در آغاز بعثت تا نزول سوره‌ی حمد پیامبر صلّی الله علیه و آله در نماز ها چه سوره‌ای را می خواند؟

پیامبر خاتم صلّی الله علیه و آله همچون پدر و جدّش عبدالمطلب موحّد و خداپرست بودند و قبل از بعثت هر سال مدتی را در غار حرا اعتکاف کرده و مشغول مناجات با خدای خویش می‌شدند. در این باره حضرت امیر علیه السّلام می‌فرمایند: پیامبر صلّی الله علیه و آله در هر سال در کوه حرا اقامت می‌گزید؛ من او را می‌دیدم و جز من او را کسی نمی‌دید.[1] حتی روزی که پیامبر صلّی الله علیه و آله به اسلام (نبوت) مبعوث شدند در غار مشغول عبادت بودند، و آنچه مسلّم است اینکه شکل عبادت و مناجات حضرت مانند نمازی که بعد از بعثت بر حضرت و مسلمین واجب شد نبوده است.
در این رابطه بین مفسرین اختلاف هست که اولین سوره ی نازل شده به پیامبر صلّی الله علیه و آله چه بوده است برخی گفته اند: عقیده آیات اولیه‌ی سوره‌ی علق نازل شده است. برخی آیاتی از سوره‌ی مدثر می دانند و برخی نیز بر این باورند که سوره‌ی حمد (فاتحة الکتاب) اولین سوره‌ای است که بر پیامبر صلّی الله علیه و آله نازل شد[2] ولی قول اول مشهور و طرفدار بیشتری دارد لذا مسلّم است که سوره‌ی حمد در مکه و در روزهای اول بعثت نازل شده است.[3]
برخی معتقدند که سوره‌ی حمد اولین سوره‌ی کامل نازل شده به پیامبر صلّی الله علیه و آله است.[4] اولین چیزی که از عبادات بر پیامبر صلّی الله علیه و آله واجب شد نماز بود، طوری که در روزهای اول بعثت بود که جبرئیل به حضور حضرت رسید و با آب وضو گرفت و نماز ‌خواند و به پیامبر صلّی الله علیه و آله تعلیم داد و اولین نمازی که پیامبر صلّی الله علیه و آله ‌ خواندند، نماز ظهر بود و سپس آن را به خدیجه سلام الله علیها و علی علیه السّلام نیز که جزء اولین اسلام آورندگان بودند یاد داد.[5]
نماز، در مکه و در روزهای اول بعثت واجب شده چنانکه پیامبر صلّی الله علیه و آله فرمودند: (لا صلاة الاّ بفاتحة الکتاب) یعنی نماز بدون حمد و فاتحة الکتاب نماز نیست و اسم نماز نمی‌شود به آن گذاشت.[6] و از حضرت علی علیه السّلام نقل شده است که فرمود: پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله در اولین ساعات دعوت به رسالت اولین سخنش این بود که سوره حمد را از اول تا آخر خواندند، و در مدتی که در مکه بودند نماز را با سوره‌ی حمد می‌خواندند و فرمودند نماز درست نیست مگر با خواندن سوره‌ فاتحة الکتاب.[7] پس خواندن نماز بدون حمد با گفتار آن حضرت سازگار نیست.
نتیجه: سوره‌ی حمد سوره‌ی تنها کامل است که بر پیامبر صلّی الله علیه و آله نازل شده، و سو‌ره‌ی حمد قبل از وجوب نماز نازل شده و پیامبر صلّی الله علیه و آله در تمام عمر شریفش در نمازها سوره‌ی حمد را قرائت می‌کردند نه سوره‌ی دیگری.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. ترجمه‌ی الصحیح من سیرة النبی، تالیف جعفر مرتضی عاملی، ج 1.
2. سیره‌ی نبوی تاریخ سیاسی اسلام، تالیف رسول جعفریان.
3. تاریخ اسلام تالیف جعفر سبحانی.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . نهج البلاغه، فیض الاسلام، ص 775.
[2] . قرطبی، جامع الاحکام القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1405 ه‌ ق، ج1، ص114.
[3] . یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا، ج2، ص33 و بیهقی، ابوبکر، دلایل النبوة، ترجمه مهدوی دامغانی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، 1367، ج1، ص268، و قرطبی، پیشین، ص 116، و ابن هشام، سیرة النبویة، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، 1409 ه‌ ق ، ج1، ص 278.
[4] . معرفت، محمدهادی، التمهید، قم، جامعه مدرسین، چ اول، سال 1412 ه‌ ق، ج 1، ص 126، به نقل از زمخشری.
[5] . بیهقی، پیشین، ص 268، یعقوبی، پیشین، ص 23.
[6] . قرطبی، پیشین، ص 115.
[7] . عماد زاده اصفهانی، حسین، تفسیر سوره‌ی حمد، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، 1370، ص 125.