با عرض سلامدرک دقیق معنای انتظار مبتنی بر فهم جامع اندیشه مهدویت است و اندیشه مهدویت را باید با توجه به مجموعه معارف اسلامی و در راستای هدف کلی دین اسلام دید. بنا بر آموزههای دینی، مهدی (عج) روزی ظهور کرده و وعدههای الهی را به اجرا درمیآورد او برپا کننده حکومت صالحان میباشد و مؤمنان به میزان ایمان وعمل صالحشان در حکومت مهدی (عج) قرب و منزلت دارند. این اندیشه پایانی زیبا و نورانی برای جریان زندگی انسان تصویر میکندو عامل شعلهور شدن امید در دلهای مؤمنین است. امید به ظهور مهدی (عج) همان امید به خداست. امید موتور حرکت انسان در زندگی است و امید به مهدی (عج) عامل حرکت استوارتر انسان در مسیر خوبیها یعنی همان هدف اصلی دین میباشد. مقصود از انتظار فرج، امید ودلبستگی به مهدی (عج) است. بنابراین انتظار فرج مقصود دین به تعبیر شهید مطهری، انتظاری سازنده و نگهدارنده، تعهدآور، نیروآفرین و تحرکبخش است. به گونهای که خود نوعی عبادت و حقپرستی است. بنابراین انتظار و عشق به مهدی یعنی، عشق به همه خوبیها و امید اقامه همه خوبیها در دنیا این عشق و امید عاملی است که انسان را وامیدارد تا هر چه بیشتر و محکمتر در راه خوبیها قدم بردارد، پس انتظار فرج مسؤولیتآفرین است. (1)(2)(3) وظیفه منتظر امام زمان (ع) این است که مانند یک منتظر واقعی زندگی کند. وقتی انسان حقیقتا منتظر کسی باشد تمام رفتار و سکناتش نشان از منتظر بودن او دارد. به عنوان مثال اگر منتظر میهمان باشد حتما خانه را تمیز و مرتب میکند، وسایل پذیرایی را آماده میکند و با لباس مرتب و چهرهای شاداب در انتظار میماند. چنین کسی میتواند ادعا کند که منتظر میهمان بوده است. اما کسی که نه خانه را مرتب کرده است و نه وسایل پذیرایی را آماده نموده است و نه لباس مرتب و تمیزی پوشیده است و نه اصلًا به فکر میهمان است اگر ادعا کند که در انتظار میهمان بوده همه او را ریشخند خواهند کرد و بر گزافهگویی او خواهند خندید. لاف عشق و گله از یار زهی لاف دروغ عشق بازان چنین مستحق هجرانند بنابراین انتظار قبل از آنکه از ادعای انسان فهمیده شود از رفتار و کردار او فهمیده میشود. نمیتوان هر کسی را که ادعای دوستی و ولایت امام زمان را دارد در شمار دوستان و منتظران او قلمداد نمود. آری (مشک آن است که خود ببوید نه آنکه عطار بگوید). با چنین توضیحی روشن است که یک منتظر واقعی امام زمان باید رفتارش به گونهای باشد که هر لحظه منتظر ظهور امام زمان (ع) باشد. یعنی در هر لحظه که این خبر را به او بدهند خوشحال شود و آماده باشد برای یاری امام زمان با مال و جان خویش جهاد نماید و خود را در راه آن حضرت فدا نماید. بنابراین یک منتظر واقعی اهل گناه و دلبستگی به دنیا نیست چرا که چنین کسی نمیتواند از وابستگیها و دلبستگیها و آلودگیها دست بردارد و آماده به خدمت در جهت اهداف مقدس امام زمان (ع) باشد. با توجه به نکات ذکر شده میتوان برخی وظایف منتظر امام زمان (ع) را چنین ذکر کرد: 1. اولین شرط انتظار معرفت است تا انسان میهمان خود را نشناسد و از خصوصیات خوب او مطلع نباشد منتظر او نخواهد شد. تنها هنگامی انسان در انتظار کسی مینشیند که او را خوب بشناسد اما اگر انسان کسی را نشناسد و بداند که آن شخص خواهد آمد برایش اهمیتی نخواهد داشت و منتظر او نخواهد ماند. در مورد انتظار امام زمان هم چنین است. کسانی که آن حضرت را نمیشناسند مانند کفار و یا اهل ادیان دیگر، هرگز انتظار او را نمیکشند اما کسانی که او را میشناسند و ارزش او را میشناسند و مقام او را میدانند منتظر او میمانند. کسانی که امام زمان را نمیشناسند اگر چه به ظاهر مسلمان باشند چنانچه در این حال بمیرند در حال جاهلیت از دنیا رفتهاند. چنانکه پیامبر اکرم (ص) فرمود: (من مات و لم یعرف امام زمانه مات میتة جاهلیة هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مردن جاهلیت از دنیا رفته است).(4) بنابراین اولین شرط انتظار، ایجاد معرفت در مورد امام زمان است و طبیعی است که هر مقدار معرفت انسان نسبت به امام زمان بیشتر باشد انسان ارزش او را بیشتر درک خواهد کرد و به عظمت او بیشتر پی خواهد برد و بیشتر تشنه وجود آن حضرت خواهد شد. در حای که افراد جاهل و ناآگاه به ارزش آن حضرت هرگز احساس تشنگی و عطش نسبت به وجود مقدس آن حضرت نخواهند داشت و بدین جهت از زمره منتظران بیرون هستند. آری وصل خورشید به شب برّه اعمی نرسد که در این آینه صاحبنظران حیرانند البته شناخت امام زمان دو گونه است. گونه اول شناخت تاریخی وجود آن حضرت است مانند اینکه امام دوازدهم است و تاریخ ولادتش در چه سالی است و مانند آن. اما گونه دیگر شناخت امام زمان (ع)، شناخت مقام نورانیت آن حضرت است که این شناخت کار هر کسی نیست و ظرفیت و لیاقت زیادی میخواهد. و در حقیقت اصحاب خاص امام زمان (ع) کسانی هستند که آن حضرت را به مقام نورانیت شناختهاند برای آگاهی از مقام عظیم امامت رجوع به زیارت جامعه کبیره و تأمل در معانی عمیق و عجیب آن توصیه میشود. همچنین خواندن کتب معتبری که در مورد امام زمان (ع) نوشته شده است میتواند انسان را تا حدی به مقام و عظمت امام زمان (ع) آشنا سازد. 2. محبت به امام زمان (ع) وظیفه دیگری است که منتظران آن حضرت باید در خود ایجاد کنند و آن را افزایش دهند. بدیهی است که تا انسان از میهمان خویش خوشش نیاید و نسبت به او محبت نداشته باشد هر چند هم که او را بشناسد نمیتواند واقعا منتظر آمدن او باشد اگر انسان از میهمان خود بدش بیاید چگونه میتواند منتظر قدم او باشد و خود را برای پذیرایی از او آماده کند. پس تا محبت به امام زمان در وجود انسان شکل نگرفته و شعلهور نشده باشد نمیتواند به وظایف منتظران واقعی عمل نماید. محبت به امام زمان وظیفهای است که پیامبر اکرم (ص) نیز به دستور خدا از ما خواسته است. آنجا که در قرآن کریم میفرماید: (قل لا اسئلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی).(5) 3. ایجاد سنخیت با امام زمان (ع) منتظران واقعی وضعیت روحی و فکری و عملی خود با به گونهای سامان میدهند که سنخیت کاملی با امام زمان (ع) داشته باشند. آیا میتوان منتظر قدوم کسی بود و با او مشابهت و سنخیت نداشت؟ آیا میتوان محبت کسی را داشت اما با او هیچ سنخیت و مشابهتی نداشت؟ ایجاد سنخیت با امام زمان از طریق تقویت ایمان و تقوا و فضایل اخلاقی و درجات معنوی حاصل میشود. و تنها در این صورت است که میتوان ادعای محبت به امام زمان را داشت. در صورتی که انسان رفتارش مطابق میل امام زمان باشد شعله محبت او در دلش زبانه خواهد کشید و عشق آن حضرت او را به فریاد خواهد آورد و دوریاش را بر او سخت و ناگوار خواهد ساخت. طبیعی است که هر چقدر سنخیت با امام زمان بیشتر باشد محبت آن حضرت به انسان بیشتر خواهد شد و محبت انسان نیز به آن حضرت افزونتر خواهد گشت. 4. ارتباط با منتظران دیگر منتظر امام زمان میداند که برنامه آن حضرت یک برنامه جهانی است و باید یاوران زیادی داشته باشد تا حرکتش پیروز شود. بنابراین به فکر گسترش یاران و منتظران آن حضرت خواهد افتاد و با ارتباط با آنها به تقویت روحیات ایمانی خود و دیگران خواهد پرداخت تا بر اساس (تعاونوا علی البرّ و التقوی) به کمک مؤمنان منتظر دیگر خود را آماده ظهور حضرت بنماید. 5. دعا برای تسریع در ظهور امام زمان (ع) منتظر واقعی هر لحظه انتظار محبوب را میکشد و از خدا میخواهد که هر چه زودتر او را برساند بنابراین دعای فراوان برای فرج آن حضرت از وظایف همیشگی منتظر آن حضرتش میباشد. دعای برای تسریع در فرج امام زمان مورد توصیه آن حضرت نیز میباشد. 6. ارتباط با امام زمان (ع) به شکلهای مختلف اگر انسان منتظر محبوب خویش را نیابد سعی میکند عدم ورود محبوب خویش را از طرق دیگر مانند تلفن و نامه جبران نماید تا اگر به ملاقات او موفق نشده است لااقل ارتباط ضعیفی با او داشته باشد. همچنین منتظر امام زمان وقتی موفق به زیارت آن حضرت نمیشود از طریق خواندن دعای ندبه، زیارت آل یاسین، دعای عهد که از طرف بزرگان بسیار توصیه شده است، و نیز از طریق رفتن به مسجد جمکران ارتباط خود را با آن حضرت حفظ میکند. 7. یاد فراوان حضرت یاد کردن از محبوب عادت دیرینه منتظران عاشق است که چندی منتظر محبوب خویش هستند اما نتوانستهاند پس از مدتها انتظار او را ببینند و حال خود را لا اقل با یاد او و نام او آرام میکنند. به یاد آوردن امام عصر و عنایت او به شیعیان با ذکر احادیث، کرامات، مقام امام و عنایت امام به شیعیان وظیفه دیگری است که منتظران واقعی احساس میکنند و بدین طریق همواره نام و یاد آن حضرت را زنده نگه میدارند. 8. دادن صدقه برای سلامتی آن عزیز و یا حواله نمودن ثوابهایی برای آن حضرت. 9. رفع شبهه و مبارزه با شبههافکنان درباره وجود، طول عمر و آثار وجودی آن حضرت در بین منتظران. 10. امیدواری بر قیام و انقلاب آن یوسف زهرا (س) و امید دادن به دیگران. 11. ایجاد آمادگی دائم رزمی برای ظهور حضرت چنانکه در روایت آمده است: (لیعدنّ احدکم لخروج القائم و لو سهما هر یک از شما برای قیام قائم (عج) باید آماده گردد هر چند با تهیه یک تیر باشد)،(6) از این رو شرکت در بسیج یکی از وظایف منتظران میباشد. پینوشتموفق باشید
بهترین اعمال جهت افزایش ذکر انتظار در ذهن چیست؟
انتظار چگونه باید در ضمیر انسان ملکه شود؟
با عرض سلامدرک دقیق معنای انتظار مبتنی بر فهم جامع اندیشه مهدویت است و اندیشه مهدویت را باید با توجه به مجموعه معارف اسلامی و در راستای هدف کلی دین اسلام دید. بنا بر آموزههای دینی، مهدی (عج) روزی ظهور کرده و وعدههای الهی را به اجرا درمیآورد او برپا کننده حکومت صالحان میباشد و مؤمنان به میزان ایمان وعمل صالحشان در حکومت مهدی (عج) قرب و منزلت دارند. این اندیشه پایانی زیبا و نورانی برای جریان زندگی انسان تصویر میکندو عامل شعلهور شدن امید در دلهای مؤمنین است. امید به ظهور مهدی (عج) همان امید به خداست. امید موتور حرکت انسان در زندگی است و امید به مهدی (عج) عامل حرکت استوارتر انسان در مسیر خوبیها یعنی همان هدف اصلی دین میباشد. مقصود از انتظار فرج، امید ودلبستگی به مهدی (عج) است. بنابراین انتظار فرج مقصود دین به تعبیر شهید مطهری، انتظاری سازنده و نگهدارنده، تعهدآور، نیروآفرین و تحرکبخش است. به گونهای که خود نوعی عبادت و حقپرستی است. بنابراین انتظار و عشق به مهدی یعنی، عشق به همه خوبیها و امید اقامه همه خوبیها در دنیا این عشق و امید عاملی است که انسان را وامیدارد تا هر چه بیشتر و محکمتر در راه خوبیها قدم بردارد، پس انتظار فرج مسؤولیتآفرین است. (1)(2)(3) وظیفه منتظر امام زمان (ع) این است که مانند یک منتظر واقعی زندگی کند. وقتی انسان حقیقتا منتظر کسی باشد تمام رفتار و سکناتش نشان از منتظر بودن او دارد. به عنوان مثال اگر منتظر میهمان باشد حتما خانه را تمیز و مرتب میکند، وسایل پذیرایی را آماده میکند و با لباس مرتب و چهرهای شاداب در انتظار میماند. چنین کسی میتواند ادعا کند که منتظر میهمان بوده است. اما کسی که نه خانه را مرتب کرده است و نه وسایل پذیرایی را آماده نموده است و نه لباس مرتب و تمیزی پوشیده است و نه اصلًا به فکر میهمان است اگر ادعا کند که در انتظار میهمان بوده همه او را ریشخند خواهند کرد و بر گزافهگویی او خواهند خندید. لاف عشق و گله از یار زهی لاف دروغ عشق بازان چنین مستحق هجرانند بنابراین انتظار قبل از آنکه از ادعای انسان فهمیده شود از رفتار و کردار او فهمیده میشود. نمیتوان هر کسی را که ادعای دوستی و ولایت امام زمان را دارد در شمار دوستان و منتظران او قلمداد نمود. آری (مشک آن است که خود ببوید نه آنکه عطار بگوید). با چنین توضیحی روشن است که یک منتظر واقعی امام زمان باید رفتارش به گونهای باشد که هر لحظه منتظر ظهور امام زمان (ع) باشد. یعنی در هر لحظه که این خبر را به او بدهند خوشحال شود و آماده باشد برای یاری امام زمان با مال و جان خویش جهاد نماید و خود را در راه آن حضرت فدا نماید. بنابراین یک منتظر واقعی اهل گناه و دلبستگی به دنیا نیست چرا که چنین کسی نمیتواند از وابستگیها و دلبستگیها و آلودگیها دست بردارد و آماده به خدمت در جهت اهداف مقدس امام زمان (ع) باشد. با توجه به نکات ذکر شده میتوان برخی وظایف منتظر امام زمان (ع) را چنین ذکر کرد: 1. اولین شرط انتظار معرفت است تا انسان میهمان خود را نشناسد و از خصوصیات خوب او مطلع نباشد منتظر او نخواهد شد. تنها هنگامی انسان در انتظار کسی مینشیند که او را خوب بشناسد اما اگر انسان کسی را نشناسد و بداند که آن شخص خواهد آمد برایش اهمیتی نخواهد داشت و منتظر او نخواهد ماند. در مورد انتظار امام زمان هم چنین است. کسانی که آن حضرت را نمیشناسند مانند کفار و یا اهل ادیان دیگر، هرگز انتظار او را نمیکشند اما کسانی که او را میشناسند و ارزش او را میشناسند و مقام او را میدانند منتظر او میمانند. کسانی که امام زمان را نمیشناسند اگر چه به ظاهر مسلمان باشند چنانچه در این حال بمیرند در حال جاهلیت از دنیا رفتهاند. چنانکه پیامبر اکرم (ص) فرمود: (من مات و لم یعرف امام زمانه مات میتة جاهلیة هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مردن جاهلیت از دنیا رفته است).(4) بنابراین اولین شرط انتظار، ایجاد معرفت در مورد امام زمان است و طبیعی است که هر مقدار معرفت انسان نسبت به امام زمان بیشتر باشد انسان ارزش او را بیشتر درک خواهد کرد و به عظمت او بیشتر پی خواهد برد و بیشتر تشنه وجود آن حضرت خواهد شد. در حای که افراد جاهل و ناآگاه به ارزش آن حضرت هرگز احساس تشنگی و عطش نسبت به وجود مقدس آن حضرت نخواهند داشت و بدین جهت از زمره منتظران بیرون هستند. آری وصل خورشید به شب برّه اعمی نرسد که در این آینه صاحبنظران حیرانند البته شناخت امام زمان دو گونه است. گونه اول شناخت تاریخی وجود آن حضرت است مانند اینکه امام دوازدهم است و تاریخ ولادتش در چه سالی است و مانند آن. اما گونه دیگر شناخت امام زمان (ع)، شناخت مقام نورانیت آن حضرت است که این شناخت کار هر کسی نیست و ظرفیت و لیاقت زیادی میخواهد. و در حقیقت اصحاب خاص امام زمان (ع) کسانی هستند که آن حضرت را به مقام نورانیت شناختهاند برای آگاهی از مقام عظیم امامت رجوع به زیارت جامعه کبیره و تأمل در معانی عمیق و عجیب آن توصیه میشود. همچنین خواندن کتب معتبری که در مورد امام زمان (ع) نوشته شده است میتواند انسان را تا حدی به مقام و عظمت امام زمان (ع) آشنا سازد. 2. محبت به امام زمان (ع) وظیفه دیگری است که منتظران آن حضرت باید در خود ایجاد کنند و آن را افزایش دهند. بدیهی است که تا انسان از میهمان خویش خوشش نیاید و نسبت به او محبت نداشته باشد هر چند هم که او را بشناسد نمیتواند واقعا منتظر آمدن او باشد اگر انسان از میهمان خود بدش بیاید چگونه میتواند منتظر قدم او باشد و خود را برای پذیرایی از او آماده کند. پس تا محبت به امام زمان در وجود انسان شکل نگرفته و شعلهور نشده باشد نمیتواند به وظایف منتظران واقعی عمل نماید. محبت به امام زمان وظیفهای است که پیامبر اکرم (ص) نیز به دستور خدا از ما خواسته است. آنجا که در قرآن کریم میفرماید: (قل لا اسئلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی).(5) 3. ایجاد سنخیت با امام زمان (ع) منتظران واقعی وضعیت روحی و فکری و عملی خود با به گونهای سامان میدهند که سنخیت کاملی با امام زمان (ع) داشته باشند. آیا میتوان منتظر قدوم کسی بود و با او مشابهت و سنخیت نداشت؟ آیا میتوان محبت کسی را داشت اما با او هیچ سنخیت و مشابهتی نداشت؟ ایجاد سنخیت با امام زمان از طریق تقویت ایمان و تقوا و فضایل اخلاقی و درجات معنوی حاصل میشود. و تنها در این صورت است که میتوان ادعای محبت به امام زمان را داشت. در صورتی که انسان رفتارش مطابق میل امام زمان باشد شعله محبت او در دلش زبانه خواهد کشید و عشق آن حضرت او را به فریاد خواهد آورد و دوریاش را بر او سخت و ناگوار خواهد ساخت. طبیعی است که هر چقدر سنخیت با امام زمان بیشتر باشد محبت آن حضرت به انسان بیشتر خواهد شد و محبت انسان نیز به آن حضرت افزونتر خواهد گشت. 4. ارتباط با منتظران دیگر منتظر امام زمان میداند که برنامه آن حضرت یک برنامه جهانی است و باید یاوران زیادی داشته باشد تا حرکتش پیروز شود. بنابراین به فکر گسترش یاران و منتظران آن حضرت خواهد افتاد و با ارتباط با آنها به تقویت روحیات ایمانی خود و دیگران خواهد پرداخت تا بر اساس (تعاونوا علی البرّ و التقوی) به کمک مؤمنان منتظر دیگر خود را آماده ظهور حضرت بنماید. 5. دعا برای تسریع در ظهور امام زمان (ع) منتظر واقعی هر لحظه انتظار محبوب را میکشد و از خدا میخواهد که هر چه زودتر او را برساند بنابراین دعای فراوان برای فرج آن حضرت از وظایف همیشگی منتظر آن حضرتش میباشد. دعای برای تسریع در فرج امام زمان مورد توصیه آن حضرت نیز میباشد. 6. ارتباط با امام زمان (ع) به شکلهای مختلف اگر انسان منتظر محبوب خویش را نیابد سعی میکند عدم ورود محبوب خویش را از طرق دیگر مانند تلفن و نامه جبران نماید تا اگر به ملاقات او موفق نشده است لااقل ارتباط ضعیفی با او داشته باشد. همچنین منتظر امام زمان وقتی موفق به زیارت آن حضرت نمیشود از طریق خواندن دعای ندبه، زیارت آل یاسین، دعای عهد که از طرف بزرگان بسیار توصیه شده است، و نیز از طریق رفتن به مسجد جمکران ارتباط خود را با آن حضرت حفظ میکند. 7. یاد فراوان حضرت یاد کردن از محبوب عادت دیرینه منتظران عاشق است که چندی منتظر محبوب خویش هستند اما نتوانستهاند پس از مدتها انتظار او را ببینند و حال خود را لا اقل با یاد او و نام او آرام میکنند. به یاد آوردن امام عصر و عنایت او به شیعیان با ذکر احادیث، کرامات، مقام امام و عنایت امام به شیعیان وظیفه دیگری است که منتظران واقعی احساس میکنند و بدین طریق همواره نام و یاد آن حضرت را زنده نگه میدارند. 8. دادن صدقه برای سلامتی آن عزیز و یا حواله نمودن ثوابهایی برای آن حضرت. 9. رفع شبهه و مبارزه با شبههافکنان درباره وجود، طول عمر و آثار وجودی آن حضرت در بین منتظران. 10. امیدواری بر قیام و انقلاب آن یوسف زهرا (س) و امید دادن به دیگران. 11. ایجاد آمادگی دائم رزمی برای ظهور حضرت چنانکه در روایت آمده است: (لیعدنّ احدکم لخروج القائم و لو سهما هر یک از شما برای قیام قائم (عج) باید آماده گردد هر چند با تهیه یک تیر باشد)،(6) از این رو شرکت در بسیج یکی از وظایف منتظران میباشد. پینوشتموفق باشید
- [سایر] آیا اخلاقیاتی که ذاتی انسان است (منه سجیه و منه نیه) به عنوان ملکه محسوب می شود که در آن صورت نسبت بین ملکه و اخلاق عموم مطلق خواهد بود یا آن که این ذاتیات ملکه محسوب نمی شود چون ملکه به تمرین و ممارست نیاز دارد که در آن صورت نسبت بین اخلاق و ملکه عموم و خصوص من وجه خواهد بود؟
- [سایر] جایگاه سیاسی ملکه انگلیس درانگلستان چیست وتاچه حدودی قدرت اجرایی دارد و درتصمیمات سیاسی و اجرایی مسولین می تواند اعمال نفوذ کند؟
- [سایر] اگر با اعمال نیکو به بهشت وارد شویم چه عاقبتی در انتظار ماست. بعدش چی؟
- [سایر] انتظار انسان از دین چه می تواند باشد؟
- [سایر] آیا خداوند می تواند زاییده ی ذهن انسان باشد ؟
- [سایر] انتظار، چه تأثیری در بُعد اجتماعی زندگی انسان دارد؟
- [سایر] انتظار در زندگی اجتماعی و فردی انسان چه جایگاهی دارد؟
- [سایر] سلام... میخواستم بدونم اعمال و کارهای بعد حجامت برای افزایش قد در بنده که 20 سالمه چیه؟بعد میخواستم برای اینکه بتونم قدمو تو این سن افزایش بدم چه کارایی باید انجام بدم!؟
- [آیت الله نوری همدانی] انتظار درست و صحیح برای آقا امام زمان (عج) چه انتظاری است؟ و آیا گناه کردنِ شخص، انسان را از حالت انتظار ساقط میکند یا خیر؟
- [سایر] چگونه باید به مطالعه تفسیر قرآن پرداخت، تا مفاهیم آن در ذهن انسان بماند؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر بعد از رکوع یا سجود شک کند که اعمال واجب آن، مانند ذکر و آرام بودن بدن را انجام داده یا نه، نباید به شک خود اعتنا کند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر معروف، واجب باشد و انسان ملتفت شود که شخصی آن را ترک می کند امر به آن با شرایطی که بعداً ذکر می شود واجب است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] انسان می تواند با غسلهای مستحبی که در مسأله (651) ذکر شد؛ کاری که مانند نماز؛ وضو لازم دارد انجام دهد.
- [آیت الله سیستانی] اگر مکلّف مدتی اعمال خود را بدون تقلید انجام دهد، اگر اعمال او مطابق با واقع، یا فتوای مجتهدی باشد که اکنون میتواند مرجع او باشد صحیح است، و در غیر این صورت اگر جاهل قاصر بوده، و نقص عمل از جهت ارکان و مانند آن نبوده است، عمل صحیح است. و همچنین است اگر جاهل مقصّر بوده است، و نقص عمل از جهتی بوده است که در صورت جهل صحیح است مانند جهر بهجای اخفات یا بهعکس. و همچنین اگر کیفیت اعمال گذشته را نداند که محکوم به صحت است، بجز در بعضی موارد که در (منهاج) ذکر شده است.
- [آیت الله اردبیلی] مستحب است انسان بعد از هر نمازی که میخواند سی مرتبه بگوید: (سُبْحانَ اللّهِ وَالْحَمْدُ للّهِ وَلا إِلهَ إِلاَّ اللّهُ وَاللّهُ أَکْبَرُ)، ولی این ذکر در تعقیب نمازهایی که مسافر به صورت شکسته میخواند بیشتر سفارش شده است، بلکه بهتر است مسافر بعد از این نمازها شصت مرتبه این ذکر را بگوید.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر از مالی که به انسان به ارث می رسد سودی حاصل شود یا آن مال نما داشته باشد سود و نمای آن جزء منافع سال حصول قرار می گیرد که اگر تا آخر سال خمسی باقی ماند به احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد و اگر قیمت این مال افزایش پیدا کند به قیمت افزوده شده خمس تعلق نمی گیرد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر انسان مرضی داشته باشد که ادرار او قطره قطره بریزد یا نتواند از بیرون آمدن مدفوع خودداری کند، چنانچه یقین داشته باشد که از اوّل وقت نماز تا آخر آن به مقدار وضو گرفتن و نماز خواندن مهلت پیدا میکند، باید نماز را در وقتی که مهلت پیدا میکند بخواند و اگر مهلت او به مقدار اعمال واجب نماز باشد، باید در وقتی که مهلت دارد فقط اعمال واجب نماز را بجا آورد و اعمال مستحب آن مانند اذان، اقامه، قنوت و اذکار مستحب آن را ترک نماید.
- [آیت الله وحید خراسانی] انسان با غسلهای مستحبی که در مساله ذکر شد می تواند کاری که مانند نماز وضو لازم دارد انجام دهد و اما غسلهایی که رجاء به جا اورده می شود از وضو کفایت نمی کند
- [آیت الله بهجت] موقعی که انسان خوابش میآید و نیز موقع خودداری کردن از بول و غائط، نماز خواندن مکروه است. و غیر از اینها مکروهات دیگری هم در کتابهای مفصّل ذکر شده است.
- [آیت الله مظاهری] کلّیه صوری که ذکر شد حرام و بعضی از اقسام گناهش خیلی بزرگ است و انسان را در زمه دشمنان اسلام قرار میدهد، نظیر تخلّفی که موجب تقویت دشمن شود.