1 معنای لغوی و اصطلاحی توبه. 2 شرایط قبولی توبه. 3 آثار شکستن توبه.
معنای لغوی توبه یعنی رجوع و بازگشت و دراصطلاح یعنی دوری و ترک گناه از آن جهت که زشت است و پشیمانی از آنچه مرتکب شده است و تصمیم راسخ بر اجتناب از سرکشی و جبران گذشته.[1] و امّا شرایط قبولی توبه چند چیز است الف پشیمانی از آنچه کرده است و احساس خسران نسبت به گذشته خود: یعنی اینکه در انسان یک انقلاب درونی نسبت به گذشته ایجاد شود و یک قیام و توجه در انسان بوجود آید و یک جرقّه‌ای در دل او بزند و متوجه باشد که از کجا آمده و برای چه آمده و کجا خواهد رفت. ب تصمیم جدی و اساسی بر ترک گناه و عدم بازگشت به آن: وقتی انسان از گذشتة خود پشیمان شد باید اراده و عزم قوی بر ترک گناه داشته باشد و بین خود و خدای خود پیمان ببندد که دیگر سراغ گناه و معصیت و ظلم و حق‌کشی نرود و تصمیم بگیرد گذشته را جبران کند و دلش را از پلیدی و پستی پاک کند و صفا و نورانیّت از آن ایجاد کند و وظیفة بندگی را به نحو احسن انجام دهد. ج حقوق مردم را اگر ضایع کرده جبران کند و حق مردم را بپردازد و یا حلالیت بطلبد، یا اگر ظلم و ستمی به آنها نموده است باید آن را جبران کند و اگر بدهکار است بدهی خود را بپردازد و اگر غیبت کرده و یا تهمتی زده است حلالیت بطلبد. خلاصه اینکه استغفار عملی داشته باشد و فقط زبانی نباشد. قرآن کریم می‌فرماید: ( الا الذین تابوا من بعد ذلک و اصلحوا فان الله غفور رحیم) (مگر کسانی که بعد از گناه توبه کنند و خودشان را اصلاح کنند و گذشته را جبران کنند بدرستی که خداوند غفور و رحیم است.) [2]
د اداء حقوق الهی: اگر بر گردن انسان حق الهی است باید انجام دهد و آنرا جبران کند اگر نماز یا روزه یا حجّ بجا نیاورده است قضاء کند و بجا بیاورد و جبران مافات کند و اگر انسان به زبان، توبه کند و حقوق الهی را اداء نکند و گذشته را جبران نکند فایده‌ای ندارد، پس باید عمل صالح انجام دهد تا گذشتة او آمرزیده شود. قرآن کریم می‌فرماید: ( ان الحسنات یذهبن السیئات و ذلک ذکری للذاکرین )[3] ( بدرستی که خو بیها و اعمال صالح، بدیها را از بین می‌برد. و این تذکّری برای تذکر یا‌بندگان است.)[4]
ه از گناهان گذشته که قابل جبران عملی نیست استغفار کند: درمورد گناهانی که قابل جبران عملی نیست باید استغفار کرده و طلب عفو و بخشش نماید مانند چشم چرانی، دروغ، زنا، و کارهای خلاف دیگر که جبران عملی ندارد و باید از صمیم قلب پشیمان شده و طلب عفو نماید.[5]
خلاصه اینکه اگر این پنج شرط را رعایت کند توبه‌اش پذیرفته می‌شود و خداوند وعده داده است تا گناه و عذر پشیمان شو ندگان و نادمان را بپذیرد و خداوند بسیار مهربان و با گذشت است.
و امّا قسمت آخر سؤال، و آن اینکه انسان وقتی توبه کرد باید سعی کند توبه‌اش را نشکند و مواظب باشد ولی اگر خدای ناکرده دوباره گناه کرد باز توبه کند و استغفار کند و امیدوار به رحمت خداوند باشد باشد و از درگاه الهی مأیوس نشود البته نباید طوری باشد که گناه را سبک بشمارد و هر کاری را انجام دهد و بگوید توبه می‌کنم زیرا احتمال دارد موفق به توبه نشود و مرگ انسان فرا برسد و اجل ،کسی را خبر نمی‌کند و دیگر اینکه در مواقع خاصی توبه پذیرفته نمی‌شود پس باید مواظب باشیم معصیت نکنیم و شیطان ما را گمراه نکند و اگر خدای ناکرده فریب شیطان را خوردیم بلافاصله توبه کنیم و گذشته را جبران نماییم.
پی نوشتها:
[1]. تفسیر موضوعی قرآن عبدالله جوادی آملی،
[2]. آل عمران، 83 .
[3]. هود، 116 .
[4]. بردرگاه دوست.محمد تقی مصباح یزدی،
[5]. توبه، ترجمه حسین بیرشک.مؤسسه البلاغ،
منبع:سایت انوار طاها
