در دوران جنگ تحمیلی ، چه نهادهایی در امر تبلیغات مسئول بودند و چگونه عمل نمودند؟
در زمان جنگ در سطح ملی، ستادی با عنوان(ستاد تبلیغات جبهه و جنگ) زیر نظر شورای عالی دفاع تشکیل شده بود. این ستاد متولی امر تبلیغات و اخبار جنگ بود که اغلب اخبار جنگ از کانال این ستاد به صدا و سیما، روزنامه‌های داخلی و خبر گزاری جمهوری اسلامی داده می‌شد و از طریق این خبر گزاری نیز به خبر گزاری خارجی منعکس می‌شد. لذا در رأس تبلیغات جنگ، ستاد تبلیغات جنگ شورای عالی دفاع قرار داشت و در سطوح پایین‌تر، واحد تبلیغات جبهه و جنگ قرارگاه‌ها، تیپ‌ها، لشکرها و یگان‌ها مستقیما فعال بودند. بعد از آن هم واحدهای تبلیغات ستادهای مشترک نیروهای مسلح و سازمان‌های تبلیغی کشوری، به ویژه شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، صدا و سیما و غیره فعالیت می‌کردند. قابل ذکر است که در امر تبلیغات جنگ، استراتژی واحدی به ویژه در عملیات روانی و برون مرزی وجود نداشت و دامنه‌ی تبلیغات دشمن را نه تنها نمی‌پوشاند، بلکه بعضا دچار انفعال نیز بود. در چنین اوضاعی، بیشترین نقش مثبت و ایجابی در تبلیغات جنگ را امام خمینی (رحمت الله علیه) یک تنه انجام می‌دادند و ابزار و فرصت‌های تبلیغی صرفا منعکس کننده بودند، نه آنکه از آن همه هجمه‌های تبلیغی امام علیه استکبار و دشمنان بهره‌برداری کنند. تبلیغات جنگ در سطح خردتر و در داخل کشور را سازمان‌ها و نهادهای مختلف درگیر در جنگ نیز انجام می‌دادند. مثل ارتش که در درون خودش سازمان عقیدتی - سیاسی داشت و یا سپاه که معاونت تبلیغات و معاونت فرهنگی داشت و تا حدودی آنها مسئله‌ی تبلیغات را در میان رزمندگان انجام می‌دادند. اما به طور رسمی و مستقیم، وزارتخانه‌ها در تبلیغات جنگ نقشی نداشتند؛ لیکن وظایف مختصری را بر عهده گرفته و آن را انجام می‌دادند. به عنوان مثال، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با استفاده از امکانات خود در زمینه‌های فرهنگی، هنری، تبلیغاتی، مطبوعاتی و انتشاراتی فعالیت‌هایی را انجام داد از جمله: تهیه فیلم‌های مستند 16 و 35 میلی متری و فیلم‌های داستانی 16 میلی متری درباره جنگ؛ همکاری با سایر مراکز هنری در تهیه و ساخت فیلم جنگی؛ نشر کتب فارسی و عربی درباره جنگ عراق و ایران )اعم از مستند، قصه و شعر و غیره ( ؛ تهیه تراکت‌های چسبان با تیراژ زیاد؛ تهیه آلبوم مصور از جنگ و تجاوز رژیم بعثی به ایران به سه زبان عربی، انگلیسی و فارسی؛ چاپ تقویم و توزیع آن میان رزمندگان جبهه‌های نبرد؛ تهیه جزوه‌های سرود، دعا و فرازهایی از سخنان امام خمینی (رحمت الله علیه) و توزیع آن در جبهه‌ها؛ چاپ بروشور و آرم و نشان و مدال برای رزمندگان در جبهه‌ها؛ چاپ ماهانه‌ی هشت مجله به زبان‌های عربی، انگلیسی، اردو، فرانسه، ترکی و فارسی و غیره جهت استفاده دانشجویانی ایرانی و مسلمان خارج از کشور؛ تهیه کارت پستال رنگی درباره جنگ و تهیه چاپ پوسترهای مختلف به زبان‌های عربی، انگلیسی و فارسی در طرح‌های مختلف و مطالبی درباره جنگ تحمیلی و نظایر آن. سایر مراکز تبلیغاتی نیز در زمینه‌ی تبلیغات جبهه و جنگ فعالیت‌هایی را در جبهه‌ها و پشت جبهه‌ها بر عهده داشتند و این طور نبود که )ستاد تبلیغات جبهه و جنگ( به تمام فعالیت‌های این مراکز فرهنگی خط بدهد و آنها را به طور رسمی کنترل کند و یا بودجه‌ی آنها را بپردازد. کشور ما در دوران جنگ مثل سایر زمینه‌ها، براساس سعی و خطا و کسب تجربه به مفاهیم و ارزش‌های جدیدی دست یافت. منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
عنوان سوال:

در دوران جنگ تحمیلی ، چه نهادهایی در امر تبلیغات مسئول بودند و چگونه عمل نمودند؟


پاسخ:

در زمان جنگ در سطح ملی، ستادی با عنوان(ستاد تبلیغات جبهه و جنگ) زیر نظر شورای عالی دفاع تشکیل شده بود. این ستاد متولی امر تبلیغات و اخبار جنگ بود که اغلب اخبار جنگ از کانال این ستاد به صدا و سیما، روزنامه‌های داخلی و خبر گزاری جمهوری اسلامی داده می‌شد و از طریق این خبر گزاری نیز به خبر گزاری خارجی منعکس می‌شد.
لذا در رأس تبلیغات جنگ، ستاد تبلیغات جنگ شورای عالی دفاع قرار داشت و در سطوح پایین‌تر، واحد تبلیغات جبهه و جنگ قرارگاه‌ها، تیپ‌ها، لشکرها و یگان‌ها مستقیما فعال بودند. بعد از آن هم واحدهای تبلیغات ستادهای مشترک نیروهای مسلح و سازمان‌های تبلیغی کشوری، به ویژه شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، صدا و سیما و غیره فعالیت می‌کردند. قابل ذکر است که در امر تبلیغات جنگ، استراتژی واحدی به ویژه در عملیات روانی و برون مرزی وجود نداشت و دامنه‌ی تبلیغات دشمن را نه تنها نمی‌پوشاند، بلکه بعضا دچار انفعال نیز بود. در چنین اوضاعی، بیشترین نقش مثبت و ایجابی در تبلیغات جنگ را امام خمینی (رحمت الله علیه) یک تنه انجام می‌دادند و ابزار و فرصت‌های تبلیغی صرفا منعکس کننده بودند، نه آنکه از آن همه هجمه‌های تبلیغی امام علیه استکبار و دشمنان بهره‌برداری کنند.
تبلیغات جنگ در سطح خردتر و در داخل کشور را سازمان‌ها و نهادهای مختلف درگیر در جنگ نیز انجام می‌دادند. مثل ارتش که در درون خودش سازمان عقیدتی - سیاسی داشت و یا سپاه که معاونت تبلیغات و معاونت فرهنگی داشت و تا حدودی آنها مسئله‌ی تبلیغات را در میان رزمندگان انجام می‌دادند. اما به طور رسمی و مستقیم، وزارتخانه‌ها در تبلیغات جنگ نقشی نداشتند؛ لیکن وظایف مختصری را بر عهده گرفته و آن را انجام می‌دادند. به عنوان مثال، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با استفاده از امکانات خود در زمینه‌های فرهنگی، هنری، تبلیغاتی، مطبوعاتی و انتشاراتی فعالیت‌هایی را انجام داد از جمله: تهیه فیلم‌های مستند 16 و 35 میلی متری و فیلم‌های داستانی 16 میلی متری درباره جنگ؛ همکاری با سایر مراکز هنری در تهیه و ساخت فیلم جنگی؛ نشر کتب فارسی و عربی درباره جنگ عراق و ایران )اعم از مستند، قصه و شعر و غیره ( ؛ تهیه تراکت‌های چسبان با تیراژ زیاد؛ تهیه آلبوم مصور از جنگ و تجاوز رژیم بعثی به ایران به سه زبان عربی، انگلیسی و فارسی؛ چاپ تقویم و توزیع آن میان رزمندگان جبهه‌های نبرد؛ تهیه جزوه‌های سرود، دعا و فرازهایی از سخنان امام خمینی (رحمت الله علیه) و توزیع آن در جبهه‌ها؛ چاپ بروشور و آرم و نشان و مدال برای رزمندگان در جبهه‌ها؛ چاپ ماهانه‌ی هشت مجله به زبان‌های عربی، انگلیسی، اردو، فرانسه، ترکی و فارسی و غیره جهت استفاده دانشجویانی ایرانی و مسلمان خارج از کشور؛ تهیه کارت پستال رنگی درباره جنگ و تهیه چاپ پوسترهای مختلف به زبان‌های عربی، انگلیسی و فارسی در طرح‌های مختلف و مطالبی درباره جنگ تحمیلی و نظایر آن.
سایر مراکز تبلیغاتی نیز در زمینه‌ی تبلیغات جبهه و جنگ فعالیت‌هایی را در جبهه‌ها و پشت جبهه‌ها بر عهده داشتند و این طور نبود که )ستاد تبلیغات جبهه و جنگ( به تمام فعالیت‌های این مراکز فرهنگی خط بدهد و آنها را به طور رسمی کنترل کند و یا بودجه‌ی آنها را بپردازد. کشور ما در دوران جنگ مثل سایر زمینه‌ها، براساس سعی و خطا و کسب تجربه به مفاهیم و ارزش‌های جدیدی دست یافت.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین