تاریخ
زمان وقوع یک پدیده را، تاریخ گویند. از عنوان تاریخ در فقه در باب هایى نظیر طهارت، حج، نکاح و ارث و نیز در اصول فقه سخن رفته است.
تاریخِ ذکر «الصلاةُ خَیْرٌ مِنَ النَّوْم» در اذان به چه زمانی بازمی‌گردد؟
اهل سنت، الصلاة خیر من النوم که از آن به تثویب تعبیر می شود را جزو اذان صبح دانسته و قرائت آن را در اذان صبح مستحب می دانند، ولی شیعه امامیه، نه تنها آن را جزو اذان نمی داند، بلکه آن را یک بدعت می دانند.(1) (شارع باید اصل و کیفیت عبادات را بیان کند و کسی مجاز نیست که از طرف خود احکام را کم یا زیاد نماید).(2) در حدیثی آمده است که الصلوة خیر من النوم، بدعت بنی امیه است و جزو اذان نبوده است.(3) به احتمال قوی، تثویب را پس از پایان اذان، به منظور بیدارباش مردم می گفتند و جزو اذان نبوده، ولی بعدها وارد اذان شده است، چنان که ابوحنیفه نیز به آن اشاره می کند.(4) هر چند اهل سنت، تثویب را در اذان مستحب می دانند، برخی بزرگانِ آنها به بدعت بودن آن اعتراف کرده اند.(5) اهل سنت برای اثبات ادعای خود روایاتی آورده اند،(6) ولی این روایات، با یکدیگر متعارضند و نمی توان آنها را به معنای یکسانی ارجاع داد.(7) پی نوشتها: 1. مسائل الناصریات، صص 181 و 182؛ البیان، ص 141؛ قواعد الاحکام، ج 1، ص 266؛ تذکرة الفقها، ج 3، ص 47؛ مجمع الفائده و البرهان، ج 2، ص 177. 2. برای مطالعه نظر علمای شیعه درباره تثویب نک: الحدائق الناظرة، ج 7، ص 420؛ المسالک، ج 1، ص 24. 3. بحارالانوار، ج 18، ص 179. 4. جامع المسند، ج 1، ص 296. 5. نک: کنزالعمال، ج 8، ص 357؛ صنعانی، المصنف، ج 1، ص 475؛ نیل الاوطار، ج 2، ص 43. 6. سنن ابن ماجه، ج 1، صص 232 و 233؛ تهذیب الاحکام، ج 16، ص 519؛ نیل الاوطار، ج 2، ص 42؛ سنن ترمذی، ج 1، ص 378؛ سنن ابن ماجه، ج 1، ص 237؛ سنن ابی‌داوود، ج 1، ص136، ح 500؛ تهذیب التهذیب، ج 9، ص 317. 7. جهت مطالعه بیشتر و بررسی ادله طبقه‌بندی شده نک: جعفر سبحانی تبریزی، الاعتصام بالکتاب و السنة، صص 55 و 56. منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، نشر: قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما (1389)
اهل سنت، الصلاة خیر من النوم که از آن به تثویب تعبیر می شود را جزو اذان صبح دانسته و قرائت آن را در اذان صبح مستحب می دانند، ولی شیعه امامیه، نه تنها آن را جزو اذان نمی داند، بلکه آن را یک بدعت می دانند.(1) (شارع باید اصل و کیفیت عبادات را بیان کند و کسی مجاز نیست که از طرف خود احکام را کم یا زیاد نماید).(2) در حدیثی آمده است که الصلوة خیر من النوم، بدعت بنی امیه است و جزو اذان نبوده است.(3) به احتمال قوی، تثویب را پس از پایان اذان، به منظور بیدارباش مردم می گفتند و جزو اذان نبوده، ولی بعدها وارد اذان شده است، چنان که ابوحنیفه نیز به آن اشاره می کند.(4) هر چند اهل سنت، تثویب را در اذان مستحب می دانند، برخی بزرگانِ آنها به بدعت بودن آن اعتراف کرده اند.(5) اهل سنت برای اثبات ادعای خود روایاتی آورده اند،(6) ولی این روایات، با یکدیگر متعارضند و نمی توان آنها را به معنای یکسانی ارجاع داد.(7) پی نوشتها: 1. مسائل الناصریات، صص 181 و 182؛ البیان، ص 141؛ قواعد الاحکام، ج 1، ص 266؛ تذکرة الفقها، ج 3، ص 47؛ مجمع الفائده و البرهان، ج 2، ص 177. 2. برای مطالعه نظر علمای شیعه درباره تثویب نک: الحدائق الناظرة، ج 7، ص 420؛ المسالک، ج 1، ص 24. 3. بحارالانوار، ج 18، ص 179. 4. جامع المسند، ج 1، ص 296. 5. نک: کنزالعمال، ج 8، ص 357؛ صنعانی، المصنف، ج 1، ص 475؛ نیل الاوطار، ج 2، ص 43. 6. سنن ابن ماجه، ج 1، صص 232 و 233؛ تهذیب الاحکام، ج 16، ص 519؛ نیل الاوطار، ج 2، ص 42؛ سنن ترمذی، ج 1، ص 378؛ سنن ابن ماجه، ج 1، ص 237؛ سنن ابی‌داوود، ج 1، ص136، ح 500؛ تهذیب التهذیب، ج 9، ص 317. 7. جهت مطالعه بیشتر و بررسی ادله طبقه‌بندی شده نک: جعفر سبحانی تبریزی، الاعتصام بالکتاب و السنة، صص 55 و 56. منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، نشر: قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما (1389)
پاسخ:
اهل سنت، الصلاة خیر من النوم که از آن به تثویب تعبیر می شود را جزو اذان صبح دانسته و قرائت آن را در اذان صبح مستحب می دانند، ولی شیعه امامیه، نه تنها آن را جزو اذان نمی داند، بلکه آن را یک بدعت می دانند.(1) (شارع باید اصل و کیفیت عبادات را بیان کند و کسی مجاز نیست که از طرف خود احکام را کم یا زیاد نماید).(2)
در حدیثی آمده است که الصلوة خیر من النوم، بدعت بنی امیه است و جزو اذان نبوده است.(3) به احتمال قوی، تثویب را پس از پایان اذان، به منظور بیدارباش مردم می گفتند و جزو اذان نبوده، ولی بعدها وارد اذان شده است، چنان که ابوحنیفه نیز به آن اشاره می کند.(4)
هر چند اهل سنت، تثویب را در اذان مستحب می دانند، برخی بزرگانِ آنها به بدعت بودن آن اعتراف کرده اند.(5) اهل سنت برای اثبات ادعای خود روایاتی آورده اند،(6) ولی این روایات، با یکدیگر متعارضند و نمی توان آنها را به معنای یکسانی ارجاع داد.(7)
پی نوشتها:
1. مسائل الناصریات، صص 181 و 182؛ البیان، ص 141؛ قواعد الاحکام، ج 1، ص 266؛ تذکرة الفقها، ج 3، ص 47؛ مجمع الفائده و البرهان، ج 2، ص 177.
2. برای مطالعه نظر علمای شیعه درباره تثویب نک: الحدائق الناظرة، ج 7، ص 420؛ المسالک، ج 1، ص 24.
3. بحارالانوار، ج 18، ص 179.
4. جامع المسند، ج 1، ص 296.
5. نک: کنزالعمال، ج 8، ص 357؛ صنعانی، المصنف، ج 1، ص 475؛ نیل الاوطار، ج 2، ص 43.
6. سنن ابن ماجه، ج 1، صص 232 و 233؛ تهذیب الاحکام، ج 16، ص 519؛ نیل الاوطار، ج 2، ص 42؛ سنن ترمذی، ج 1، ص 378؛ سنن ابن ماجه، ج 1، ص 237؛ سنن ابی‌داوود، ج 1، ص136، ح 500؛ تهذیب التهذیب، ج 9، ص 317.
7. جهت مطالعه بیشتر و بررسی ادله طبقه‌بندی شده نک: جعفر سبحانی تبریزی، الاعتصام بالکتاب و السنة، صص 55 و 56.
منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، نشر: قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما (1389)
- [سایر] قبل از پیامبراکرم صلی الله علیه و آله چه کسانی به نام «محمد» نام گذاری شده بودند؟ آیا در تاریخ نامشان ذکر شده است؟
- [آیت الله سبحانی] یکی از استادان ما گفت سنّی ها در اذان جمله ی (الصلاة خیر من النوم) را اضافه نموده اند و ما نباید جمله ی (أشهدأنّ علیاً ولی الله) را اضافه نماییم. آیا این مطلب صحیح است؟
- [سایر] تفاوت میان کلمات «خوف»، «خشیت»، «وجل»، «فزع»، «روع»، «شفق»، «حذر» و «رهب» چیست؟
- [سایر] «لوّاحة للبشر» که در وصف آتش جهنم ذکر شده است، به چه معنایی است؟
- [سایر] آیا درباره بهشت «شداد»، در قرآن مجید مطلبی ذکر شده است؟
- [سایر] از نظر استعمال قرآنی، چه فرقی بین «إنّ» و «أنّ»،«مودّت» و «محبّت»، «مُلک» و «ملکوت» وجود دارد؟
- [سایر] فرق کلمه های «الریف»، «القریة» و «الضیعة» چیست؟
- [سایر] ماهیت «بیعت» چیست؟ آیا «قرارداد» است یا «پذیرش»؟
- [سایر] محتوای سورة «احزاب» و «روم» و «نور» و «سجده» چه چیزی می باشد؟
- [سایر] معنای «رشد»، «غی»، «هدایت» و «ضلالت» در قرآن چیست و چه ارتباطی با هم دارند؟
- [امام خمینی] برای مرد و زن مستحب است پیش از نمازهای یومیه اذان و اقامه بگویند، ولی پیش از نماز عید فطر و قربان مستحب است سه مرتبه بگویند:"الصلاة". و در نمازهای واجب دیگر سه مرتبه الصلاة را به قصد رجاء بگوید.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که اذان شخص دیگری را میشنود، مستحب است هر قسمتی را که میشنود تکرار کند، ولی در بازگویی اقامهای که از دیگری میشنود، باید قصد ذکر مطلق نماید نه قصد اقامه و از (حَیَّ عَلَی الصَّلاةِ) تا (حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَلِ) را به امید ثواب بگوید.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اذان هیجده جمله دارد: (اللَّهُ أکبَر) چهار مرتبه، (أَشْهَدُ أَنْ لا إلهَ إلّا اللَّهُ)، (أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّه)، (حَیَّ علی الصَّلاةِ)، (حَیَّ علی الفَلاحِ)، (حَیَّ علی خَیْرِ العَمَلِ)، (اللَّه أکبَر)، (لا إلهَ إلّا اللَّهُ) هر یک دو مرتبه. و اقامه هفده جمله است؛ یعنی دو مرتبه (اللَّه أکبَر) از اول اذان و یک مرتبه (لا إلهَ إلّا اللَّهُ) از آخر آن کم می‌شود و بعد از گفتن (حَیَّ علی خَیْرِ العَمَلِ) باید دو مرتبه (قَدْ قامَتِ الصّلاة) اضافه نمود.
- [آیت الله وحید خراسانی] اذان هیجده جمله است الله اکبر چهار مرتبه اشهد ان لا اله الا الله اشهد ان محمدا رسول الله حی علی الصلاه حی علی الفلاح حی علی خیر العمل الله اکبر لا اله الا الله هر یک دو مرتبه و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه الله اکبر از اول اذان و یک مرتبه لا اله الا الله از اخر ان کم می شود و بعد از گفتن حی علی خیر العمل باید دو مرتبه قد قامت الصلاه اضافه نمود
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اذان هیجده جمله است: اللّه اکبر چهار مرتبه؛ اشهد ان لا اله الا اللّه؛ اشهد ان محمدا رسول اللّه؛ حی علی الصلاه؛ حی علی الفلاح؛ حی علی خیر العمل؛ اللّه اکبر؛ لا اله الا اللّه هر یک دو مرتبه. و اقامه هفده جمله است؛ یعنی دو مرتبه اللّه اکبر از اول اذان و یک مرتبه لااله الا اللّه از آخر آن کم می شود و بعد از گفتن حی علی خیر العمل باید دو مرتبه قد قامت الصلاه اضافه نمود.
- [آیت الله سیستانی] اذان هیجده جمله است : (اللّه اکبر) چهار مرتبه ، (أَشْهَدُ أن لا إِلَه إِلاّ اللّهُ) ، (أَشْهَدُ أنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهَ) ، (حَیَّ عَلَی الصَلاةِ) ، (حَیَّ عَلی الفَلاحِ) ، (حَیَّ عَلی خَیْرُ الْعَمَل) ، (اَللّهُ أَکْبَرُ) ، (لا الهَ إلاَّ اللّهُ) هر یک دو مرتبه . و اقامه هفده جمله است ، یعنی دو مرتبه (اَللّهُ أَکْبَرُ) از اول اذان ، و یک مرتبه (لا إِلهَ إلاَّ اللّهُ) از آخر آن کم می‌شود ، و بعد از گفتن (حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَل) باید دو مرتبه (قَدْ قَامَتِ الصَّلاَةُ) اضافه نمود .
- [آیت الله جوادی آملی] .مستحب است نمازگزار پیش از نمازهای شبانه روزی (ادا یا قضا) اذان و اقامه بگوید و پیش از نماز عید فطر و عید قربان, سه مرتبه بگوید: (الصلاة) و پیش از نمازهای واجب دیگر , مانند نماز میّت، نماز آیات، به امید ثواب سه بار بگوید: (الصلاة. )
- [آیت الله سبحانی] برای مرد و زن مستحب است پیش از نمازهای یومیه اذان و اقامه بگویند و گفتن اقامه مستحب مؤکد است. ولی پیش از نماز عید فطر و قربان، مستحب است سه مرتبه بگویند الصَلاة و در نمازهای واجب دیگر سه مرتبه الصَّلاة را به قصد رجاء بگویند.
- [آیت الله نوری همدانی] اذان هیجده جمله است : اللهً اکبرُ چهار مرتبه اشهدً ان لا الهَ الا اللهً ، اشهدً انّ محّمداً رسولً اللهِ ، حیّ علی الصلاهِ، حیَّ علی الفلاحِ ، حیّ علی خیرِ العملِ ، الله اکبرُ ، لا الهَ الا اللهً هر یک دو مرتبه ، و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه الله اکبرُ از اول اذان و یک مرتبه لا اِلَه الّا اللهً از آخر آن کم می شود و بعد از گفتن حیّ علی خیرِ العملِ باید دو مرتبه قد قامتِ الصلاهً اضافه نمود .
- [آیت الله جوادی آملی] .اذان, هجده جمله است : (االله اکبر ) چهار مرتبه، (أشهد أن لا إله الاّ االله )، (أشهد أنّ محمداً رسول االله )، (حیّ علی الصلاة )، (حیّ علی الفلاح)، (حیّ علی خیر العمل )، (االله اکبر )، (لا إله الاّ االله )، هر کدام دو مرتبه، و اقامه , هفده جمله است : دو مرتبه (االله اکبر )، از اول اذان و یک مرتبه (لا إله الاّ االله ) از آخر آن , کم می شود و دو مرتبه (قد قامت الصلاة ) بعد از (حیّ علی خیر العمل) افزوده می‌شود.