مشیت الهی
مسئله «مشیت الهی» یکی از مباحث مهم کلامی و نیز تفسیری است که پیوسته بحثهای متکلمین و مفسرین را به همراه داشته است.
آیا انسان قبل از اینکه وارد این دنیا شود مختار است که نسبت به دین خود تصمیم بگیرد یا اینکه طبق مشیت الهی است ؟
اگر بحث را اینگونه مطرح کنیم به جبر می رسیم که ما اعتقادی به جبر نداریم . اینکه پیامبران برای دعوت انسان ها آمده اند نشان دهنده ی این است که انسان می تواند وضعیت خود را تغییر دهد . اگر از قبل تعیین شده باشد فرستادن پیامبر بعدی موضوعیتی ندارد . یعنی این انتخاب در دنیا صورت می گیرد . ما در اسلا م می گوییم که اصول دین را باید با عقل تحقیق کرده و پذیرفت . اسلام آمده تا با به ارث رسیدن دین مبارزه کند . استدلال بت پرستان این بوده که چون پدران ما بت پرست بوده اند ما نیز بت پرست هستیم . اسلام می گوید این حرف نامعقول و استدلال بی پایه ای است . تو یک انسان مستقل هستی و باید دور و بر خود را نگاه کرده و تحقیق کنی . اگر به این مسئله رسیدی که این پیامبر از طرف خدا آمده ، بعد از آن جایی برای عذر و بهانه باقی نمی ماند . یکی از مبارزات دوران، مبارزه با همین استدلال است که چون پدر و مادر من مسلمان هستند من هم مسلمان هستم و یا چون یهودی هستند من هم یهودی هستم . در ابتدا که می خواستند اسلام را به ما یاد بدهند ، اصول دین را برای ما توضیح دادند . ولی در ضمن آن گفتند که این اصول دین تحقیقی است وشما باید تحقیق کرده و به آن برسید. اما لازمه ی تحقیق این نیست که انسان دین خود را عوض کرده و بعد تحقیق کند . بلکه انسان می تواند به عنوان یک فرضیه بپذیرد و به دنبال این قضیه برود که دین خود را عقلانی کند . هیچ دینی به اندازه ی اسلام تأکید بر پذیرفتن اسلام و اصول آن مبتنی بر عقلانیت ندارد .اصولاً همه ی ادیان یکی هستند. اما ما معتقد هستیم که در ادامه ی ادیان دیگر و شکل تکامل یافته ی آن هستیم . ادیان دیگر در یک ظرف زمانی خاصی متناسب با شرایط و درک آن قوم نازل شده اند . ولی اسلام شکل تکامل یافته است . ما داریم که همه ی ادیان اسلام هستند . یعنی در همه ی ادیان باید با تعقل پیش رفت و زمانی که باور کردیم از جانب خدا است در مقابل آن تسلیم می شویم . همه ی ادیان را در تعبیر قرآن شما به عنوان اسلام می بینید .
اگر بحث را اینگونه مطرح کنیم به جبر می رسیم که ما اعتقادی به جبر نداریم . اینکه پیامبران برای دعوت انسان ها آمده اند نشان دهنده ی این است که انسان می تواند وضعیت خود را تغییر دهد . اگر از قبل تعیین شده باشد فرستادن پیامبر بعدی موضوعیتی ندارد . یعنی این انتخاب در دنیا صورت می گیرد . ما در اسلا م می گوییم که اصول دین را باید با عقل تحقیق کرده و پذیرفت . اسلام آمده تا با به ارث رسیدن دین مبارزه کند . استدلال بت پرستان این بوده که چون پدران ما بت پرست بوده اند ما نیز بت پرست هستیم . اسلام می گوید این حرف نامعقول و استدلال بی پایه ای است . تو یک انسان مستقل هستی و باید دور و بر خود را نگاه کرده و تحقیق کنی . اگر به این مسئله رسیدی که این پیامبر از طرف خدا آمده ، بعد از آن جایی برای عذر و بهانه باقی نمی ماند . یکی از مبارزات دوران، مبارزه با همین استدلال است که چون پدر و مادر من مسلمان هستند من هم مسلمان هستم و یا چون یهودی هستند من هم یهودی هستم . در ابتدا که می خواستند اسلام را به ما یاد بدهند ، اصول دین را برای ما توضیح دادند . ولی در ضمن آن گفتند که این اصول دین تحقیقی است وشما باید تحقیق کرده و به آن برسید. اما لازمه ی تحقیق این نیست که انسان دین خود را عوض کرده و بعد تحقیق کند . بلکه انسان می تواند به عنوان یک فرضیه بپذیرد و به دنبال این قضیه برود که دین خود را عقلانی کند . هیچ دینی به اندازه ی اسلام تأکید بر پذیرفتن اسلام و اصول آن مبتنی بر عقلانیت ندارد .اصولاً همه ی ادیان یکی هستند. اما ما معتقد هستیم که در ادامه ی ادیان دیگر و شکل تکامل یافته ی آن هستیم . ادیان دیگر در یک ظرف زمانی خاصی متناسب با شرایط و درک آن قوم نازل شده اند . ولی اسلام شکل تکامل یافته است . ما داریم که همه ی ادیان اسلام هستند . یعنی در همه ی ادیان باید با تعقل پیش رفت و زمانی که باور کردیم از جانب خدا است در مقابل آن تسلیم می شویم . همه ی ادیان را در تعبیر قرآن شما به عنوان اسلام می بینید .
عنوان سوال:
آیا انسان قبل از اینکه وارد این دنیا شود مختار است که نسبت به دین خود تصمیم بگیرد یا اینکه طبق مشیت الهی است ؟
پاسخ:
اگر بحث را اینگونه مطرح کنیم به جبر می رسیم که ما اعتقادی به جبر نداریم . اینکه پیامبران برای دعوت انسان ها آمده اند نشان دهنده ی این است که انسان می تواند وضعیت خود را تغییر دهد . اگر از قبل تعیین شده باشد فرستادن پیامبر بعدی موضوعیتی ندارد . یعنی این انتخاب در دنیا صورت می گیرد . ما در اسلا م می گوییم که اصول دین را باید با عقل تحقیق کرده و پذیرفت . اسلام آمده تا با به ارث رسیدن دین مبارزه کند . استدلال بت پرستان این بوده که چون پدران ما بت پرست بوده اند ما نیز بت پرست هستیم . اسلام می گوید این حرف نامعقول و استدلال بی پایه ای است . تو یک انسان مستقل هستی و باید دور و بر خود را نگاه کرده و تحقیق کنی . اگر به این مسئله رسیدی که این پیامبر از طرف خدا آمده ، بعد از آن جایی برای عذر و بهانه باقی نمی ماند . یکی از مبارزات دوران، مبارزه با همین استدلال است که چون پدر و مادر من مسلمان هستند من هم مسلمان هستم و یا چون یهودی هستند من هم یهودی هستم . در ابتدا که می خواستند اسلام را به ما یاد بدهند ، اصول دین را برای ما توضیح دادند . ولی در ضمن آن گفتند که این اصول دین تحقیقی است وشما باید تحقیق کرده و به آن برسید. اما لازمه ی تحقیق این نیست که انسان دین خود را عوض کرده و بعد تحقیق کند . بلکه انسان می تواند به عنوان یک فرضیه بپذیرد و به دنبال این قضیه برود که دین خود را عقلانی کند . هیچ دینی به اندازه ی اسلام تأکید بر پذیرفتن اسلام و اصول آن مبتنی بر عقلانیت ندارد .اصولاً همه ی ادیان یکی هستند. اما ما معتقد هستیم که در ادامه ی ادیان دیگر و شکل تکامل یافته ی آن هستیم . ادیان دیگر در یک ظرف زمانی خاصی متناسب با شرایط و درک آن قوم نازل شده اند . ولی اسلام شکل تکامل یافته است . ما داریم که همه ی ادیان اسلام هستند . یعنی در همه ی ادیان باید با تعقل پیش رفت و زمانی که باور کردیم از جانب خدا است در مقابل آن تسلیم می شویم . همه ی ادیان را در تعبیر قرآن شما به عنوان اسلام می بینید .
- [سایر] انسان موجودی مختار است یا مجبور؟
- [سایر] چگونه انسان مختار است با اینکه خلقتش بدون رضایتش بوده؟
- [سایر] آیا انسان مجبور است یا مختار؟
- [سایر] آیا انسان مجبور است یا مختار؟
- [سایر] آیا واقعیت دارد که ابراهیم اشتر به مختار ثقفی خیانت کرد و بعد از شکت مختار به مصعب بن زبیر پیوست؟
- [سایر] با توجه به اینکه در کتابهای تاریخ نوشته شده که مختار مردم را به سوی محمد دعوت می کرد آیا مختار مورد تأیید ائمه هست یا نه؟
- [سایر] با توجه به اینکه در کتابهای تاریخ نوشته شده که مختار مردم را به سوی محمد دعوت می کرد آیا مختار مورد تأیید ائمه هست یا نه؟
- [سایر] حرمله چگونه بدست مختار ثقفی کشته شد؟
- [سایر] آیا قانون های جبری، با کرامت انسان و مختار بودن او منافات ندارد؟
- [سایر] مختار ثقفی روز عاشورا چرا در کربلا حضور نداشت؟
- [آیت الله سیستانی] آخر وقت نماز عشا برای شخص مختار همچنان که گذشت نصف شب است . و شب از اول غروب است تا طلوع فجر .
- [آیت الله مظاهری] مدّعی باید بالغ و رشید و مختار باشد و برای خود یا کسی که او را وکیل کرده یا کسی که مدّعی بر او ولایت دارد، اقامه دعوی نماید.
- [آیت الله مظاهری] کسی که قسم میخورد باید بالغ، عاقل، رشید، مختار و معتقد به قسم باشد و به طور قطع و جدّ و جزم قسم بخورد و در مجلس قضاوت بعد از خواستن قاضی باشد.
- [آیت الله مظاهری] مراد از بیّنه شهادت دو مرد مؤمن، بالغ، رشید، عاقل، عادل، مختار و حلالزادهای است که عیوبی که موجب سلب اطمینان می‌شود (جنون ادواری، سهو و خطای مفرط و مانند اینها) نداشته باشند و شهادت آنها با قطع و جزم و جدّ بعد از خواستن قاضی باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر فراموش کند که روزه است و جماع نماید، یا با او جماع نمایند به طوری که از اختیار او خارج باشد روزه او باطل نمی‌‌شود، ولی چنانچه در بین جماع یادش بیاید، یا در بین مختار شود، باید فوراً از حال جماع خارج شود، و اگر خارج نشود، روزه او باطل است، و همچنین اگر خودش از ترس جماع کند روزهاش باطل می‌شود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که وصیت می کند باید عاقل و بالغ و مختار باشد ولی بچّه ای که به سن ده سالگی رسیده اگر وصیت به کارهای نیک در رابطه با خویشاوندان نسبی خودش بنماید نافذ است و نیز وصیت سفیه در اموالش نافذ نیست.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر چیزی ندارد که در نماز عورت خود را با آن بپوشاند، واجب است اگر چه به کرایه یا خریداری باشد، تهیه نماید ولی اگر تهیه آن به قدری پول لازم دارد که نسبت به دارایی او زیاد است، یا طوری است که اگر پول را به مصرف لباس برساند، بحال او ضرر دارد مختار است به دستوری که برای برهنگان گفته شد نماز بخواند، یا تحمل ضرر کند و با لباس نماز بخواند.
- [آیت الله جوادی آملی] .فروشنده و خریدار باید دارای اوصاف زیر باشند : 1 .بالغ باشند. 2 عاقل ب اشند, نه دیوانه. 3 .رشید باشند , نه سفیه . 4 .قصد جدّی نسبت به معامله داشته باشند, نه شوخی. 5 .مجبور دیگری نباشند, بلکه مختار باشند. 6 .مالک یا ولیّ یا وصی، یا قیّم و یا وکیل مالکِ عوض یا معوّض باشند. 7 حقّ تصرف در مال خود را داشته باشند , پس ورشکستهای که ب ر اثر حکم حاکم شرع از تصرف در اموال خود ممنوع است , نمیتواند نسبت به مال خویش معامله کند , هرچند میتواند مال دیگران را با اذن آنها بفروشد یا با آن چیزی بخرد.
- [آیت الله مظاهری] آبی که عاصم بوده اگر انسان شک کند هنوز عاصم است یا نه، حکم آب عاصم را دارد مثلاً آبی که به اندازه کر بوده اگر انسان شک کند از کر کمتر شده یا نه، مثل آب کر است. و آبی که عاصم نبوده اگر انسان شک کند عاصم شده یا نه، حکم آب عاصم را ندارد، مثلاً آبی که کمتر از کر بوده و انسان شک دارد به مقدار کر شده یا نه، حکم آب کر را ندارد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که نشسته نماز می خواند، اگر شکی کند که مختار است برای آن یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بخواند، باید یک رکعت نشسته را به جا آورد، و هم چنین اگر شکی کند که معین است برای آن یک رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند، یک رکعت نشسته به جای یک رکعت ایستاده کافی است. و هم چنین دو رکعت نشسته به جای دو رکعت ایستاده، و لکن در مثل دو و سه احتیاط مستحب، جمع بین یک رکعت نشسته و دو رکعت نشسته، و دوباره خواندن نماز است.