امام زمان (عج) درباره ارتباط اراده معصومین با اراده الهی چه فرمودند؟

شرح پرسش:
لطفا این حدیث را شرح دهید. امام زمان (علیه السلام) می‌فرماید: (قُلُوبُنا أَوْعِیَةٌ لِمَشِیَّةِ اللّهِ، فَإِذا شاءَ شِئْنا، وَاللّهُ یَقُولُ: وَما تَشاؤُونَ إِلاّ أَنْ یَشاءَ اللّهُ؛ دل‌های ما ظروفی برای خواست خداوند است. اگر خدا چیزی را اراده کند و بخواهد، ما نیز اراده کرده، خواهیم خواست. خداوند متعال می‌فرماید: و شما نمی‌خواهید مگر این که خداوند بخواهد.)[1] [2]

شرح حدیث:
امام زمان (علیه السلام) در این کلام، در ردّ مقصِّره[3] و مفوّضه[4]، خطاب به کامل بن ابراهیم می‌فرماید: (آنان دروغ می‌گویند، بلکه قلوب ما ظرف‌هایی است از برای خواست خداوند. هر چه او بخواهد، ما می‌خواهیم، و در مقابل خواست خداوند، از خود اراده و خواست مستقلی نداریم.)

در حدیثی از امام کاظم (علیه السلام) آمده است: (همانا خداوند قلوب امامان را در مسیر اراده خود قرار داده است؛ پس هر گاه خداوند متعال چیزی را بخواهد، آنان آن چیز را می‌خواهند؛ و این سخن خداوند متعال است که می‌فرماید: و شما نمی‌خواهید مگر این که خداوند بخواهد.)[5]

از این کلام امام زمان (علیه السلام) نکاتی استفاده می شود که به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. قلب‌ها ظروف واردات خواسته‌های الهی یا شیطانی است.
2. امامان معصوم اند؛ زیرا اراده اهل بیت (علیهم السلام)، همان اراده الهی است، کسی که چنین باشد، از مقام عصمت برخوردار است.
3. اراده اهل بیت (علیهم السلام) بر اراده خداوند پیشی نمی‌گیرد و نیز از آن تأخیر نمی‌افتد. ما نیز باید نسبت به اهل بیت (علیهم السلام) چنین باشیم.
4. بدون تعلّق اراده خداوند به چیزی، اهل بیت (علیهم السلام) اراده آن چیز را ندارند.

پی‌نوشت‌ها:
[1]. سوره ی تکویر، آیه ی 29 .
[2]. الغیبة طوسی، ص247، ح216 ؛ الهدایة الکبری، ص359 ؛ کشف الغمة، ج3، ص303 ؛ الخرائج و الجرائح، ج1، ص459 ؛ دلائل الامامة، ص506 ؛ بحارالأنوار، ج25، ص337، ح16.
[3]. (مقصّره) کسانی هستند که برای اهل بیت، از ولایت خدا، چیزی را قائل نیستند.
[4]. (مفوّضه) گروهی از مسلمانان اند که معتقدند، خداوند، بعد از خلقت عالم، اراده ی خود را به امامان واگذار کرده و آنان، به هر نحو که بخواهند، در این عالم تصرّف می کنند.
[5]. تفسیر علی بن ابراهیم، ج2، ص409 ؛ بصائر الدرجات، ص537، ح47 ؛ بحارالأنوار، ج5، ص114، ح44.

منبع: شرح چهل حدیث از حضرت مهدی علیه السلام، علی اصغر رضوانی، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم (1382).