چرا انسان خدا را فراموش می کند؟

آیاتی از قرآن دلالت دارند که کافران، تبه کاران، مشرکان و ملحدان ، مبدأ و معاد و در نتیجه خدا را فراموش کرده اند .
قرآن در این باره می فرماید : "مانند کسانی نباشید که خدا را فراموش کردند و در نتیجه خدا هم آنها را فراموش کرد (مورد لطف قرار نداد) ، ایشان خودشان فاسق هستند ." [1]
همچنین در آیه دیگر از زبان کافران می گوید:" زندگی ما جز زندگی دنیا نیست و می میریم و زنده می شویم و ما را جز روزگار هلاک نمی کند ، اینچنین شخصی خدا و معاد را فراموش کرده است[2] .
در آیه دیگر آمده: "(و به آنها می‌گویم:) بچشید (عذاب جهنم را)! بخاطر این که دیدار امروزتان را فراموش کردید، ما نیز شما را فراموش کردیم و بچشید عذاب جاودان را به خاطر اعمالی که انجام می‌دادید![3]
در آیه دیگری خطاب به کافران گفته می‌شود: "امروز شما را فراموش می‌کنیم همان‌گونه که شما دیدار امروزتان را فراموش کردید و جایگاه شما دوزخ است و هیچ یاوری ندارید! [4]
نکاتی که از این آیات استفاده می شود:
1 - با توجه به معنی کلمه نسیان استفاده می شود که معرفت خداوند سابقه ی فطری داشته و کافران و مشرکان و تبه کاران در اثر آلودگی به طبیعت آن را فراموش کرده اند . خداوند نسیان را فقط در مورد مومنان یا اهل کتاب به کار نمی برد . بلکه به هر کس که مبدأ و معاد را نمی پذیرد ، نسبت نسیان می دهد و می فرماید : شما مبدأ و معاد را فراموش کرده اید .
2 – این که فراموش کردن خدا سبب "خود فراموشی" می‌شود، دلیل آن نیز روشن است، زیرا از یک سو فراموشی پروردگار سبب می‌شود که انسان در لذات مادی و شهوات حیوانی فرو رود، و هدف آفرینش خود را به دست فراموشی بسپارد و در نتیجه از ذخیره لازم برای فردای قیامت غافل بماند.
از سوی دیگر فراموش کردن خدا همراه با فراموش کردن صفات پاک او است که هستی مطلق و علم بی پایان و غنای بی انتها از آن او است و هر چه غیر او است وابسته به او و نیازمند به ذات پاکش می‌باشد، و همین امر سبب می‌شود که انسان خود را مستقل و غنی و بی نیاز بشمرد، و به این ترتیب واقعیت و هویت انسانی خویش را فراموش کند.[5]
3 – این آیات همگی بر این مطلب گواه هستند که فراموش کردن خدا نه تنها امکان دارد که متأسفانه محل ابتلاء تمام انسانها نیز می باشد و متأسفانه حتی عده ای از مسلمانان در شرایطی خدا را فراموش می کنند. منتهی گاهی این فراموشی دائمی بوده که بسیار خطرناک و موجب عذاب دردناک اخروی است. چنانکه خدا می فرماید: "خدا بر دلها و گوشهای آنان مهر نهاده و بر چشمهایشان پرده‌ای افکنده شده و عذاب بزرگی در انتظار آنهاست‌ ." [6]و گاهی موقت است و امید باز گشت به حالت اولیه و زنده شدن یاد خدا و نجات وجود دارد . قرآن در این زمینه می فرماید:"پرهیزگاران هنگامی که گرفتار وسوسه‌های شیطان شوند، به یاد (خدا و پاداش و کیفر او) می‌افتند و (در پرتو یاد او، راه حق را می‌بینند و) ناگهان بینا می ‌گردند." [7]
علل فراموشی خدا :
1 – شیطان یکی از عوامل موثر در فراموشی خدا می باشد . در این باره در قرآن آمده است : "شیطان بر آنان مسلّط شده و یاد خدا را از خاطر آنها برده آنان حزب شیطانند ! بدانید حزب شیطان زیانکارانند! "‌[8]
تمام تلاش شیطان این است که سرمایه خدا خواهی را از انسان بگیرد و اگر کسی این سرمایه را باخت ، خودش را از یاد می برد.
2 – تعلق به دنیا عامل مهمی در فراموش کردن خداوند می باشد؛ چرا که با جاذبه ها و زرق وبرق هایش موجبات دل بستگی افراد را فراهم می سازد به همین جهت حضرت علی (ع)فرمودند:" به آنچه نزد خدا است جز با بریدن از دنیا نمی توان رسید ." [9]
3 – گناه و نافرمانی پروردگار متعال همچون پرده ای است که بین انسان و خدا آویخته می شود و موجب می شود انسان خدا و مبدأ هستی خویش را فراموش کرده از او غافل گردد . چنانکه از امام رضا (ع) نقل شده است که آن حضرت در جواب مردی که سؤال کرد چرا خدا در پرده می باشد؟ فرمود: به خاطر گناه زیادی که اشخاص مرتکب می شوند[10]‌.
در مقابل ما وظیفه داریم ذکر و یاد خدا را همواره در دل خود و دیگر افراد جامعه زنده نگه داریم. همانطور که خداوند می فرماید: "همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آن گاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند."[11] زنده کردن یاد خدا به هر نحو ممکن است و لازم نیست که حتما به نحو خاصی باشد، ولی با وجود این در دین برای زنده کردن یاد خدا اسباب و روش های خاصی نیز معرفی شده است از جمله:
1 – نماز ، قرآن می فرماید: "و نماز را برای یاد من بپا دار."[12].
2 – ارتباط و تماس با قرآن، خداوند می فرماید: "این ها را که بر تو می‌خوانیم، از نشانه‌ها (ی حقّانیّت تو) است، و یادآوری حکیمانه است".[13]
3 – تفکر در آسمانها و زمین ( آیات الهی)، قرآن می فرماید: "در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می‌اندیشند (و می‌گویند) بار الها ! اینها را بیهوده نیافریده‌ای ! منزهی تو ! ما را از عذاب آتش ، نگاه دار !".[14]
4 – توجه به صفات الهی، خداوند می فرماید:"مشرق و مغرب، از آن خداست ! و به هر سو رو کنید، خدا آنجاست ! خداوند بی‌نیاز و داناست ! "[15] و چون خدا در همه جا حضور دارد، پس هر کجا رو آری ، خدا در آنجا حاضر است . نتیجه اینکه مواظب خود باش تا حرمت نگه داری.
ذکر و یاد خداوند آثار و برکات فراوانی در زندگی انسان دارد از جمله:
1 – تقید به اطاعت از دستورات پروردگار متعال.
2 – خضوع و فروتنی نسبت به پذیرش حق و حقیقت و بندگان ضعیف خداوند.
3 – عشق به عبادت.
4 – آرامش و اطمینان.
5 – جلب توجه و محبت خداوند به بنده و....
امید است همه بتوانیم ازاین برکات بهره مند بشویم.
پی نوشتها:
[1] حشر ، 19 "وَ لا تَکُونُوا کَالَّذینَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ". و آیات توبه ، 67 ؛ یس ، 78.
[2] جاثیه ، 24 "وَ قالُوا ما هِیَ إِلاَّ حَیاتُنَا الدُّنْیا نَمُوتُ وَ نَحْیا وَ ما یُهْلِکُنا إِلاَّ الدَّهْرُ وَ ما لَهُمْ بِذلِکَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلاَّ یَظُنُّونَ"
[3] سجده، 14
[4] جاثیه، 34
[5] تفسیر نمونه، ج‌23، ص541.
[6]بقره،7 "خَتَمَ اللَّهُ عَلی‌ قُلُوبِهِمْ وَ عَلی‌ سَمْعِهِمْ وَ عَلی‌ أَبْصارِهِمْ غِشاوَةٌ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظیمٌ"
[7]اعراف ،201 ؛ آل عمران ، 135" الَّذینَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّیْطانِ تَذَکَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ".
[8] مجادله ، 19 "اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطانُ فَأَنْساهُمْ ذِکْرَ اللَّهِ أُولئِکَ حِزْبُ الشَّیْطانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطانِ هُمُ الْخاسِرُون".
[9] ترجمه نهج البلاغه ، خطبه 193 ، ص 286 " وَ لَا یُنَالُ مَا عِنْدَهُ إِلَّا بِتَرْکِهَا".
[10] شیخ صدوق، التوحید، یک جلدی، انتشارات جامعه مدرسین قم، 1398 ه ق (1357 شمسی) ، ص 252. عن الرضا(ع): قال الرجل فلم احتجب فقال أبو الحسن ع إن الاحتجاب عن الخلق لکثرة ذنوبهم.
[11] آل عمران ، 191 "الَّذینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلی‌ جُنُوبِهِمْ" .
[12] طه ، 14 "أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکْری".
[13] آل عمران ، 58 "ذلِکَ نَتْلُوهُ عَلَیْکَ مِنَ الْآیاتِ وَ الذِّکْرِ الْحَکیمِ".
[14] آل عمران ، 191"یَتَفَکَّرُونَ فی‌ خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ".
[15]بقره ،115 "وَ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ فَأَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ واسِعٌ عَلیمٌ".

http://farsi.islamquest.net