یکم. جهنم مکانی است که هفت طبقه یا هفت در دارد. به این موضوع در سوره‌های (حجر) آیه 44، (نحل) آیه 29، (زمر) آیه‌های 71-73 و (مومن) آیه 76 اشاره شده است.
اما در هیچ کدام از آنها بیان نشده که مراد از (ابواب) چیست؟ مفسران درباره تفسیر (ابواب) چهار احتمال مطرح کرده‌اند. احتمال اول اینکه ابواب به معنای طبقات و درکات مختلف است. گواه بر این مدعا آیه (ان المنافقین فی الدرک الاسفل من النار) و آیاتی دیگر است.
علامه طباطبایی در تایید اینکه مراد از ابواب، طبقات و تنوع عذاب‌های متفاوت است، می‌فرماید: (مؤید این احتمال فقره دوم آیه مورد بحث است که می‌فرماید: (لکل باب منهم جزء مقسوم)؛ (یعنی، از ایشان برای هر دری قسمتی تقسیم شده است. چون ظاهر آن این است که خود جزء، تقسیم شده بر درها است و این وقتی معنای صحیح می‌دهد که (باب) به معنای طبقه باشد نه در ورودی).ترجمه تفسیر المیزان، ج 12، ص 251. فخر رازی هم در تفسیر (ان المنافقین فی...) می‌فرماید: (ظاهر این تعبیر قرآنی این است که جهنم دارای طبقاتی است و ظاهر این است که سخت‌ترین طبقات جهنم همان طبقه پایین است).تفسیر فخررازی، ج 11، ص 87.
امام علی(ع) درباره تفسیر آیه (لها سبعه ابواب) می‌فرماید: (دوزخ دارای هفت باب، یعنی، هفت طبقه است که هر طبقه‌ای بالای طبقه دیگری است). در این هنگام آن بزرگوار دست خود را روی دست دیگر نهاد و بدین وسیله طبقه بندی دوزخ را برای بینندگان مجسم نمود. در حدیث دیگری از امام علی(ع) آمده است: (جهنم هفت در دارد؛ بعضی فوق بعضی دیگر قرار دارد وقتی اولی پر شد، دومی را پر می‌کنند، آن گاه سومی را تا همه‌اش پر شود).حویزی، تفسیر نور الثقلین، ج 3، ص 19 - 18؛ سیوطی، الدر المنثور، ج 4، ص 99.
احتمال دوم این است که ابواب، اشاره به درهای ورودی دوزخ است؛ همانند درهای متعددی که در ساختمان‌های معمولی این جهان وجود دارد، و در واقع هفت در به کثرت وارد شوندگان اشاره می‌کند، اما این فرض با توجه به روایات متعددی که در تفسیر این آیات آمده است، بعید به نظر می‌رسد.
احتمال سوم را مفسرانی مانند صاحب تفسیر روح المعانی و تفسیر جامع الاحکام (از مفسران اهل سنت) مطرح و نقل کرده‌اند؛ بدین صورت که تعدد این درها به لحاظ تعدد گروه‌های مختلفی است که از آنها وارد می‌شوند. قائلان به این احتمال، به حدیث ذیل تمسک و استشهاد کرده‌اند: (در اول ویژه مسلمانان موحد گنهکار، در دوم از آن یهود، در سوم از آن مسیحیت، در چهارم مخصوص ستاره پرستان، در پنجم از آن مجوس، در ششم از آن مشرکان و آخرین در مخصوص منافقان است).روح المعانی، ج 14، ص 48؛ جامع الاحکام، ج 5، ص 3646.
احتمال چهارم این است که این درها اشاره به اعمال و گناهان مختلفی است که انسان را به دوزخ می‌کشاند. گواه این احتمال هم اولاً مقابله‌ای است که با درهای بهشت وجود دارد؛ مثل (باب المجاهدین) که در بهشت هست. ثانیاً روایاتی است که نشان می‌دهد که از بعضی از درهای جهنم، فرعون، هامون و قارون و از بعضی مشرکان و از برخی دشمنان خاندان پیامبر(ص) وارد می‌شوند. اینها نیز دلیل رابطه درهای جهنم با گناهان مختلف است.مکارم شیرازی و همکاران، پیام قرآن، ج 6، ص 218.
دوم. به درهای بهشت، این کانون بزرگ رحمت الهی هم در سوره‌های (زمر) آیه 73، سوره (ص) آیه 50 و سوره (رعد) آیه‌های 23 و 24 اشاره شده است؛ اما تعداد آنها در هیچ یک بیان نشده است. به نظر برخی از مفسران، این درها اشاره به امور و اعمال و کارهای مفید و مخلصانه‌ای است که سبب ورود به بهشت می‌شوند. اشاره نشدن به تعداد درها در آیات، خود تصریح به این نکته است که طرق وصول به سعادت، از طرق سقوط در شقاوت بیشتر است؛ زیرا رحمت واسعه الهی بر غضبش پیشی گرفته است: (سبقت رحمته غضبه).همان، ج 6، ص 307. در بیشتر احادیث اسلامی هم تصریح شده است که بهشت دارای هشت در است؛بحارالانوار، ج 8، ص 121، ح 12 و ص 131، ح 32. ولی در عین حال از بعضی دیگر از احادیث استفاده می‌شود که عدد درهای بهشت 71 در است.همان، ج 8، ص 139، ح 55. چنان که در لسان مختلف روایات به اسامی مختلف درهای بهشت اشاره شده است؛ مانند باب المجاهدین، باب الریان (سیراب کننده روزه داران)، باب المعروف (در نیکوکاران)، باب الصبر، باب الشکر و باب البلاء.برای مطالعه بیشتر ر.ک: پیام قرآن، ج 6، ص 311. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 160/500009)
