محدث بزرگوار شیخ صدوق می‌گوید:
اعتقاد ما درباره بهشت و دوزخ این است که این دو آفریده شده است و پیامبر اکرم(ص) هنگام معراج وارد بهشت شد و دوزخ را نیز مشاهده فرمود: (و اعتقادنا فی الجنه والنار أنهما مخلوقتان و أن النبی(ص) قد دخل الجنه ورأی النار حین عرج به) اما بهشتی که آدم(ع) در آن قرار داشت باغی از باغ های دنیا بود و خورشید در آن طلوع و غروب داشت و بهشت جاودان (خلد) نبود وگرنه از آن هیچ گاه بیرون نمی آمد. (أوائل المقالات/141.)
متکلم عالی قدر شیخ مفید رحمه لله می گوید:
بهشت و دوزخ آفریده شده است. اخبار در این باره موجود است، و اجماع و اتفاق نیز مؤید مطلب است، ولی بیشتر معتزله و خوارج و گروهی از زیدیه بااین قول مخالفند و می گویند آفرینش کنونی آن ممکن است، لیکن دلیلی بر آن نیست. (همان.)
شارح مقاصد نیز گفته است:
جمهور مسلمانان (اعم از شیعه و سنی) معتقدند بهشت و دوزخ هم اکنون آفریده شده است. تنها ابوهاشم و قاضی عبدالجبار از معتزله گمان کرده اند این دو در روز قیامت آفریده می شود. (شرح مقاصد (4 – 5) 5/108.)
علامه مجلسی رحمه الله نیز می نویسد:
و أما کونهما مخلوقتان الآن فقد ذهب إلیه جمهور المسلمین إلا شرذمه من المعتزله. فإنهم یقولون سیخلقان فی القیامه والآیات والأخبار المتواتره دافعه لقولهم؛ آفریده شدن کنونی بهشت و دوزخ را همه مسلمانان پذیرفته اند. تنها برخی از معتزله گفته اند: این دو در روز قیامت آفریده خواهند شد، در حالی که آیات قرآن و روایات یقینی سخن معتزلیان را دفع می کند. (بحار 8/205.)
www.eporsesh.com
