برای تمایز عشق حقیقی از عشق مجازی، راه کارهای گوناگونی وجود دارد؛ از جمله :
1.عاشق باید با بررسی مبدا عشق خویش، بداند که آن حس است یا خیال؛ عقل است یا دل؛ شهوت است یا امور انسانی؟
2.بدان که عشق برایش آرام بخش ، نشاط آور، طرب انگیز و تحریک آفرین است. یا موجب اضطراب، خمودی، بی حرکتی، سستی و در خود فرو رفتگی؟
3.آیا با وصال معشوق، عشق اولیه اش شکوفاتر، پایاتر و پویا تر می گردد، یا پژمرده، ایستا و خموش است؟
4.آیا معشوق یکی است یا متعدد؟
در عشق حقیقی، معشوق واحد و یگانه است و در عشق مجازی هم، عشق به آیات الهی در طول عشق خداوند است، نه در مقابل آن. اگر معشوق متعدد باشد. عشق ما نه حقیقی است و نه مجازی؛ بلکه عشقی دروغین و کاذب است.
هست معشوق آن که او یکتو بود
مبتدا و منتهایش او بود
چون بیابیش و نباشی منتظر
هم هویدا او بود هم نیز سر
رو چنین عشقی گزین گر زنده ای
ور نه وقت مختلف را بنده ای
هر ک چیزی جست، بی شک یافت او
چون به جد اندر طلب بشتافت او. (1)
از مجموع آیات و روایات و سخن عارفان راستین، می توان نشانه های عشق حقیقی را دریافت. دانستن این علائم انسان را قادر می سازد تا عشق خود را ارزیابی کند. به این نشانه ها در دو قسمت به صورت کلی و اجمالی اشاره می شود:
یک. نشانه های عشق انسان به خداوند:
1.خدا را بر همه محبوب های خود ترجیح دهد؛
2.در باطن و ظاهرمطیع خدا باشد؛
3.در همه امور موافق او باشد؛
4.اولیای خدا را به جهت او دوست بدارد؛
5.لقای خدا را بر بقای خود ترجیح دهد؛
6.هر چیزی را در برابر عشق به خداوند حقیر شمارد؛
7.همه اوقات، مستغرق ذکر خدا باشد؛
8.آسایش و آرامشش درقرب او باشد؛
9.از حضرت حق راضی و خشنود باشد؛
10. به کلام محبوب (قرآن) عشق ورزد؛
11. با مال و جان در راه محبوب، مجاهده کند؛
12. بر خلوت و مناجات با محبوب، حریص باشد؛
13. عبادت برای او آسان باشد؛
14. همه بندگان مطیع وی را دوست بدارد و بر همه رحیم و مشفق باشد؛
15. همه کافران و عاصیان را دشمن بدارد. (2)
دو. علائم عشق حق به بنده:
1.وجود نشانه های عشق انسان به خداوند؛
2.محبوب دوستان خدا می شود؛
3.توفیق طاعت پیدا می کند؛
4.سنگینی خدمت را از دوش او بر می دارد؛
5.به قدر نیاز به او عطا می کند؛
6.بلای بنده را بسیار می کند؛
7.معایب بنده را مخفی می کند و ظاهر نمی سازد؛
8.به بنده قلب سلیم عطا فرموده، اخلاق او را نیک می گرداند؛
9.دنیا را مبغوض بنده اش می سازد؛
10. او را به حلم و آرمش مزین می کند؛
11. صدق و راستی را به او الهام می کند؛
12. دانش و علم را بر ذهنش خطور می دهد؛
13. عبادت نیکو را به او ارزانی می دارد؛
14. امانت را محبوب بنده می سازد (3)؛
یا رب ز شراب عشق سر مستم کن
وز عشق خودت نیست کن و هستم کن
از هر چه ز عشق خود تهی دستم کن
یکباره به بند عشق پابستم کن (4)
پی نوشتها:
1- محمدی اشتهاری، محمد، داستان های مثنوی ، ج2، صص 90-91.
2- برای آشنایی تفصیلی، ر.ک: محمد رضا کاشفی، آیین مهر ورزی، صص 85-98.
3- ر. ک: همان، صص 102 و 103 ؛ عطف الالف، صص 89-94؛ احیاء علوم الدین، ج 4، ص 304؛ میزان الحکمة، ج 2، صص 222-224.
4- بابا طاهر.
