دیدگاه روایات اسلامی نسبت به مقام معلم چیست؟

در روایات اسلامی، مقام معلم آنقدر والاست که خدا و فرشتگان و همة موجودات حتی مورچه در لانة خود و ماهیان در دریاها بر کسی که به مردم تعلیم خیر کند درود می‌فرستند، چنانکه در حدیثی از رسول خدا (ص) آمده است: (انَّ اللهَ وَ مَلائِکَتَهُ حَتَّی النَّمْلَةِ فی حُجْرِها وَ حَتّی الْحُوتِ فِی البَحْرِ یُصَلُّونَ عَلی مُعَلِّمِ النّاس الْخَیْرَ)(1)
و در حدیث دیگری می‌خوانیم: (آیا به شما خبر دهم که بخشنده‌ترین بخشنده‌هاکیست؟ بخشنده‌ترین بخشنده‌ها خداست و من بخشنده‌ترین فرزندان آدم هستم و بعد از من از همة شما بخشنده‌تر، کسی است که علم و دانشی را فراگیرد و آنرا نشر دهد و به دیگران بیاموزد، چنین کسی، روز قیامت، خود به صورت امتی برانگیخته خواهد شد)(2)
تعبیر به (امت) به خوبی نشان می‌دهد که گسترش وجودی معلمان، به موازات گسترش تعلیمات آنها در میان جامعة بشری صورت می‌گیرد و هر قدر شاگردان بیشتری را تعلیم و تربیت کنند، به همان نسبت شخصیّت معنوی و اجتماعی آنها گسترده‌تر می‌شود و گاه به اندازة یک امت می‌گردد.
اهمیت نشر علم و دانش و فرهنگ در اسلام تا آن حدّ است که در حدیثی معروف، مجلس علم، باغی از باغهای بهشت شمرده شده است.
جالب اینکه در اسلام هر کاری که مقدمة فراگیری علم، یا مناسبتی با آن داشته باشند، عبادت شمرده شده است، در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) می‌خوانیم: (مُجالَسَةُ الْعُلَماءِ عِبادَة(3) همنشینی با دانشمندان عبادت است).
در حدیث دیگری از امام موسی‌بن‌جعفر (ع) می‌خوانیم: (النَّظَرُ الی وَجْهِ الْعالِمِ حُبّاً لَهُ عِبادَة(4) نگاه به صورت عالم از روی محبت، عبادت است).
و نیز در حدیث دیگری می‌خوانیم که پیامبر (ص) به ابوذر فرمود: (الْجُلُوسُ ساعَةً عِنْدَ مُذاکَرَةِ الْعِلْمِ خَیْر لَکَ مِنْ عِبادَةِ سَنَةٍ، صِیام نَهارِها، وَ قِیامِ لَیْلِها و النَّظَرُ الی وَجْهِ الْعالِمِ خَیْر لَکَ مِنْ عِتْقِ الْفِ رَقَبَةٍ(5) یک ساعت در جلسة مذاکره علم شرکت کردن، برای تو بهتر از عبادت یک سال است که روزها روزه باشی و شبها مشغول عبادت شوی و نگاه به صورت عالم، برای تو بهتر است از آزاد کردن یک هزار برده).
پی‌نوشت‌
(1)) کنز العمال، حدیث 28736)
(2)) میزان الحکمة 6/ 474)
(3)) بحارالانوار 1/ 204)
(4)) وسائل 18/ 458)
(5)) تفسیر نمونه 4/ 360)
پیام قرآن ج 10، حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی و سایر همکاران