حضرت مهدی (عج) چگونه واسطه فیض الهی هستند؟
شرح پرسش: حضرت حجت (عج) چگونه رابطه عالم غیب و طبیعت هستند و فیض الهی را از خداوند دریافت و به تمام موجودات می‌رسانند؟ پاسخ: امام عصر(عج) به دو گونه بر مردم فیض رسانده و واسطه بین عالم غیب و عالم طبیعت است. 1. فیض تکوینی حضرت حجت(عج) به عنوان یکی از چهارده معصوم علت غایی آفرینش انسان و هستی است، و حدیث معروف (لولاک لما خلقت الأفلاک)[1]؛ اگر تو نبودی افلاک را نمی‌آفریدم، بر این مطلب دلالت می‌کند. و غایب بودن امام عصر (عج) هم نمی‌تواند مانع از این فیض تکوینی شود. زیرا وجود مقدس امام زمان (عج) واسطه و شرط در فیض رسانی است نه ظهور او.[2] 2. فیض‌های تشریعی الف. (احکام ولایی)؛ حضرت مهدی (عج) گاهی به واسطة افراد خاص در مسائل مهم، حکم نهایی را بیان فرموده‌اند و گاه بی‌واسطه حکم و اختلافی را برطرف کرده‌اند و این گونه احکام، در عصر غیبت صغری نمونه‌های زیادی دارد به عنوان مثال، مرحوم صدوق نقل می‌کند که: (امام زمان (عج) بر جعفر کذّاب، هنگامی که به ناحق، ادّعای میراث امام حسن عسکری علیه السّلام کرد، از مکان مجهولی ظاهر شد و فرمود: (ای جعفر! چرا می‌خواهی حق مرا ببری؟! جعفر متحیر و مبهوت ماند. آن گاه حضرت مهدی (عج) غایب شد. جعفر پس از آن، هر چه در میان مردم گشت، آن حضرت را نیافت تا آن که مادر حضرت امام حسن عسگری علیه السّلام از دنیا رفت و وصیت کرده بود در خانة ‌امام حسن علیه السّلام دفن شود. جعفر، مانع شد و گفت: (نباید در این خانه دفن شود). این جا نیز حضرت بر او ظاهر شد و فرمود: (ای جعفر! آیا این خانة تو است؟ پس غایب شد و دیگر دیده نشد).[3] ب. حضرت به صالحان و پیروانش نظر لطف دارند و می‌فرمایند: ما نظر خود را از شما بر نمی‌گیریم (که به حال خود رها شوید)، و فراموش‌تان نمی‌کنیم).[4] ج. حضرت مهدی (عج) در عصر غیبت صغری و کبری، مهدی باوران را از هدایت‌های عمومی و خصوصی خود بی‌بهره نکرده است.[5] ح. وجود شریف امام عصر (عج) و انتظار ظهورش مایه امیدواری مسلمانان است و این امیدواری یکی از بزرگترین اسباب موفقیت و پیشرفت در هدف می‌باشد).[6] در تأکید و تأیید مطالب فوق می‌توان روایات ذیل را بیان نمود. 1. امام باقر علیه السّلام فرمودند: (به خدا قسم خداوند از زمانی که آدم را قبض روح فرموده، زمین خود را تاکنون رها نکرده است مگر این که در روی آن امامی بوده که به وسیله او هدایت به سوی خدا انجام می‌گرفته است، ‌و او حجت خدا بر بندگانش بوده، ‌و پس از این هم زمین بدون امامی که حجت خدا برای بندگان اوست باقی نمی‌ماند).[7] 2. امام صادق علیه السّلام فرمودند: (اگر زمین بدون امام بماند حتما فرو خواهد رفت).[8] 3. پیامبر صلّی الله علیه و آله فرمودند: (ستارگان برای اهل آسمان امان هستند و اگر ستارگان از بین بروند، اهل آسمان هم از بین می‌روند، و خاندان من هم امان اهل زمینند، پس اگر اهل بیت بروند، اهل زمین نیز از بین می‌روند).[9] 4. امام صادق علیه السّلام فرمودند: (خدا ما را به نیکوترین خلقت آفرید و در آسمان و زمین خزانه‌دار علوم خویش قرار داد... و اگر ما نبودیم خدا عبادت نمی‌شد).[10] 5. امام عصر (عج) می‌فرمایند: (امامان از خدا درخواست می‌کنند، و او می‌آفریند و روزی می‌دهد و این اجابت درخواست به خاطر تعظیم حق و شأن امامان است.)[11] گفتنی است از این روایات و احادیث دیگر استفاده می‌شود که وجود مقدس امام، غایت نوع و فرد کامل انسانیت و رابطه میان عالم مادی و عالم ربوبی است و اگر امام نباشد، ‌رابطه بین عالم مادی و دستگاه آفرینش منقطع می‌گردد. (قلب مقدس امام به منزله ترانسفورماتوری است که برق کارخانه را به هزاران لامپ می‌رساند. اشراقات و افاضات عالم‌های غیبی، اولاً بر آینه پاک قلب امام و به وسیله او بر دلهای سایر افراد نازل می‌گردد. امام قلب عالم وجود و رهبر و مربی نوع انسان است و معلوم است که حضور و غیبت او، در تربیت این آثار تفاوتی ندارد. سلیمان می‌گوید: مردم چگونه از وجود امام غایب منتفع می‌شوند؟ فرمودند: همان طور که از خورشید پشت ابر انتفاع می‌برند. در این حدیث و چندین حدیث دیگر، وجود مقدس صاحب الامر و انتفاع مردم از وی تشبیه به خورشید پشت ابر و انتفاع مردم از آن. وجه تشبیه از این قرار است. در علوم طبیعی و فلکیات ثابت شده است که خورشید مرکز منظومه شمسی است،‌ جاذبه‌اش حافظ زمین و آن را از سقوط نگه می‌دارد، زمین را به دور خود چرخانده، شب و روز و فصول مختلف را ایجاد می‌کند، حرارتش سبب حیات و زندگی حیوانات و گیاهان و انسان است و نورش روشنی بخش زمین است. در ترتیب این آثار بین این که ظاهر باشد یا پشت ابر، تفاوتی وجود ندارد گرچه کم و بیش دارد. وجود مقدس امام هم خورشید و قلب انسانیت و مربی و هادی تکوینی است و در ترتیب این آثار، بین حضور و غیبت او تفاوتی نیست.[12]) (امّا این که امام واسطه فیض است، چون فرد کاملی است که به تمام عقاید حقه عقیده‌مند است و از اشتباه و خطا و عصیان معصوم است و به واسطه علم و عمل تمام کمالات ممکنه انسانی در وی به فعلیت رسیده است).[13] حضرت صادق علیه السّلام در این باره می‌فرمایند: (خداوند ما را به نیکوترین خلقت آفرید و در آسمان و زمین خزانه دار علوم خویش قرار داد... و اگر ما نبودیم خدا عبادت نمی‌شد).[14] امام عصر (عج) فرمود: (امامان از خداوند تعالی درخواست می‌کنند و خداوند به خاطر تعظیم حق ایشان، می‌آفریند و روزی می‌دهد).[15] برای مطالعه بیشتر به کتاب‌های مکیال المکارم، ج 1، مناظرات امامت و رهبری، ج 3 و دادگستر جهان مراجعه بفرمایید. پی نوشتها: [1]. علم الیقین، 1 / 381 فی صفات الامام. [2]. دلیل براین مطلب روایاتی است که در صحفه‌های بعدی ذکر شده است. [3]. انتظار، ش 5، ص 306، به نقل اکمال الدین، ج 2، ص 442. [4]. سید محمد تقی موسوی، مکیال المکارم، ج 1 در صفحه‌های نخستین. [5]. به کتاب (عنایات حضرت مهدی (عج))، نوشته محمد رضا اصفهانی، به علما و طلاب و کتاب کمال الدین صدوق، ج 2 مراجعه شود. [6]. دادگستر جهان، ص 157. [7]. النعمانی، غیبت، ترجمه محمد جواد غفاری، نشر صدوق، ص 193، حدیث 7. [8]. همان. [9]. دادگستر جهان، ص 81، به نقل از تذکرة الخواص‌و نیز از کتاب کمال الدین، ج 20، ص 205 نقل شده است. [10]. دادگستر جهان، به نقل از اصول کافی، ج 1، ص 368. [11]. مکیال المکارم، ج 1، ص 90، به نقل از الاحتجاج، 2 / 284. [12]. ابراهیم امینی، دادگستر جهان، ناشر: انتشارات شفق، چ قدس، نوبت چاپ 25، 1381، ص 155. [13]. دادگستر جهان، ص 78. [14]. دادگستر جهان، به نقل از اصول کافی، ج 1، ص 368. [15]. سید محمد تقی موسوی اصفهانی، مکیال المکارم، ج 1، چ نگین، مترجم سید مهدی حایری، ص 90. منبع: اندیشه قم
عنوان سوال:

حضرت مهدی (عج) چگونه واسطه فیض الهی هستند؟


پاسخ:

شرح پرسش:
حضرت حجت (عج) چگونه رابطه عالم غیب و طبیعت هستند و فیض الهی را از خداوند دریافت و به تمام موجودات می‌رسانند؟

پاسخ:
امام عصر(عج) به دو گونه بر مردم فیض رسانده و واسطه بین عالم غیب و عالم طبیعت است.

1. فیض تکوینی

حضرت حجت(عج) به عنوان یکی از چهارده معصوم علت غایی آفرینش انسان و هستی است، و حدیث معروف (لولاک لما خلقت الأفلاک)[1]؛ اگر تو نبودی افلاک را نمی‌آفریدم، بر این مطلب دلالت می‌کند. و غایب بودن امام عصر (عج) هم نمی‌تواند مانع از این فیض تکوینی شود. زیرا وجود مقدس امام زمان (عج) واسطه و شرط در فیض رسانی است نه ظهور او.[2]

2. فیض‌های تشریعی

الف. (احکام ولایی)؛ حضرت مهدی (عج) گاهی به واسطة افراد خاص در مسائل مهم، حکم نهایی را بیان فرموده‌اند و گاه بی‌واسطه حکم و اختلافی را برطرف کرده‌اند و این گونه احکام، در عصر غیبت صغری نمونه‌های زیادی دارد به عنوان مثال، مرحوم صدوق نقل می‌کند که: (امام زمان (عج) بر جعفر کذّاب، هنگامی که به ناحق، ادّعای میراث امام حسن عسکری علیه السّلام کرد، از مکان مجهولی ظاهر شد و فرمود: (ای جعفر! چرا می‌خواهی حق مرا ببری؟! جعفر متحیر و مبهوت ماند. آن گاه حضرت مهدی (عج) غایب شد. جعفر پس از آن، هر چه در میان مردم گشت، آن حضرت را نیافت تا آن که مادر حضرت امام حسن عسگری علیه السّلام از دنیا رفت و وصیت کرده بود در خانة ‌امام حسن علیه السّلام دفن شود. جعفر، مانع شد و گفت: (نباید در این خانه دفن شود). این جا نیز حضرت بر او ظاهر شد و فرمود: (ای جعفر! آیا این خانة تو است؟ پس غایب شد و دیگر دیده نشد).[3]

ب. حضرت به صالحان و پیروانش نظر لطف دارند و می‌فرمایند: ما نظر خود را از شما بر نمی‌گیریم (که به حال خود رها شوید)، و فراموش‌تان نمی‌کنیم).[4]

ج. حضرت مهدی (عج) در عصر غیبت صغری و کبری، مهدی باوران را از هدایت‌های عمومی و خصوصی خود بی‌بهره نکرده است.[5]

ح. وجود شریف امام عصر (عج) و انتظار ظهورش مایه امیدواری مسلمانان است و این امیدواری یکی از بزرگترین اسباب موفقیت و پیشرفت در هدف می‌باشد).[6]
در تأکید و تأیید مطالب فوق می‌توان روایات ذیل را بیان نمود.

1. امام باقر علیه السّلام فرمودند: (به خدا قسم خداوند از زمانی که آدم را قبض روح فرموده، زمین خود را تاکنون رها نکرده است مگر این که در روی آن امامی بوده که به وسیله او هدایت به سوی خدا انجام می‌گرفته است، ‌و او حجت خدا بر بندگانش بوده، ‌و پس از این هم زمین بدون امامی که حجت خدا برای بندگان اوست باقی نمی‌ماند).[7]

2. امام صادق علیه السّلام فرمودند: (اگر زمین بدون امام بماند حتما فرو خواهد رفت).[8]

3. پیامبر صلّی الله علیه و آله فرمودند: (ستارگان برای اهل آسمان امان هستند و اگر ستارگان از بین بروند، اهل آسمان هم از بین می‌روند، و خاندان من هم امان اهل زمینند، پس اگر اهل بیت بروند، اهل زمین نیز از بین می‌روند).[9]

4. امام صادق علیه السّلام فرمودند: (خدا ما را به نیکوترین خلقت آفرید و در آسمان و زمین خزانه‌دار علوم خویش قرار داد... و اگر ما نبودیم خدا عبادت نمی‌شد).[10]

5. امام عصر (عج) می‌فرمایند: (امامان از خدا درخواست می‌کنند، و او می‌آفریند و روزی می‌دهد و این اجابت درخواست به خاطر تعظیم حق و شأن امامان است.)[11]

گفتنی است از این روایات و احادیث دیگر استفاده می‌شود که وجود مقدس امام، غایت نوع و فرد کامل انسانیت و رابطه میان عالم مادی و عالم ربوبی است و اگر امام نباشد، ‌رابطه بین عالم مادی و دستگاه آفرینش منقطع می‌گردد. (قلب مقدس امام به منزله ترانسفورماتوری است که برق کارخانه را به هزاران لامپ می‌رساند. اشراقات و افاضات عالم‌های غیبی، اولاً بر آینه پاک قلب امام و به وسیله او بر دلهای سایر افراد نازل می‌گردد. امام قلب عالم وجود و رهبر و مربی نوع انسان است و معلوم است که حضور و غیبت او، در تربیت این آثار تفاوتی ندارد.
سلیمان می‌گوید: مردم چگونه از وجود امام غایب منتفع می‌شوند؟ فرمودند: همان طور که از خورشید پشت ابر انتفاع می‌برند.
در این حدیث و چندین حدیث دیگر، وجود مقدس صاحب الامر و انتفاع مردم از وی تشبیه به خورشید پشت ابر و انتفاع مردم از آن. وجه تشبیه از این قرار است. در علوم طبیعی و فلکیات ثابت شده است که خورشید مرکز منظومه شمسی است،‌ جاذبه‌اش حافظ زمین و آن را از سقوط نگه می‌دارد، زمین را به دور خود چرخانده، شب و روز و فصول مختلف را ایجاد می‌کند، حرارتش سبب حیات و زندگی حیوانات و گیاهان و انسان است و نورش روشنی بخش زمین است. در ترتیب این آثار بین این که ظاهر باشد یا پشت ابر، تفاوتی وجود ندارد گرچه کم و بیش دارد.
وجود مقدس امام هم خورشید و قلب انسانیت و مربی و هادی تکوینی است و در ترتیب این آثار، بین حضور و غیبت او تفاوتی نیست.[12])
(امّا این که امام واسطه فیض است، چون فرد کاملی است که به تمام عقاید حقه عقیده‌مند است و از اشتباه و خطا و عصیان معصوم است و به واسطه علم و عمل تمام کمالات ممکنه انسانی در وی به فعلیت رسیده است).[13]
حضرت صادق علیه السّلام در این باره می‌فرمایند: (خداوند ما را به نیکوترین خلقت آفرید و در آسمان و زمین خزانه دار علوم خویش قرار داد... و اگر ما نبودیم خدا عبادت نمی‌شد).[14]
امام عصر (عج) فرمود: (امامان از خداوند تعالی درخواست می‌کنند و خداوند به خاطر تعظیم حق ایشان، می‌آفریند و روزی می‌دهد).[15]

برای مطالعه بیشتر به کتاب‌های مکیال المکارم، ج 1، مناظرات امامت و رهبری، ج 3 و دادگستر جهان مراجعه بفرمایید.

پی نوشتها:
[1]. علم الیقین، 1 / 381 فی صفات الامام.
[2]. دلیل براین مطلب روایاتی است که در صحفه‌های بعدی ذکر شده است.
[3]. انتظار، ش 5، ص 306، به نقل اکمال الدین، ج 2، ص 442.
[4]. سید محمد تقی موسوی، مکیال المکارم، ج 1 در صفحه‌های نخستین.
[5]. به کتاب (عنایات حضرت مهدی (عج))، نوشته محمد رضا اصفهانی، به علما و طلاب و کتاب کمال الدین صدوق، ج 2 مراجعه شود.
[6]. دادگستر جهان، ص 157.
[7]. النعمانی، غیبت، ترجمه محمد جواد غفاری، نشر صدوق، ص 193، حدیث 7.
[8]. همان.
[9]. دادگستر جهان، ص 81، به نقل از تذکرة الخواص‌و نیز از کتاب کمال الدین، ج 20، ص 205 نقل شده است.
[10]. دادگستر جهان، به نقل از اصول کافی، ج 1، ص 368.
[11]. مکیال المکارم، ج 1، ص 90، به نقل از الاحتجاج، 2 / 284.
[12]. ابراهیم امینی، دادگستر جهان، ناشر: انتشارات شفق، چ قدس، نوبت چاپ 25، 1381، ص 155.
[13]. دادگستر جهان، ص 78.
[14]. دادگستر جهان، به نقل از اصول کافی، ج 1، ص 368.
[15]. سید محمد تقی موسوی اصفهانی، مکیال المکارم، ج 1، چ نگین، مترجم سید مهدی حایری، ص 90.
منبع: اندیشه قم





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین