قیام کوکبی در تاریخ چیست؟ و امام زاده ابراهیم در شهر زنجان از فرزندان کدام امام است؟ کوکبی کیست؟

حسین بن احمد بن محمد بن اسماعیل بن محمد بن اسماعیل ارقط بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب معروف به کوکبی از سادات معروف و جلیل القدر حسینی است که در دوره خلافت مستعین عباسی(248 252) قیام نمود. او به طرفداری از حسن بن زید بر علیه کارگزاران خلافت عباسی قیام کرد. محل قیام او پیرامون شهرهای قزوین و زنجان فعلی بود که موفق شد کارگزاران طاهر را که وابسته به خلافت بودند و در ظلم به آل محمد از هیچ کاری دریغ نمی ورزیدند. از این مناطق اخراج کند و خود در این منطقه به تشکیل حکومت و گسترش شیعه اقدام کند[1] حکومت و سیطره کوکبی چندین سال در این مناطق استمرار یافت. در این سالها علاوه بر این مناطق شهرهای آمل و طبرستان و گیلان در اختیار سادات علوی بود که سر دسته این سادات حسن بن زید بود که در شهر ری سکنی گزیده بود که به دعوت اهالی این مناطق به قیام علیه کارگزاران خلافت دست زد و تا حدودی در سیطره این مناطق موفقیت چشمگیری را بدست آورده بود.[2] در دوره خلافت مستعین و خلفای پیش و بعد از او که به مدت خلافت آنها به خاطر عدم اقتدار و نفوذ ترکان در دربار خلفای عباسی بسیار کوتاه بود. ممالک اسلامی از خلافت مرکزی تبعیت کمتری داشتند به طوری که هر امیری به اقتدار و زور شمشیر خود مناطقی را تصرف می نمود و خلیفه امارت و حکومت او را بر آن سرزمین تایید می نمود و خلعتی که به طور تشریفاتی نشان خلافت شمرده می شد برای او فرستاده می شد که تابعیت اسمی به خلافت محسوب شود در این دوره از تاریخ اسلام قیامهای بسیای بر علیه خلافت عباسی در سرزمینهای اسلامی از جمله ایران انجام می گرفت که اکثر این قیامها مبنای عقیدتی و با گرایشات شیعی انجام می گرفت که در نوع خود اقتدار سیاسی خلافت را تحت تأثیر فرسایشی قرار می داد و از طرف قیام سادات حسنی و حسینی(علویان) به گسترش تشیع در ایران می انجامید. قیام کوکبی که خود از سادات و علویان بود در مناطقی از ایران که با استانهای مازندران و گیلان فعلی ارتباط جغرافیایی داشت زنجان و قزوین چون مناطقی از این دو شهر که منطقه طارم علیا و سفلی معروف است با استان گیلان مرتبط بوده و از نظر جغرافیایی و فرهنگی نیز شباهتهای نزدیکی بین آنها وجود دارد زیرا تشیع و گرایش بر خاندان نبوت در این مناطق نیز ریشه دار بوده است. لذا قیام کوکبی در حمایت از حسن بن زید در این منطقه انجام گرفته و مورد حمایت مردم این مناطق بوده است که وابستگان خلافت را از آن اخراج نمودند و به اطاعت کوکبی در آمدند.
امامزاده ابراهیم که در شهر زنجان دارای بقعه و زیارتگاه بوده و از تجلیل و احترام قابل توجهی در بین اهالی این دو استان برخوردار است که مقبره او مدفن علمای بسیار بزرگی بوده و مطاف و مزار دوستاران اهل بیت می باشد و کرامت فراوانی از آن بقعه نقل شده که در بین مردم استان زنجان مشهور است.
درباره نسب او اختلاف وجود دارد اما بر اساس کاوش و تحقیق یکی از علمای بزرگ زنجان که در علم انساب و رجال مهارت کم نظیر داشته، نسب آن امام زاده محترم روشن شده که جای هیچ اختلاف در آن باقی نمانده است. نسب نامه آن امامزاده بر اساس تحقیق مرحوم آیت الله سید ابوالفضل موسوی زنجانی چنین است: ابراهیم بن محمد بن عبداله بن حسن بن عبیداله بن حسن بن عباس بن علی بن ابیطالب علیه السّلام
مرحوم شیخ فضل اله ضیائی زنجانی نیز با اختلاف جزئی هیمن نسب نامه را برای امام زاده ابراهیم زنجان در سال 1331 نوشته اند که در هر دو صورت مشخص می شود امام زاده ابراهیم علیه السّلام از فرزندان حضرت ابوالفضل العباس علیه السّلام علمدار کربلا می باشند. که به همراه کوکبی مذکور بر علیه خلافت و کارگزاران آن قیام کرده و در سنه 255 به دست کارگزاران عباسی شهید شده و در شهر زنجان مدفون شده اند که اکنون مرقد آن بزرگوار زیارتگاه مردم استان زنجان می باشد.[3] بنابراین نسب امام زاده ابراهیم در زنجان از طریق عباس به امام اول شیعیان امام امیرالمؤمنین علی علیه السّلام منتهی شده و از اعتبار معنوی وافری برخوردار است.
برای مطالعة بیشتر مراجعه کنید به کتاب های:
1. ترجمه تاریخ ابن اثیر، جلد 11 و 12.
2. تاریخ زنجان، نوشته ثبوبی.
3. فرهنگ زنجان، نوشتة روحانی.
4. و کتاب انساب آل ابیطالب نوشته الفخری.
پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله):
(توبه گناه آنست که دیگر مرتکب آن گناه نشوی)[4]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . ابن کثیر، الکامل،‌ ترجمه حلیلی، چاپ دوم، انتشارات علمی 1364، ج 12، ص 31.
[2] . همان، ج 11، ص 300 298.
[3] . ر.ک. محمد رضا روحانی، فرهنگ نامة زنجانی، چاپ اول، زنجان، 1347، ص 32 30.
[4] . نهج الفصاحه،‌ ص 397.