مهم‌ترین ویژگی حضرت پیامبر (صلی اللَّه علیه وآله) چه بوده است ؟

جواب اجمالی:
پیامبر اکرم (صلی اللَّه علیه وآله) به لحاظ مراتب انسانی، کامل‌ترین انسان بودند؛ لذا از هر لحاظ دارای برجستگی و امتیاز و ویژگی‌های منحصر به فردی بودند که در اجتماع و در ابعاد مختلف زندگی خویش، چه قبل و چه بعد از بعثت این ویژگی‌ها، برای همه ثابت شده بود.
از جمله اوصاف حمیده و سیرت نیکوی او که لازمه‌ی نبوت نیز هست، امانت‌داری بود که در جوانی بدین صفت شهره بود. ویژگی دیگری که از عناصر مختلف متشکّل می‌شد، اخلاق کریم و رفتار حلیم آن حضرت بود که در آیات متعدد قرآن این اوصاف ستوده شده است و قرآن عامل موفقیت کار پیامبر (صلی اللَّه علیه وآله) را همین اوصاف می‌داند.
جواب تفصیلی:
پیامبر گرامی اسلام، چون انسان کامل بودند لذا از هر لحاظ در بالاترین درجه از درجات، انسانی قرار داشتند، اخلاق و جذابیّت رفتاری او به قدری بود که هر انسانی به محض دیدارش شیفته و شیدای فضایل و بزرگواری‌های او می‌شد. از ویژگی‌های مهم او امانت‌داری بود به جهت این صفت پسندیده در جوانی و قبل از بعثت در شهر مکه به او توسط مشرکان و اعراب ملقّب به لقب امین شده بود، امانت داری و درست‌کاری پیامبر برای تمامی بزرگان عرب و قبایل مکه به اثبات رسیده بود.
ویژگی‌های عالی انسانی و اوصاف حمیده و اخلاق نیکو و پسندیده، چونان نوری در وجود حضرتش می‌تابید و مردم جزیرة العرب و قبایل مختلف مکه بیشتر مجذوب و دلداده‌ی حسن خلق پیامبر بودند،[1] حضرتش دارای بیانی شیوا و گفتاری جذاب و شیرین و رسا داشت و بسیار با طبقات فرو دست جامعه و مستضعفان و محرومان و یتیمان مهربان بود و متواضع، بهتر است ویژگی‌های پیامبر اکرم (صلی اللَّه علیه وآله) را بر اساس قرآن و روایات بررسی کنیم. "قرآن می‌فرماید از "انک لَعَلی خلق عظیم"[2] و "لقد کان لکم فی رسول‌اللَّه اسوةٌ حسنه ..." اخلاق فردی و سیرت شخصی حضرت بسیار نیک بود، که این اخلاق و رفتار در جامعه اعمال می‌شد و افراد اجتماع را تحت تأثیر قرار می‌داد.
دیلمی در کتاب ارشاد القلوب نقل کرده که رسول خدا (صلی اللَّه علیه وآله) لباس خود را وصله می‌زد، و کفش خود را می‌دوخت و گوسفندان را خود می‌دوشید و با بردگان هم‌غذا می‌شد و بر زمین می‌نشست و بر درازگوش سوار می‌شد، بدون هیچ قیدی مایحتاج خانه‌اش را از بازار تهیّه می‌کرد و به خانه می‌برد با غنی و فقیر یکسان مصافحه می‌کرد و دست خود را نمی‌کشید تا طرف مقابل دستش را بکشد و به هر کس سلام می‌نمود و در آن بر همه‌گان سبقت می‌کرد .. مخارج زندگی‌اش بسیار سبک بود و دارای طبع بزرگ و خوش معاشرت بود، خوش رو و همیشه تبسمی بر چهره داشت اندوه‌گین بود و متفکر، بدون اظهار آن در چهره و در رفتارش - تواضع داشت بدون ذلّت - و از اسراف پرهیز داشت، سخاوت‌مند بود. مهربان و دلسوز بر تمامی مسلمین بود و چندان می‌خورد که سیر نشود و هرگز از روی طمع دست به سوی کسی دراز نمی‌کرد. به آینه نگاه می‌کرد و موی سرش را درست می‌کرد، خلاصه این که حضرت تمام آداب اجتماعی و فردی را در حدّ شأن و مقام نبوّت که مرتبه‌ی کمال انسانیّت و سرآمد تمام انسانها بود رعایت می‌کرد و هیچ نقص و کم‌بودی در رفتار ظاهری و سلوک باطنی وی وجود نداشت، بدون اذن اصلاً وارد خانه‌ی کسی نمی‌شد، پای خویش را دراز نمی‌کرد. عالی‌ترین و مهم‌ترین ویژگی که بتوان برای رسول خدا بیان کرد، همان بیان قرآن است که خداوند متعال با اعجاب و بزرگ شمردن از آن یاد می‌کند آن برخورداری از اخلاق نیک و سرشت عالی انسانی است ، که تمام اوصاف دیگر از این خلق برمی‌خواست، یکی از ویژگی‌های مهمّ رسول خدا عبادت حضرت بود[3] که می تواند برای ما الگو و اسوه باشد، اگرچه قرآن، رسول خدا را از هر لحاظ به عنوان اسوه و الگوی خوب و بهترین الگو معرفی می‌نماید، که برای بشریّت می‌تواند باشد.
برای آگاهی بیشتر از ویژگی‌های پیامبر، به نهج البلاغه خطبه‌های 116 109 و کتاب سنن النّبی، مرحوم علامه‌ی طباطبائی مراجعه شود.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . رجوع شود به: خطبه‌ی 96 نهج البلاغه، خطبه‌ی 72، ویژگی‌های پیامبر از زبان امام علی (علیه السلام)، و خطبه 108 105.
[2] . قرآن کریم، سوره‌ی قلم، آیه‌ی 4، و سوره‌ی احزاب، آیه‌ی 21.
[3]. علامه‌ی طباطبائی، محمدحسین، سنن النبی، ص 235.