ولایت فقیه در شیعه چه جایگاهی دارد؟ - پرسش و پاسخ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ دینی (امین)

ولایت فقیه

ولایت فقیه اصطلاح و نظریه‌ای شیعی و فقهی و به معنای سرپرستی و حکومت فقیه است. این سرپرستی و حکومت و نیز شخصی که شایسته آن است، تعریف، شرایط و ویژگی‌هایی دارد که فقهیان شیعه آن‌ها را از منابع روایی شیعی استنباط کرده‌اند. موضوع ولایت فقیه در آثار فقهی بسیاری از فقیهان شیعه آمده است و اختلافی در آن نیست؛ اما درباره کمیت و کیفیت اختیارات فقیه میان آنان اختلافاتی وجود دارد.

ولایت

سزاوارتر بودن برای سرپرستی مسلمانان را ولایت می گویند که در علم کلام بررسی می‌شود.که در مباحثی همچون مباحث امامت، غدیر خم؛ امام مطرح است.

شیعه

شیعه، یکی از دو مذهب بزرگ دین اسلام در کنار اهل سنت، که بنابر اصول اعتقادی آن، نصب امام و خلیفه پیامبر(ص)، الهی است و دخالت در نصب او در صلاحیت غیر خدا نیست. بنابر عقاید شیعه، امامت مانند نبوت امری الهی و رکن دین است و پیامبر(ص) نسبت به آن غفلت نکرده و تعیین امام از باب حفظ مصالح امت، بر او واجب بوده و او به مناسبت‌های مختلف از جمله غدیر، به امر الهی، از امامت حضرت علی(ع) به نصب الهی خبر داده است. پیروان مذهب شیعه در طول تاریخ به فرقه‌های متعدد تقسیم شدند که مهمترین آنها امامیه ، اسماعیلیه و زیدیه است. بنابر برخی روایات، واژه شیعه را نخستین بار پیامبر(ص) به کار برده است. برخی منابع روایی و کلامی، بزرگانی از صحابه چون سلمان، ابوذر، عمار و مقداد را نخستین شیعیان دانسته‌اند. امروزه از کلمه شیعه، غالبا بزرگترین گروه آن، امامیه قصد می‌شود و برای دو گروه دیگر از عناوین اسماعیلیه و زیدیه استفاده می‌گردد.

فقیه

مجتهد یا فقیه، کسی که توانایی اجتهاد یا استنباط احكام شرعى را از منابع معتبر دارد. واژه مجتهد در متون فقهی کاربرد دارد و در روایات، واژه فقیه به کار رفته است. مجتهد مطلق و متجزی، مجتهد بالفعل و بالقوه، مجتهد اعلم و مجتهد جامع الشرایط، از اقسام فقیه یا مجتهد است. شیخ طوسی، محقق حلی، علامه حلی، شیخ انصاری و میرزای شیرازی از مجتهدان و فقیهان به‌نام شیعه هستند.

امامان معصوم

امامان شیعه دوازده تن از خاندان پیامبر اسلام(ص) که بنابر آموزه‌های شیعی، جانشینان آن حضرت و پس از او سرپرست و امام جامعه اسلامی‌اند. نخستین امام، حضرت علی(ع) است و دیگر امامان فرزندان و نوادگان او و حضرت زهرا(س) هستند.

ولایت امامان

سیره مسلمانان پس از رحلت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، استمرار ولایت ایشان بود.

ولایت فقیه

ولایت فقیه اصطلاح و نظریه‌ای شیعی و فقهی و به معنای سرپرستی و حکومت فقیه است. این سرپرستی و حکومت و نیز شخصی که شایسته آن است، تعریف، شرایط و ویژگی‌هایی دارد که فقهیان شیعه آن‌ها را از منابع روایی شیعی استنباط کرده‌اند. موضوع ولایت فقیه در آثار فقهی بسیاری از فقیهان شیعه آمده است و اختلافی در آن نیست؛ اما درباره کمیت و کیفیت اختیارات فقیه میان آنان اختلافاتی وجود دارد.

احکام الهی

احکام الهی، احکام کلّی قرآنی و احکام صادر از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به اعتبار منصب نبوّت می باشد.

جامعه مدنی

جامعة مدنی مجموعه‌ای از نهادها، انجمنها و تشکلهای اجتماعیِ مستقل از دولت و قدرت سیاسی است که در صورت بندی قدرت سیاسی نقش تعیین کننده‌ای دارند.

عصر غیبت

عصر غیبت یعنی دوران غایب بودن امام معصوم علیه السّلام از انظار عموم است.

نبی اکرم

صفحه ای یافت نشد

مفاهیم

مفاهیم به معنای ملازم با معنای منطوق و مستفاد از آن اطلاق می‌شود.

مرجعیت

مرجع تقلید (به معنای شخص مورد مراجعه برای تقلید)، مجتهدی است که گروهی از شیعیان در مسائل فقهی بر اساس فتاوای او عمل می‌کنند و وجوهات شرعی را در اختیار او قرار می‌دهند. مرجعیت، بالاترین مقام مذهبی در بین شیعیان دوازده امامی است. این مقام، انتصابی نیست و معمولا شیعیان با پرس و جو از روحانیان و عالمان دینی، کسانی را که صاحب این صلاحیت باشند شناسایی می‌کنند. مهمترین شرط احراز این جایگاه، برتری علمی نسبت به سایر مجتهدان است. پیروان مرجع تقلید نیز مُقَلِّدان او خوانده می‌شوند. نظریات فقهی مراجع تقلید معمولاً در کتابی با نام رساله توضیح المسائل منتشر می‌‌شود.

اعتقاد

اعتقاد به معنی باور قلبی داشتن است. از این عنوان به مناسبت در باب های طهارت و زکات و نیز در اصول فقه سخن رفته است.

امامان

امامان شیعه دوازده تن از خاندان پیامبر اسلام(ص) که بنابر آموزه‌های شیعی، جانشینان آن حضرت و پس از او سرپرست و امام جامعه اسلامی‌اند. نخستین امام، حضرت علی(ع) است و دیگر امامان فرزندان و نوادگان او و حضرت زهرا(س) هستند.

فقیهان

مجتهد یا فقیه، کسی که توانایی اجتهاد یا استنباط احكام شرعى را از منابع معتبر دارد. واژه مجتهد در متون فقهی کاربرد دارد و در روایات، واژه فقیه به کار رفته است. مجتهد مطلق و متجزی، مجتهد بالفعل و بالقوه، مجتهد اعلم و مجتهد جامع الشرایط، از اقسام فقیه یا مجتهد است. شیخ طوسی، محقق حلی، علامه حلی، شیخ انصاری و میرزای شیرازی از مجتهدان و فقیهان به‌نام شیعه هستند.

احکام

احکام شرعی، قوانین دینی هستند که خواست و اراده خداوند را نشان داده و وظیفه عملی انسان را مشخص می‌کنند.

ادامه

تقلید، اصطلاحی فقهی در اسلام به معنای پیروی شخص مکلَّف از مجتهد در احکام عملی دین است. تقلید در اصول دین جایز نیست و باید خود شخص با تحقیق و بررسی، به اصول دین ایمان آورد؛ ولی در احکام یا باید خودِ شخص مجتهد باشد، یا به احتیاط عمل کند و یا از شخص متخصص در فقه که به او مجتهد جامع الشرایط یا مرجع تقلید می‌گویند، تقلید نماید. به کسی که از مجتهد تقلید می‌کند، «مُقَلِّد» می‌گویند.

جامعه

جامعه، عنوان برخی از زیارت‌نامه‌های مأثور است. این زیارت‌نامه‌ها را به این سبب «‌جامعه‌» می‌نامند که مخصوص امام خاصی نیستند، بلکه به گونه‌ای انشا و تعلیم شده‌اند که با خواندن آنها می‌توان هر یک از ائمه(ع) را از دور یا نزدیک زیارت کرد.[۱]

معصوم

عصمت، به معنای اجتناب و دوری از گناه و نافرمانی خداوند است. اعتقاد به عصمت پیامبران و امامان، از گناهان عمدی و سهوی، از آموزه‌ها و اعتقادات شیعیان است. عصمت از سهو و خطا در امور روزمره زندگی این افراد، مورد اختلاف بین علمااست.

منابع

جهت بحث مربوط به قابل اعتماد بودن یک منبع خاص ویکی‌شیعه:تابلوی اعلانات منابع معتبر را ببینید.

سیاست

اصلاح و تدبیر (اداره امور) کشور در ابعاد مختلف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی را سیاست گویند.

حکومت

حکومت به توسعه یا تضییق تعبدی دلیل محکوم، توسط دلیل حاکم اطلاق می‌شود. حکومت چهار معنی دارد:۱.به معنای ناظر و مفسر بودن دلیلى نسبت به دلیلى دیگر.۲.حکومت مقابل کشف.۳.قضاوت.۴.ارش جنایت.

مفهوم

دلالت باواسطه و غیرمطابقی کلام را مفهوم گویند.

تبیین

بیان به معنای رافعِ ابهام یا اجمال یک شیء است. اجمال و بیان به بحثی اصولی پیرامون مبهم و مبیّن اطلاق می‌شود و از مباحث علم اصول است.

ازادی

یکی از مهمترین شرایط وجوب تکلیف بر انسان ، مختار بودن و مجبور نبودن او توسط دیگران یا شرایط خاص می باشد که از آن به آزادی یا حریت تعبیر می شود .

وظیفه

تکلیف مستفاد از اصول عملی، هنگام شک یا جهل به حکم واقعی را وظیفه عملی گویند. این بحث در اصول فقه کاربرد دارد.

ولایت

سزاوارتر بودن برای سرپرستی مسلمانان را ولایت می گویند که در علم کلام بررسی می‌شود.که در مباحثی همچون مباحث امامت، غدیر خم؛ امام مطرح است.

عهده

عُهده به معنای ظرف مسئوليتها و تعهدات است.

مصدر

اسم دلالت کننده بر حَدَث را مصدر گویند.

مهدی

المهدی ممکن است اسم برای اشخاص ذیل و یا عنوان برای کتاب‌های ذیل باشد: • امام مهدی علیه‌السلام، موعود امم و دوازدهمین امام معصوم شیعیان • المهدی (کتاب)، اثر سیدصدرالدین صدر (۱۲۹۹- ۱۳۷۳ ق)• المهدی المنتظر الامام الذی یملا الارض قسطا و عدلا، نام کتابی در موضوع مهدویت، به زبان عربی• المهدی المنتظر عند الشیعة الاثنی عشریة، اثر جواد علی یکی از محققان و مورخان معاصر عراقی• المهدی المنتظر فی الفکر اسلامی، اثر عربی سید ثامر هاشم العمیدی• المهدی المنتظر فی الفکر اسلامی (ترجمه)، ترجمه شده به قلم محمدباقر محبوب القلوب به زبان فارسی• المهدی المنتظر من ولد الامام الحسن ‌ام الامام الحسین، اثر مهدی حمد فتلاوی درباره تبارشناسی حضرت مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)• المهدی الموعود المنتظر عند علماء أهل السنة و الإمامة، تالیف شیخ نجم الدین جعفر بن محمد العکسری (متولد ۱۳۱۳)، از علمای معاصر امامیه• المهدی حقیقة لاخرافة، اثر محمد بن احمد ابن اسماعیل، نقد و بررسی دیدگاه‌های فرق مختلف اسلامی درباره مهدی موعود (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)

نیاز

حاجت‌ در نیاز و احتیاج استعمال شده است.از اين عنوان در بسياری ابواب فقهی از قبيل طهارت، صلات، حج، امر به معروف و نهی از منکر، تجارت، دین و نکاح سخن رفته است.

حوزه

حوزه علمیه، عنوانی متأخر برای سازمان‌ها، نهادها و مراکز آموزش نظام‌مند علوم دینی در میان شیعه امامیه می‌باشد.

خانه

به محل سکونت خانه می‌گویند و از احکام مرتبط با عنوان خانه در باب‌هاى طهارت، صلات، زکات، خمس، حج، جهاد، تجارت، دین، صلح، اجاره، نکاح، اطعمه و اشربه و دیات سخن گفته‌اند.

حضور

حضور مقابل غیبت است. از آن در بابهای طهارت، صلات، حج، جهاد، طلاق، قضاء و حدود سخن گفته‏اند.

ادله

وسایل استنباط حجت شرعی یا حکم شرعی (واقعی) ادله نامیده می‌شود.

اصلی

اصلی مقابل تبعی و عارضی است.

مدنی

سوره‌های مکی و مدنی، تعبیری است در علوم قرآنی و برخی رشته‌های مطالعات اسلامی که مراد از آن، دو دسته سوره‌های قرآن است که به اعتبار محل نزول دسته‌بندی شده‌اند. مکه و مدینه محل نزول آیات قرآن کریم بوده‌اند و شناخت آیات نازل شده در این دو شهر از دغدغه‌های مسلمانان از قرون نخستین تا امروز بوده و موجب پدید آمدن دانشی به نام «علم المکی و المدنی» شده است. اینکه آیات و سوره‌های مکی و مدنی کدام‌اند، چه معیارها و سنجه‌هایی برای تمایز نهادن میان دو دوره نزول وجود دارد و ویژگی‌های آیات مکی و مدنی چیست، از مهم‌ترین مسائل این دانش به شمار می‌آیند که به اعتقاد دانشمندان علوم قرآنی، تحصیل آن از شریف‌ترین و پرفایده‌ترین علوم قرآنی است.

غیبت

غیبت به معنای بدگویی پشت سر دیگران، از گناهان کبیره‌ای که دین اسلام به‌شدت از آن نهی کرده است. قرآن این گناه را همچون خوردن گوشت انسان مرده توصیف کرده و در روایات گناه آن شدیدتر از زنا معرفی شده است. علاوه بر ارتکاب غیبت، گوش دادن به غیبت نیز حرام است. این گناه پایمال کردن حق الناس به شمار می‌آید؛ از این رو، بنابر برخی روایات، توبه از آن مشروط به گذشت کردن غیبت‌شونده است. در روایات، برای غیبت آثار و عذاب‌هایی ذکر شده است؛ مانند این که پاداش اعمال صالح غیبت‌کننده به غیبت‌شونده منتقل می‌شود و گناهانِ غیبت‌شونده به غیبت‌کننده.

الهی

اللّه، اسم خاصی که بر ذات دارای جمیع اوصاف کمالی خداوند اطلاق می‌شود. این واژه که مشهورترین اسم خداوند است، در اصل عربی است و احکام خاصی دارد؛ مانند ممنوعیت لمس کردن لفظ نوشته شده آن بدون طهارت. از جمله مهمترین خصوصیات این واژه می‌توان به قرار گرفتن در کلمه توحید و شهادت به توحید و ممنوعیت استفاده از آن برای غیر خداوند اشاره کرد.

شیعه

شیعه، یکی از دو مذهب بزرگ دین اسلام در کنار اهل سنت، که بنابر اصول اعتقادی آن، نصب امام و خلیفه پیامبر(ص)، الهی است و دخالت در نصب او در صلاحیت غیر خدا نیست. بنابر عقاید شیعه، امامت مانند نبوت امری الهی و رکن دین است و پیامبر(ص) نسبت به آن غفلت نکرده و تعیین امام از باب حفظ مصالح امت، بر او واجب بوده و او به مناسبت‌های مختلف از جمله غدیر، به امر الهی، از امامت حضرت علی(ع) به نصب الهی خبر داده است. پیروان مذهب شیعه در طول تاریخ به فرقه‌های متعدد تقسیم شدند که مهمترین آنها امامیه ، اسماعیلیه و زیدیه است. بنابر برخی روایات، واژه شیعه را نخستین بار پیامبر(ص) به کار برده است. برخی منابع روایی و کلامی، بزرگانی از صحابه چون سلمان، ابوذر، عمار و مقداد را نخستین شیعیان دانسته‌اند. امروزه از کلمه شیعه، غالبا بزرگترین گروه آن، امامیه قصد می‌شود و برای دو گروه دیگر از عناوین اسماعیلیه و زیدیه استفاده می‌گردد.

فقیه

مجتهد یا فقیه، کسی که توانایی اجتهاد یا استنباط احكام شرعى را از منابع معتبر دارد. واژه مجتهد در متون فقهی کاربرد دارد و در روایات، واژه فقیه به کار رفته است. مجتهد مطلق و متجزی، مجتهد بالفعل و بالقوه، مجتهد اعلم و مجتهد جامع الشرایط، از اقسام فقیه یا مجتهد است. شیخ طوسی، محقق حلی، علامه حلی، شیخ انصاری و میرزای شیرازی از مجتهدان و فقیهان به‌نام شیعه هستند.

نبی

توحید معاد نبوت عدل (شیعه) • 

رکن

رُکن ممکن است در موراد زیر به کار رفته باشد:

امت

اُمَّت، واژه‌ای عربی به معنای قوم، قبیله، عشیره، گروه‌های نژادی و نیز ملت یا جامعه‌ای مذهبی که تحت لوای هدایت یک پیامبر قرار دارد.[۱] این واژه در قرآن کریم ۶۵ بار به صورت مفرد یا جمع آمده است.ابعاد مختلف مفهوم امت در فرهنگ اسلامی در ذیل عناوینی همچون امت اسلامی، جانشین امتهای پیشین، مصون بودن امت از خطا و وحدت و اختلاف امت، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

بسط

بسط در فقه به دو معنا بکار رفته است، یکی به معنای پخش و توزیع کردن و دیگری به معنای حاکمیت.

خرد

شاید کمتر موضوعی، مثل به کارگیری عقل و اندیشه در بیانات امام علی (علیه‌السلام) مورد توجه قرار گرفته باشد. در سخنان گهربار ایشان، از عقل، به منشأ شرافت و شخصیت انسانی، زیور و زینت آدمی، ریشه و سرچشمه همه خوبی‌ها، عامل سعادت انسانی، ابزار و سلاح همه کارها، درمان و علاج ناکامی‌ها، حیات و زندگی روح، اصل و ریشه دانش و انگیزه فهم و درک انسان و در یک جمله سرچشمه ادب و دین‌داری و عشق و تعهد و ایمان، یاد شده است. تمام این تجلیل‌ها از عقل، نشانه ارج و عظمتی است که آن حضرت، برای به کارگیری آن در حیات و زندگی انسان‌ها قائل هستند.

راس

سَر، به فتح سین و سکون یاء، همان بخش فوقانی یا بالاترین و یا جلو آمده‌ترین بخش بدن است. فقها در بابهای مختلف فقهی نظیر طهارت، صلات، صوم، حج، جهاد، کفالت، نکاح، ارث، حدود، قصاص و دیات از احکام مرتبط با آن سخن گفته‌اند.

عصر

عصر ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • سوره عصر، یکصد و سومین سوره قرآن کریم• عصر (زمان)، به معنای زمان

کلی

عام، غير معين

قم

قُم یکی از مهم‎ترین شهرهای مذهبی ایران و از پایگاه‌های تشیع است. اگر چه قدمت آن به قبل از اسلام برمی‌گردد ولی اصل شهر در سال ۹۳-۸۳ق تاسیس شد. ورود خاندان اشعریون به قم باعث آبادانی آن گردید و از آنجا که آنان گرایش به اهل بیت داشتند، شهر قم از همان ابتدای تاسیس با تفکر شیعی درآمیخت. مهاجرت حضرت معصومه (س) و دفن وی در قم و به دنبال آن، مهاجرت دیگر امامزادگان و سادات، این شهر را به پایگاه تشیع تبدیل کرد. تاسیس حوزه علمیه در این شهر بر شهرت شیعی آن افزود. امروزه می‌توان این شهر را بزرگترین پایگاه تشیع در جهان نامید که از آن، معارف شیعی به نقاط مختلف جهان گسترده می‌شود.