نوسانات قیمت نفت در دوران جنگ تحمیلی چه تأثیری بر روند جنگ و اجرای عملیات‌ها داشت؟
با توجه به نقش مهم درآمدهای نفتی در اقتصاد ایران و عراق و تأثیر آن بر بودجه جنگ، میزان صدور و قیمت آن نیز می‌توانست بر روند جنگ تأثیر بگذارد. این مسئله به ویژه در مورد ایران - که نفت مهم‌ترین منبع درآمدش بود و از کمک‌های خارجی نیز بهره‌مند نبود - از حساسیت و اهمیت بیشتری برخوردار بود. به همین دلیل، عراق برای تحت فشار قرار دادن ایران به کشتی‌های نفتکش ایران حمله می‌کرد و هم زمان پایانه‌های نفتی ایران را هدف قرار می‌داد و حامیان عراق از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس نیز در جنگ قیمت نفت (پایین آوردن قیمت) نقش عمده‌ای ایفا می‌نمودند. تحریم خرید نفت ایران از طرف برخی خریداران و پایین آمدن قیمت نفت، فشارهای جدیدی بر ایران وارد می‌کرد. این وضعیت به ویژه از سال 1364 تا پایان جنگ همچنان ادامه داشت. اولین تأثیر کاهش صادرات نفت و قیمت آن و در نتیجه کاهش درآمدهای نفتی بر جنگ این بود که موجب می‌گردید ایران در خرید تسلیحات، که معمولا از بازار سیاه و با قیمت‌های گران تهیه می‌شد، در فشار جدی قرار گیرد. عدنان مزارعی در بررسی اقتصادی ایران بعد از انقلاب می‌نویسد: کاهش عمومی قیمت‌های نفت و خسارات وارده بر ظرفیت صدور نفت ایران به سبب جنگ با عراق به افت قابل توجه درآمدهای نفتی انجامید. روشن است که به رغم افزایش درآمدهای نفتی بین سال‌های 1361 تا 1363، جنگ نفتکش‌ها در خلیج فارس و افت شتابان قیمت‌های نفت از سال 1365، به سرعت درآمدهای نفتی ایران را کاهش داد. در سال 1366 درآمدهای نفتی حدود 40 درصد سال 1356 بود. مجموع این کاهش درآمدها تأثیر خود را بر بخش نظامی و جنگ بر جای گذاشت و بودجه‌های نظامی دچار کاهش شدیدی گردید؛ طوری که رقم هزینه‌های نظامی در سال 1986 به 9339 میلیون دلار رسید و در سال 1987 به 7679 میلیون دلار کاهش یافت. هر چند کاهش درآمد نفت بر هزینه‌های نظامی عراق نیز تأثیر گذاشت طوری که از 23506 میلیون دلار در سال 1985 به 16531 میلیون دلار در سال 1986 رسید، اما در همین وضعیت هزینه‌های نظامی عراق دو برابر هزینه‌های نظامی ایران بود. به این ترتیب واضح است که نوسانات فروش و قیمت نفت تأثیر کمتری بر هزینه‌های جنگی عراق داشت که آن نیز به دلیل کمک‌های مالی‌یی بود که عراق از کشورهای حامی دریافت می‌کرد، اما ایران چون تنها بر منابع خود متکی بود کاهش درآمدهای نفتی تأثیر عمده‌ای بر هزینه‌های جنگی این کشور داشت و در واقع یکی از دلایل پذیرش قطعنامه 598 نیز وضعیت بد اقتصادی ایران بود که دیگر نمی‌توانست هزینه‌های عظیم جنگ را تهیه نماید. منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
عنوان سوال:

نوسانات قیمت نفت در دوران جنگ تحمیلی چه تأثیری بر روند جنگ و اجرای عملیات‌ها داشت؟


پاسخ:

با توجه به نقش مهم درآمدهای نفتی در اقتصاد ایران و عراق و تأثیر آن بر بودجه جنگ، میزان صدور و قیمت آن نیز می‌توانست بر روند جنگ تأثیر بگذارد. این مسئله به ویژه در مورد ایران - که نفت مهم‌ترین منبع درآمدش بود و از کمک‌های خارجی نیز بهره‌مند نبود - از حساسیت و اهمیت بیشتری برخوردار بود. به همین دلیل، عراق برای تحت فشار قرار دادن ایران به کشتی‌های نفتکش ایران حمله می‌کرد و هم زمان پایانه‌های نفتی ایران را هدف قرار می‌داد و حامیان عراق از جمله کشورهای حوزه خلیج فارس نیز در جنگ قیمت نفت (پایین آوردن قیمت) نقش عمده‌ای ایفا می‌نمودند. تحریم خرید نفت ایران از طرف برخی خریداران و پایین آمدن قیمت نفت، فشارهای جدیدی بر ایران وارد می‌کرد. این وضعیت به ویژه از سال 1364 تا پایان جنگ همچنان ادامه داشت.
اولین تأثیر کاهش صادرات نفت و قیمت آن و در نتیجه کاهش درآمدهای نفتی بر جنگ این بود که موجب می‌گردید ایران در خرید تسلیحات، که معمولا از بازار سیاه و با قیمت‌های گران تهیه می‌شد، در فشار جدی قرار گیرد.
عدنان مزارعی در بررسی اقتصادی ایران بعد از انقلاب می‌نویسد: کاهش عمومی قیمت‌های نفت و خسارات وارده بر ظرفیت صدور نفت ایران به سبب جنگ با عراق به افت قابل توجه درآمدهای نفتی انجامید. روشن است که به رغم افزایش درآمدهای نفتی بین سال‌های 1361 تا 1363، جنگ نفتکش‌ها در خلیج فارس و افت شتابان قیمت‌های نفت از سال 1365، به سرعت درآمدهای نفتی ایران را کاهش داد. در سال 1366 درآمدهای نفتی حدود 40 درصد سال 1356 بود.
مجموع این کاهش درآمدها تأثیر خود را بر بخش نظامی و جنگ بر جای گذاشت و بودجه‌های نظامی دچار کاهش شدیدی گردید؛ طوری که رقم هزینه‌های نظامی در سال 1986 به 9339 میلیون دلار رسید و در سال 1987 به 7679 میلیون دلار کاهش یافت. هر چند کاهش درآمد نفت بر هزینه‌های نظامی عراق نیز تأثیر گذاشت طوری که از 23506 میلیون دلار در سال 1985 به 16531 میلیون دلار در سال 1986 رسید، اما در همین وضعیت هزینه‌های نظامی عراق دو برابر هزینه‌های نظامی ایران بود. به این ترتیب واضح است که نوسانات فروش و قیمت نفت تأثیر کمتری بر هزینه‌های جنگی عراق داشت که آن نیز به دلیل کمک‌های مالی‌یی بود که عراق از کشورهای حامی دریافت می‌کرد، اما ایران چون تنها بر منابع خود متکی بود کاهش درآمدهای نفتی تأثیر عمده‌ای بر هزینه‌های جنگی این کشور داشت و در واقع یکی از دلایل پذیرش قطعنامه 598 نیز وضعیت بد اقتصادی ایران بود که دیگر نمی‌توانست هزینه‌های عظیم جنگ را تهیه نماید.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین