آنچه مورد توصیه روایات و در نتیجه فتوای مراجع محترم تقلید است، این می باشد: (مستحبّ است نمازگزار پس از اتمام نماز، سه مرتبه دست ها را بالا آورده و در همین حالات سه مرتبه (اللّه اکبر) هم بگوید؛ هم چنین به هنگام سلام بدون روی گرداندن از قبله به جانب راست توجّه کند و اگر در سمت چپ او نیز کسی هست به سمت چپ نیز اشاره و سلام را تکرار کند و اگر نماز جماعت است یک سلام نیز به سمت جلو به سمت امام ادا نماید)1.
در خصوص علّت استحباب این عمل نیز یکی از شاگردان حضرت صادق علیه السلام می گوید: از حضرت امام صادق علیه السلام پرسیدم به چه علّت نمازگزار پس از سلام نماز سه مرتبه تکبیر گفته و با هر تکبیر دست ها را بلند می کند؟ ایشان پاسخ فرمودند: بدین علّت که وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله، مکه را فتح نمود، نماز جماعت ظهر را با اصحابش در کنار حجرالاسود اقامه کرد و آنگاه که سلام نماز را داد دست ها را بلند کرد و سه مرتبه تکبیر گفت و این دعا را خواند: (لا اله الا الله وحده وحده انجز وعده و نصر عبده و اعز جنده و غلب الاحزاب وحده فله الملک و له الحمد یحیی و یمیت و هو علی کل شی ء قدیر)2؛ (پس رو به یارانش فرموده و خطاب کردند: این تکبیرات و دعا را هیچ وقت بعد از ادای نماز واجب، فراموش نکنید، چرا که ذکر تکبیرات بعد از سلام نماز و خواندن دعای مذکور به منزله سپاس و تشکّر از خداوند بر پیروزی اسلام و مسلمانان بر کفر و الحاد است).
بنابراین، (اللّه اکبر) در واقع شعار برتری و اعتلای مکتب توحید و پیروزی اسلام بر کفر است که در فتح مکّه تحقّق پیدا کرد و لذا است که نماز با (اللّه اکبر) شروع می گردد و مستحبّ است که با (اللّه اکبر) ختم شود.
برخی برای این تکبیر آخر نماز اسراری را نیز مطرح نموده اند:
1. هر تکبیر به یک نوع از توحید الهی اشاره دارد: توحید افعالی، توحید ذات خدا، توحید در اسماء و صفات و نمازگزار با هر تکبیر زبان به اعتراف می گشاید.
2. بلند کردن دست ها و نزدیک ساختن به گوش، اشاره به دور افکندن تعلّق خاطر خود حتی نسبت به نماز است تا مبادا عجب و خودبینی در قلب او راه یابد.
3. اظهار ذلّت، عجز، قصور و تقصیر خویش در محضر مقدّس حضرت باری تعالی است.3
پی نوشت:
1. مستدرک الوسائل، ج 5، ص 52 ؛ عروة الوثقی، ج 1، ص 540.
2. وسائل الشیعة، ج 6، ص 452.
3. ر.ک: آداب نماز، امام خمینی ره، 377.
منبع: www.porseman.org
