانید و قطعاً خدا از ایشان درگذشت زیرا خدا آمرزگار بردبار است). و حتی در برخی آیات مؤمنان اطراف پیامبر(صلی‌الله‌علیه) به دلیل دنیاطلبی از سوی خداوند مورد نکوهش قرار گرفته‌اند: (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَا لَکُم إِذَا قِیلَ لَکُمُ انفِرُوا فِی سَبِیلِ اللهِ اثَّاقَلتُم إِلَی الأَرضِ أَرَضِیتُم بِالحَیَاةِ الدُّنیَا مِنَ الآخِرَةِ فَمَا مَتَاعُ الحَیَاةِ الدُّنیَا فِی الآخِرَةِ إِلاَّ قَلِیلٌ)؛ توبه (9)، آیه 38.؛ (ای کسانی که ایمان آورده‌اید شما را چه شده است که چون به شما گفته می‌شود در راه خدا بسیج شوید کندی به خرج می‌دهید آیا به جای آخرت به زندگی دنیا دل خوش کرده‌اید، متاع زندگی دنیا در برابر آخرت جز اندکی نیست). ناسازگاری با روایات‌ (قالَ رسولُ اللهِ(صلی‌الله‌علیه): أنَا فَرَطَکُم عَلَی الحَوضِ و سَاُنازِعُ رِجَالاً فَأغلَبُ عَلَیهِم فَلَأقُولَنَّ رَبِّ أصحابی أصحابی فَیُقَالُ إنَّکَ لاتَدری مَا أحدَثُوا بَعدَک)
عنوان سوال:

دیدگاه شیعه درباره‌ی عدالت صحابه چیست؟


پاسخ:

دیدگاه شیعه درباره‌ی عدالت صحابه چیست؟
(عدالت صحابه) یکی از موضوعاتی است که در هنگام گفت و گو به فراوانی از سوی وهابیون طرح می‌شود؛ بدیهی است احترام صحابه پسندیده است اما از تأکید آنان این طور به دست می‌آید که می‌خواهند همه صحابه را در یک ردیف به شمار آورند!! و در پی اثبات عدالت همگی صحابه چهره‌های غیرقابل قبول را مورد قبول جلوه بدهند و حق اعتراض را از حق‌جویان سلب کنند!! در حالی که احترام به همه صحابه غیرمعقول است و از آنجا که برخی از آنان پیامبر(صلی‌الله‌علیه) را رنجانده‌اند و حتی توطئه بر علیه آن حضرت داشته‌اند احترام به همه آنان غیرمشروع است.
جهت تحلیل و بررسی این موضوع توجه شما را به مطالب زیر جلب می‌کنیم:

معنای صحابه‌
شهید زین الدین عاملی، می‌فرماید: (صحابی کسی است که پیامبر(صلی‌الله‌علیه) را ملاقات نموده، به او ایمان آورده و مسلمان، از دنیا رفته است)؛ الدرایه، ص 120..
این رأی مدرسه اهل‌بیت(علیهم‌السلام) است.
اما در مقابل احمدبن حنبل می‌گوید: (افضل مردم، بعد از اهل بدر، کسانی هستند که در قرنی واقع شده‌اند که پیامبر(صلی‌الله‌علیه) در آن قرن بوده است و هر کس با پیامبر(صلی‌الله‌علیه) مصاحب بوده یک سال یا یک ماه یا یک روز یا یک ساعت، یا یک لحظه او را دیده، از اصحاب پیامبر(صلی‌الله‌علیه) است)؛ العدة فی اصول الفقه، فراء حنبلی، ج 3، ص 988..
بخاری می‌گوید: (هر مسلمانی با پیامبر(صلی‌الله‌علیه) مصاحبت داشته یا او را ملاقات نموده، از اصحاب پیامبر(صلی‌الله‌علیه) است)؛ فتح الباری، ج 7، ص 3..
به دنبال این معنای بسیار گسترده برای صحابه، به نقل از ابن‌حجر عسقلانی، به حدیثی از پیامبر(صلی‌الله‌علیه) نیز استناد می‌کنند: (اصحابی کالنجوم بایهم اقتدیتم اهدیتم)؛ لسان المیزان، ابن‌حجر عسقلانی، ج 2، ص 137.؛ (اصحاب من مانند ستارگانند از هر کدام پیروی کردید هدایت یافته‌اید!!).
در حالی که بسیاری از علمای اهل سنت مانند احمدبن حنبل، ابن‌حزم، ابن عساکر و... این حدیث را ضعیف دانسته‌اند ر.ک: سلسلة الاحادیث الضعیفه، ج 1، ص 78..
علاوه بر اینکه با آیات قرآن کریم و حتی روایات معتبر اهل سنت نیز سازگاری ندارد.

ناسازگاری با قرآن‌
در آیات بسیاری از قرآن مجید، درباره‌ی تخلف و مخالفت برخی از یاران پیامبر(صلی‌الله‌علیه) گفته شده است و در بسیاری از آیات درباره‌ی اعراض و اعتراض برخی اطرافیان پیامبر(صلی‌الله‌علیه) در جنگ‌ها و در سختی‌ها سخن به میان آمده است که همگی حکایت از آن دارد که همه اطرافیان و اصحاب پیامبر(صلی‌الله‌علیه) مورد رضایت خدا و پیامبر(صلی‌الله‌علیه) نبودند و حتی برخی تهدید به عذاب در آخرت شده‌اند.
اینک به چند نمونه اشاره می‌شود:
(یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا زَحفًا فَلا تُوَلُّوهُمُ الأدبَارَ)؛ انفال (8)، آیه 15.؛ (ای کسانی که ایمان آورده‌اید: هنگامی که با انبوه کافران به نبرد روبه‌رو شوید، به آنها پشت نکنید و فرار ننمایید).
در این آیه شریفه خداوند به گروهی از صحابه که از جنگ فرار می‌کردند و حضرت را تنها گذاشتند و جایگاهشان جهنم است؛ اشاره می‌کند.
(ا ِنَّ الَّذِینَ تَوَلَّوا مِنکُم یَومَ التَقَی الجَمعَانِ إِنَّمَا استَزَلَّهُمُ الشَّیطَانُ بِبَعضِ مَا کَسَبُوا وَلَقَد عَفَا اللهُ عَنهُم إِنَّ اللهَ غَفُورٌ حَلِیمٌ)؛ آل عمران (3)، آیه 155.؛ (روزی که دو گروه (_(در احد)_) با هم رویاروی شدند کسانی که از میان شما (_(به دشمن‌)_) پشت کردند در حقیقت جز این نبود که به سبب پاره‌ای از آنچه (_(از گناه )_)حاصل کرده بودند شیطان آنان را بلغزانید و قطعاً خدا از ایشان درگذشت زیرا خدا آمرزگار بردبار است).
و حتی در برخی آیات مؤمنان اطراف پیامبر(صلی‌الله‌علیه) به دلیل دنیاطلبی از سوی خداوند مورد نکوهش قرار گرفته‌اند:
(یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَا لَکُم إِذَا قِیلَ لَکُمُ انفِرُوا فِی سَبِیلِ اللهِ اثَّاقَلتُم إِلَی الأَرضِ أَرَضِیتُم بِالحَیَاةِ الدُّنیَا مِنَ الآخِرَةِ فَمَا مَتَاعُ الحَیَاةِ الدُّنیَا فِی الآخِرَةِ إِلاَّ قَلِیلٌ)؛ توبه (9)، آیه 38.؛ (ای کسانی که ایمان آورده‌اید شما را چه شده است که چون به شما گفته می‌شود در راه خدا بسیج شوید کندی به خرج می‌دهید آیا به جای آخرت به زندگی دنیا دل خوش کرده‌اید، متاع زندگی دنیا در برابر آخرت جز اندکی نیست).

ناسازگاری با روایات‌
(قالَ رسولُ اللهِ(صلی‌الله‌علیه): أنَا فَرَطَکُم عَلَی الحَوضِ و سَاُنازِعُ رِجَالاً فَأغلَبُ عَلَیهِم فَلَأقُولَنَّ رَبِّ أصحابی أصحابی فَیُقَالُ إنَّکَ لاتَدری مَا أحدَثُوا بَعدَک)





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین