از دیدگاه قرآن کیفرهای روحی و عقلی دوزخیان چگونه است؟

آیات قرآن درباره کیفر روحی و عقلی دوززخیان چند دسته است:

1 – آیاتی که دلالت بر عذاب تبه کاران دارد، و نیز برای تحقیر آنان، با زبان طعن گفته می شود (بچشید) عذابی را که آن را دروغ می پپنداشتید: (وَقیلَ لَهُم ذُوقوا عَذابَ النارِ الَذی کُنْتُم بِه تُکذَّبون)، سجده/20 (وَنَقولُ لِلذینِ ظَلَمُوا ذُوقُوا عَذابَ النار الّتی کُنْتم بِها تُکَذِّبون)، سبأ/42 (ثم قیل لِلَذین ظَلَموا ذُوقوا عَذابَ الخُلد) یونس/52 این بدان جهت است که گوش و ذائقه آنان نیز صدای کیفر و طعم عذاب را بشنود و بچشد.

2 – آیاتی که بر تحقیر و خوار شماری دوزخیان دلالت دارد؛ مانند: (رَبَّنا إِنَّک مَنْ تُدْخِل النارَ فَقَد أَخْزیَتَه وَ ما لِلظالمین مِن أَنْصار)؛ آل عمران/192 [پروردگارا همان هر کس را به آتش درآوردی او را خوار وخفیف ساخته ای و برای ستمگران یاورانی نیست.] همچنین: (أَلْیَوم تُجَزون عَذاب الهُونِ بِما کُنْتم تَقَولُون عَلیَ اللهِ غَیرَ الحَقّ)؛ انعام/93 [در روز قیامت عذاب خوار و خفیف کننده ای خواهید دید، در برابر آنچه به ناحق به خداوند می گفتید] (وَالذَینَ کَفَروا وَکذبَّوا بِایاتِنا فَأُولئِک لَهُمْ عَذابٌ مُهین)؛ حج/57 [آنان که کفر ورزیدند و به آیات ما نسبت دروغ دادند برای آنان عذاب خوار کننده ای است.]

3 – از دیگر شکنجه های روحی دوزخیان این است که پس از مدتی عذاب، به خیال خام خود زمان آن فرا رسیده که نجات یابند و از جایگاه خود حرکت کرده و چون خواهند از آن جا خارج شوند با برخورد شدید مأموران روبرو می شوند که باز گردید، غم و اندوه جانکاهتان پایان نپذیرفته است، کجا می روید، بایستید و عذاب سخت را بچشید: (کُلَّما أَرادوا أَن یَخْرجُوا مِنْها مِنْ غَمٍّ أُعیدوا فیها وَذوقُوا عَذابَ الحَریق) حج/22 [سپس با تازیانه و گرزهای آتشین عذاب سوران و تازه ای به آنان می چشانند.]

4 – تحقیر دوزخیان با الفاظ ویژه از شدیدترین اهانت هایی است که به دوزخیان روا داشته می شود. آری وقتی شدیدترین عذاب و شکنجه را در مدتی که خدا مقدار؛آن را می داند بر جان خریدند، به ستوه آمده لب به لابه می گشایند: (رَبَّنا أَخْرِجنا مِنْها فَإِن عُدْنا فَإِنَّما ظالِمون قالَ اخْسَئُوا فیها وَلاتُکَلِمُون)؛ مؤمنون/107 108

[پروردگارا ما را از این جا بیرون بر. پس اگر باز هم به بدی بازگشتیم در آن صورت ستمگر خواهیم بود.] آنگاه با همان واژه ای که برای راندن ودور کردن سگ بر زبان می آورند: (اخسئوا) گفته می شود: دور شوید و با من سخن مگویید. دیگر پاسخی که می شنوند زمانی است که از شدت عذاب دست به دامن کلید داران و مالکان دوزخ شده تا از خدا بخواهند دست کم یک روز عذابشان را تخفیف دهد. در پاسخ گویند: آیا پیامبرانتان دلیل و برهان و کتاب برایتان نیاوردند؟ گویند: چرا آوردند. خازنان دوزخ گویند: پس هر چه می خواهید دعا کنید ولی بدانید که خواهش و تمنی کافران به جایی نمی رسد؛ زیرا قیامت جای برداشت محصول است، نه جای کشت: (فی الصیف ضیعت اللبن). از امثال عرب؛ (مجمع البحرین 1، 2/650)

5 – دوزخ چون از راه دور دوزخیان را ببیند خروش برآورده، آماده پذیرایی آنان می گردد: (إِذا رَأْتُهم مِنْ مَکان بَعید سَمعُوا لَها تَغُیظّاً وَ زفیراً). فرقان/12 از این رو خشم خویش را اظهار می دارد واز ژرفای دل می خروشد، و چون موجودی درنده خرناس می کشد. پس دوزخ دارای عقل و شعور وادراک است ودشمن را نیک می شناسد.

6 – گفتگوی دوزخیان و بهشتیان، صحنه ای دلخراش و سرزنش آمیز را برای دوزخیان به وجود می آورد. به ویژه آنگاه که از جهان دیگر مورد ملامت و لعنت قرار گیرند: (وَنادی أَصحابُ الجَنه أَصحابَ النارِ أَنْ قَد وَجَدْنا ما وَعَدنا رَبُّنا حَقا فَهَل وَجَدتُم ما وَعَد رَبُّکم حَقّا قالُوا نَعَم فَأَذَّن مُوذِنّ بَیْنَهم أَنْ لَعنة اللهِ عَلَی الظالِمینْ)؛ اعراف/44 [و بهشتیان، دوزخیان را آواز می دهند که ما آنچه را پروردگارمان به ما وعده داده بود درست یافتیم، آیا شما نیز آنچه را وعید پروردگارتان بود راست و درست یافتید؟ می گویند: آری. پس آواز دهنده ای میان آنان آواز در می دهد که لعنت خدا بر ستمکاران.]

7 – آتشی که قلب و جان انسان را می گذازد؛ چه بسا شدیدتر از عذاب های جسمانی باشد؛ مثلا اگر کسی جوانی کامل و متخلق به اخلاق پسندیده را از دست بدهد، قلبش چنان آتش می گیرد که از هر عذاب سوزان جسمانی گدازنده تر است.