امام زمان (عج) درباره اراده و تقدیر الهی چه فرمودند؟

شرح پرسش:
لطفا این حدیث را شرح دهید. امام زمان(علیه السلام) می فرمایند: (أَقْدارُ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ لا تُغالَبُ وَإِرادَتُهُ لا تُرَدُّ وَتَوْفیقُهُ لا یُسْبَقُ؛ تقدیرهای خداوند عزّوجلّ مغلوب نمی شود، و اراده اش برگشت ندارد، و بر توفیق او هیچ چیز پیشی نمی گیرد.)[1]

شرح حدیث:
این عبارت، بخشی از کلمات امام زمان(علیه السلام) است که در توقیعی به دو سفیر خود، عثمان بن سعید و فرزندش محمّد بن عثمان فرستاده است. امام(علیه السلام) در این توقیع به مسئله ی غیبت خود اشاره کرده، می فرماید: این موضوع از تقدیرهای الهی است و اراده ی حتمی اش به آن تعلق گرفته است.
امام(علیه السلام) در این توقیع به چند نکته اشاره دارند:
1. هیچ کس نمی تواند بر تقدیر الهی پیروز شود؛ زیرا او (مقدِّر کلّ قَدَر) و قدرت او فوق همه ی قدرت هاست.
2. اگر اراده ی حتمی خداوند متعال، به چیزی تعلّق گیرد، کسی نمی تواند بر اراده ی او غلبه کند و مانع اجرایش گردد؛ زیرا اراده ای فوق اراده ی او نیست. در دعایی از امام سجّاد(علیه السلام)می خوانیم:
پروردگارا! حمد، مخصوص توست که مقتدری هستی که هرگز مغلوب نمی شود.[2]
3. کارسازی فقط برای خداست. تا خدا نخواهد، هیچ تدبیر و تلاشی سود نمی دهد. برای انجام دادن هر کاری، باید چشم امید به خدا داشت و از او مدد گرفت و با واسطه قرار دادن محبوبان درگاهش، موفّقیّت را طلب نمود.

پی نوشتها:
[1]. کمال الدین، ج2، ص511، ح42 ؛ الخرائج و الجرائح، ج3، ص1111 ؛ بحارالأنوار، ج53، ص191، ح19 .
[2]. صحیفة سجادیة، دعای49، رقم14 ؛ مهج الدعوات، ص222 ؛ بحارالأنوار، ج92، ص428، ح43 .
منبع: شرح چهل حدیث از حضرت مهدی(علیه السلام)، علی اصغر رضوانی، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم (1382).