شرح حدیث:
این حدیث کوتاه و پر معنی، ممکن است اشاره به جهات مثبت یا منفی چشم باشد.
مثلا، ممکن است شخصی نعوذ بالله چشم چران باشد و این بیماری از چشم به قلب او منتقل شود و بدین وسیله قلب او در تسخیر شیطان قرار گیرد. یک نگاه ممکن است سر چشمه از هم پاشیدگی خانواده ها، اختلافات، و حتّی ضرب و قتل شود!
در روایتی پیرامون خطر این گناه بزرگ می خوانیم: (اَوّلُ نَظْرَة لَکَ وَ الثّانِیَةُ عَلَیْکَ وَ لا لَکَ وَ الثّالِثَةُ فیها الْهَلاکُ؛ در نگاه اوّل (که غیر اختیاری است) چیزی بر تو نیست و نگاه دوم که اختیاری است به ضرر توست، نه به نفع تو، و نگاه سوم (که در حقیقت إصرار بر گناه است) باعث هلاکت توست؟)(2).
و ممکن است که اشاره به جهات مثبت چشم باشد، مثل این که یک نگاه ممکن است انسان را از کفر به سوی ایمان و از شک به سوی یقین هدایت نماید. تفکّر در خلقت و آفرینش زمین و آسمان، که در قرآن مجید نسبت به آن سفارش شده، از راه دیدن این مناظر حاصل می گردد.
به هر حال روایت فوق به جنبه های مثبت و منفی آثار چشم و تأثیر مهمّ آن بر قلب انسان و سعادت و شقاوت آدمی اشاره دارد.
پیام روایت این است که انسان باید چشمِ بازی داشته باشد و از آنچه می بیند در جهت شناخت خویشتن و جهان پیرامون خویش بهره ببرد، سپس آنچه را دریافته است به دیگران منتقل کند.
پی نوشت:
1. میزان الحکمة، باب 3879، حدیث 19939، (جلد 10، صفحه 70).
2. وسایل الشیعه، جلد 14، ابواب مقدمات النکاح، باب 104، حدیث 8; روایات دیگری نیز در مورد نگاه در این باب وجود دارد.
منبع: 110 سرمشق از سخنان حضرت علی علیه السلام، مؤلّف: حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، تهیّه و تنظیم: ابوالقاسم علیان نژادی.
