فلسفه‌ی حرمت نگاه به نامحرم )حتی اگر هیچ قصد حرامی در کار نباشد( چیست؟

در باب حرمت نگاه به نامحرم، تأکید اصلی درباره‌ی نگاه مرد به زن بوده است. هر چند نگاه زن به بدن مرد نامحرم نیز حرام است، ولی تأکید اصلی دین، به دلایل روان‌شناختی زن و مرد - یعنی این نکته که زن با مشاهده‌ی جنس مخالف، به اندازه‌ی مرد تحریک نمی‌شود - در باب نگاه مرد به زن است و ظاهرا مقصود سؤال کننده هم بیش‌تر همین بوده است. در مورد این نگاه ابتدا باید معلوم شود کدام نگاه حرام است تا فلسفه‌ی حرمتش معلوم شود. مطلب مورد اتفاق بین همه‌ی فقها این است که نگاه از روی )تلذذ( و )ریبه( از جانب هر یک از زن و مرد نامحرم به یکدیگر، حرام است. مقصود از تلذذ و ریبه آن است که در این نوع نگاه کردن، نوعی لذت بردن جنسی وجود داشته باشد که این امر چه برای بیننده به صورت قطعی معلوم باشد و چه احتمال قوی بدهد که این نگاه توأم با آن گونه لذت است، برایش حرام است فلسفه‌ی حرمت آن نیز همان فلسفه‌ی وجوب پوشش برای زن است؛ یعنی حفظ حریم‌ها برای محدود کردن روابط جنسی به محدوده‌ی خانواده و سالم ماندن محیط اجتماع.
در خصوص نگاه کردن بدون قصد تلذذ و ریبه، همه‌ی فقها نگاه مرد به بدن زن نامحرم را غیر از وجه )صورت( و کفین )دو دست تا مچ(، به طور قطعی حرام دانسته‌اند، ولی در باب نگاه به صورت و دست‌ها تا مچ دست، اگر بدون قصد لذت باشد، بین فقها اختلاف نظر وجود دارد که وارد این بحث نمی‌شویم. )برای تفصیل این بحث و آرای مختلف، ر. ک: مرتضی مطهری، مسأله‌ی حجاب، صص 248 - 251. .
آنچه در این جا می‌تواند مورد بحث قرار گیرد، نگاه به بدن نامحرم بدون قصد لذت است و این سؤال به خصوص درباره‌ی موهای زنان مطرح می‌شود. بسیار دیده می‌شود که مردان می‌گویند: ما با دیدن موها چندان تحریک نمی‌شویم، پس چرا نگاه به موها حرام است؟ آشکار است که این بحث به طور جدی با بحث پوشش زن گره می‌خورد. یعنی شاید عده‌ای به همین دلیل بگویند که چرا پوشاندن موها واجب شده است. در پاسخ باید گفت:
اولا مسلم است که نگاه کردن به اندام‌های جنس مخالف، ولو بدون هیچ قصدی از پیش، موجب تحریک غریزه‌ی جنسی می‌شود و بر همین اساس، مقداری از پوشش را همه‌ی انسان‌ها، )البته مقصود ما انسان‌هایی است که قبول دارند باید تحریک غریزه‌ی جنسی به محیط خانواده محدود شود و محیط اجتماع باید از این حیث مصون بماند. هم برای مرد و هم برای زن لازم می‌دانند. ثانیا به لحاظ علمی ثابت شده است، بسیاری از امور هستند که به طور ناخودآگاه بر آدمی تأثیر می‌گذارند، یعنی شاید انسان در آن لحظه احساس تأثیر نکند، اما تأثیرش به طور مخفی در عمق وجود آدمی وارد می‌شود. به همین دلیل، در علم روان‌کاوی بسیاری از رفتارهای آدمی را ناشی از انعکاس این تأثیرها در گذشته می‌دانند؛ اگر چه خود شخص متوجه نباشد.
اگر مقدمه‌ی سوم را مبنی بر این که: )خداوند بر زوایای پنهان وجود آدمی آگاه‌تر از خود آدمی است و وضع قوانین دین بر همین اساس صورت گرفته است(. به دو مطلب فوق ضمیمه کنیم، آن گاه به روشنی در می‌یابیم که نگاه به جاهایی از بدن که پوشش و حرمت نگاه به آن‌ها واجب شده است، در روان آدمی تأثیر می‌گذارد؛ اگر چه در مورد برخی از آن‌ها، انسان به خوبی متوجه نباشد.
اما حتی اگر بخواهیم مصداقی‌تر و عینی‌تر به مسأله بنگریم، باید اذعان کنیم که همین موها نقش مهمی در تحریک مردان دارد. اگر شما به آگهی‌های تبلیغاتی غربی که مخصوصا در محل‌هایی مثل اینترنت دائما در معرض دید هستند توجه کنید، می‌بینید که همه‌ی آن‌ها لزوما از عکس‌های سکسی استفاده نمی‌کنند. بلکه در بسیاری از موارد، فقط به قیافه‌ی یک زن با موهای خاص بسنده می‌شود. اگر همین عکس عادی تأثیرات تحریک کننده در مخاطب نمی‌گذاشت، آنان از این راه استفاده نمی‌کردند.
در پایان خوب است دانش‌آموزان را به این نکته‌ی قرآنی نیز توجه دهیم که اگر آیات 16 تا 28 سوره‌ی اعراف را با دقت مطالعه کنیم، در می‌یابیم که وقتی برای شیطان گمراه کردن آدم تصمیم قطعی گرفت، کوشید آن دو را به کاری وا دارد که لباس‌هایشان بیفتد و پوشیدگی‌های آن‌ها آشکار شود. قرآن کریم در آیه‌ی 26 و 27 همین سوره صریحا به آدمیان عبرت می‌دهد که فلسفه‌ی اصلی پوشیدن اصلی - نه فقط حفظ بدن از سرما و گرما - بلکه پوشیده بودن محل‌هایی است که رؤیت آن‌ها موجب شرمگین شدن آدمی می‌شود و هشدار می‌دهد که مهم‌ترین عامل خروج شما از بهشت، همین برهنگی است و مبادا شیطان شما را همانند پدر و مادرتان بفریبد و لباس‌های شما را از بدنتان بیرون آورد تا قسمت‌های پوشیده‌ی بدن شما در معرض دید همگان قرار گیرد؛ چرا که شیطان از زوایایی وارد می‌شود که شما متوجه آن نیستید )یعنی به تدریج و از امور ظاهرا ساده و کم اهمیت آغاز می‌کند( در آیه‌ی بعد هم نتیجه می‌گیرد، کسانی که از همین نکات کوچک فریب شیطان را می‌خورند، کم‌کم کارشان به جایی می‌رسد که به راحتی نسل به نسل مرتکب فحشا می‌شوند و منافاتی بین این کار و خداپرستی احساس نمی‌کنند!
یا بنی آدم لا یفتننکم الشیطان کما اخرج ابویکم من الجنة ینزع عنهما لباسهما لیریهما سوءاتهما انه یریکم هو و قبیله من حیث لا ترونهم انا جعلنا الشیاطین اولیاء للذین لا یؤمنون؛ و اذا فعلوا فاحشة قالوا وجدنا علیها آبائنا و الله امرنا بها قل ان الله لا یأمر بالفحشاء أتقولون علی الله ما لا تعلمون )اعراف 7 / 27 - 28:ای فرزندان آدم، مبادا شیطان فریبتان دهد و آن گونه که پدر و مادرتان را از بهشت بیرون کرد، در حالی که جامه‌شان را بر می‌کند تا شرمگاهشان را بدان‌ها بنمایاند. او و گروهش از جایی که آن‌ها را نمی‌بینید شما را می‌بینند. ما شیطان‌ها را دوست و سرپرست کسانی قرار می‌دهیم که ایمان نمی‌آورند. و هنگامی که کار زشت و فحشا مرتکب می‌شوند می‌گویند پدرانمان را بر این روش یافتیم و خدا ما را بدان فرمان داده است. بگو خداوند به زشتکاری فرمان نمی‌دهد. آیا بر خدا چیزی می‌گویید که نمی‌دانید؟. .
پس بیایید توصیه‌ی خدا را جدی بگیریم و نگذاریم شیطان ما را برهنه کند. به خداوند اعتماد کنیم، و سخن او را بپذیریم، و حدودی را که او گفته رعایت کنیم تا شیطان نتواند در ما رخنه کند. ان شاء الله تعالی.