تملیک
مالی را به ملک دیگری در آوردن را تَملیک گویند و از آن در بابهای عقود نظیر تجارت، قرض، رهن، صلح، مضاربه و هبه سخن رفته است.
آیا اجیر کردن اشخاص از باب تعهد به انجام کار است یا تملیک عمل؟
بسمه تعالی: نظر ما در اجاره اعیان بر خلاف مشهور است، ما معتقدیم اجاره اعیان تسلیط طرفین بر عین است تا از آن بهره بگیرد و لذا در صیغه اجاره می گوئیم (آجرتک الدار) و نمی گوئیم (آجرتک منفعة الدار) از این بیان روشن می شود که اجاره اجیر نیز به معنی اختیار گرفتن اجیر برای بهره گیری در کار مورد نظر است، بنابراین نظر ما با هر دو نظر فرق می کند، البته این نظر در اجیر خاص روشن است . والله العالم
بسمه تعالی: نظر ما در اجاره اعیان بر خلاف مشهور است، ما معتقدیم اجاره اعیان تسلیط طرفین بر عین است تا از آن بهره بگیرد و لذا در صیغه اجاره می گوئیم (آجرتک الدار) و نمی گوئیم (آجرتک منفعة الدار) از این بیان روشن می شود که اجاره اجیر نیز به معنی اختیار گرفتن اجیر برای بهره گیری در کار مورد نظر است، بنابراین نظر ما با هر دو نظر فرق می کند، البته این نظر در اجیر خاص روشن است . والله العالم
پاسخ:
بسمه تعالی: نظر ما در اجاره اعیان بر خلاف مشهور است، ما معتقدیم اجاره اعیان تسلیط طرفین بر عین است تا از آن بهره بگیرد و لذا در صیغه اجاره می گوئیم (آجرتک الدار) و نمی گوئیم (آجرتک منفعة الدار) از این بیان روشن می شود که اجاره اجیر نیز به معنی اختیار گرفتن اجیر برای بهره گیری در کار مورد نظر است، بنابراین نظر ما با هر دو نظر فرق می کند، البته این نظر در اجیر خاص روشن است . والله العالم
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- برخی معتقدند اگر در عقد بیع، مبیع کلی باشد بیع، (عقد عهدی) خواهد بود; یعنی تعهد می کند که مبیع را به مشتری تملیک کند و در صورتی که مبیع شخصی باشد، آن عقد، (عقد تملیکی) می شود. آیا چنین تقسیمی در مورد عقد بیع صحیح است؟
- شخصی با هزار زحمت مقادیری پول جمع کرده و با آن پول وسائل ضروری تأسیس یک باب ساختمان به عنوان سر پناه برای خود و خانواده اش تهیه نموده اکنون کار ساختمان به جایی نرسیده است که سالروز خمسی او رسید.آیا به این قطعه زمین و وسائل خریداری شده خمس تعلق می گیرد؟
- 40سال قبل مبلغ 5 هزار تومان به عنوان مهر تعیین شد و در شرایط ضمن عقد زوج متعهد شد که تا سر یک ماه پس از تاریخ عقد در ازای این مبلغ قطعه زمینی را به نام زوجه نماید و در صورت عدم انجام این تعهد مبلغ 500 تومان دیگر به زوجه بدهد اگر زوج به تعهد خود عمل نکند، و پس از 17 سال فوت نماید وارث چه تکلیفی دارد؟
- در باب مصالحه هرگاه شرط کند تا زمانی که حیات دارم حق بر هم زدن مورد مصالحه را داشته باشم آیا چنین شرطی به جهت جهل مدت عمر صحیح است؟
- اگر پدری به فرزندش بگوید من راضی نیستم در منزل غسل کنی، آیا آن فرزند می تواند از باب نفقه از آب حمام خانه برای غسل واجب استفاده کند؟
- آیا می توان در ضمن عقد اجاره شرط نمود که اگر اجیر در فلان مدت کار را به اتمام نرساند مبلغ یک میلیون تومان را به موجر قرض الحسنه بدهد؟
- گر پسر بزرگتر قضای نمازهای پدر را نخواند و همچنین کسی را اجیر نکند ولی برادران یا خواهران کوچکتر این کار را انجام دهند، آیا از ذمه متوفّی ساقط می شود؟
- در باب وکالت می گویند حق الوکاله باید معلوم باشد. حال اگر کسی را وکیل کنم که معامله ای برای من انجام دهد و حق الوکاله را ده درصد از سود حاصله که نمی دانم چه مقدار است قرار دهم، آیا وکالت صحیح است؟
- زمینی را فروختم به شرط این که هر یک از چکها فاقد موجودی باشد فروشنده می تواند از تصرف خریدار در مورد معامله جلوگیری کند و تمامی چکها و مبالغی که فروشنده پرداخت نموده به نفع فروشده و از باب ضرر و زیان ضبط نماید، اما چک سوم پاس نشد، به ایشان فرصتی دادم آیا می توانم معامله را فسخ و مبالغی که پرداخته است را به نفع خود ضبط نمایم؟
- پیرزنی یک باب منزل را وقف نمود و تولیت آن را تا روزی که زنده است به خود اختصاص داد و تولیت صوری آن را پس از مرگ خود، به خاطر تنظیم سند، به اداره ی اوقاف واگذار کرد و مقرر شد پس از بازگشت برادرزاده ی شوهر از جبهه، تولیت واقعی به وی منتقل شود. آیا تولیت شرعی با اداره ی اوقاف است یا برادرزاده ی شوهر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] باب حطه چیست و چرا در روایات مَثَل اهل بیت را مثل باب حطه بهکار برده شده است؟
- [آیت الله اردبیلی] با توجه به این که بسیاری از نمازهای استیجاری، از باب احتیاط خوانده می‌شود، آیا کسی که برای خواندن نماز میّت اجیر شده، می‌تواند این نمازها را به جماعت و در حالی که مأموم است، بخواند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] ملکی بصورت مشارکت خریده می شود و سپس یکی از شرکاء سهم خود را به شریک دیگر، اجاره به شرط تملیک می دهد، به طوری که بعد از پرداخت تمامی مال الاجاره(که طبعاً بیش از پولی است که شریک برای آن سهم داده بود) قسمت مورد اجاره به ملکیت مستأجر درمی آید، آیا می توان این کار را که در بانکها و یا شرکتها، اشخاص حقوقی، و بعضاً توسط اشخاص حقیقی صورت می گیرد راهی شرعی برای تخلص از ربای قرضی دانست؟
- [آیت الله بهجت] مراد از مسایلی که عمل شده در باب تقلید میّت چیست؟ آیا خصوص هر مسأله را باید عمل کرده باشد یا اگر از هر بابی به چند مسأله عمل کرده است، می تواند در تمام آن باب مثلاً باب نماز و باب روزه و... به فتوای میّت باقی بماند؟
- [آیت الله بروجردی] اشخاصی که قصد اقامه برای کار در محلّی میکنند، پس از تحقّق اقامت لازم می‌شود که هر روز، یا یک روز در میان یا هفتهای دو سه بار به شهر، برای خریدن جنس و کارهای دیگر بروند و فاصله بین شهر و محل کار هم کمتر از چهار فرسخ است و حال آن که نه شهر و نه آن محل وطن اصلی آن‌ها نیست، سالها هم کارشان همین است، تکلیف این اشخاص در باب نماز چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] ملکی به صورت مشارکت خریده می‌شود و سپس یکی از شرکا سهم خود را به شریک دیگر، اجاره به شرط تملیک می‌دهد، بطوری که بعد از پرداخت تمامی اقساط (که طبعاً بیش از پولی است که شریک برای آن سهم داده بود) مورد اجاره به ملکیّت مستأجر در میآید، آیا میتوان این کار را، که در بانکها و یا شرکتها و اشخاص حقوقی، و بعضاً توسّط اشخاص حقیقی صورت میگیرد، راهی شرعی برای تخلّص از ربای قرضی دانست؟
- [سایر] مذاهب اربعه اهل سنت چگونه پیدا شدند و چگونه باب اجتهاد مسدود شد؟ و به دست چه کسانی از اهل سنت، باب اجتهاد باز و مفتوح شد؟
- [سایر] آیا بعد از زمان پیامبر(صلی الله علیه وآله) به کلّی باب ارتباط با خدا مسدود شد یا فقط باب وحی مسدود شده است؟
- [سایر] چه مباحثی در باب ضرورت ازدواج وجود دارد ؟
- [سایر] جزئیات مناظره نظام العلماء با باب را بفرمایید؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- عامل از پیش خود و بدون اجازه مالک نمی تواند وکیل و اجیر بگیرد مگر این که طبیعت کار ملازم با این کارها باشد.
- اگر صاحب کار بنّا را وکیل کند که برای او عمله بگیرد، چنانچه بنّا کمتر از مقداری که از صاحب کار می گیرد به عمله بدهد، زیادی آن بر او حرام است و باید آن را به صاحب کار بدهد، ولی اگر اجیر شود که ساختمان را تمام کند و برای خود اختیار بگذارد که خودش بسازد، یا به دیگری بدهد در صورتی که کمتر از مقداری که اجیر شده به دیگری بدهد، زیادی برای او حرام است مگر این که در مورد اجاره مقداری کار کرده و یا کار کند و یا نظارت و یا تهیه مصالح را برعهده بگیرد در این صورت زیادی آن بر او حلال می باشد.
- هر گاه اشخاص متعددی را برای نمازها اجیر بگیرد بهتر است برای هر کدام آن‌ها وقتی را معین نماید مثلاً اگر با یکی از آن‌ها قرار گذاشت که از صبح تا ظهر نماز قضا بخواند، با دیگری قرار بگذارد که از ظهر تا شب بخواند.
- خمس را باید از خود مال و یا از پول رایج دهد نه از جنس دیگر، مگر این که آن جنس دیگر را به مستحق بفروشد سپس بدهی او را از باب خمس حساب کند.
- انسان می تواند برای بعضی از کارهای مستحبی مثل زیارت قبر پیغمبر و امامان(علیهم السلام) از طرف زندگان اجیر شود، و نیز می تواند کار مستحبی را انجام دهد و ثواب آن را برای مردگان یا زندگان هدیه نماید.
- کم شدن رکن، نافله را باطل می کند ولی زیاد شدن رکن، آن را باطل نمی کند، پس اگر یکی از کارهای نافله را فراموش کند و موقعی یادش بیاید که مشغول رکن بعد از آن شده باید آن کار را انجام دهد و دوباره آن رکن را به جا آورد مثلاً اگر در بین رکوع یادش بیاید که سوره را نخوانده، باید برگردد و سوره را بخواند و دوباره برکوع رود. شک های صحیح
- جعاله آن است که انسان قرار بگذارد در مقابل کاری که برای او انجام می دهند مال معینی بدهد، مثلاً بگوید هر کس گمشده مرا پیدا کند، هزار تومان به او می دهم و به کسی که این قرار را می گذارد جاعل و به کسی که کار را انجام می دهد عامل می گویند، و فرق بین جعاله و اینکه کسی را برای کاری اجیر کنند، این است که در اجاره بعد از خواندن صیغه; اجیر باید عمل را انجام دهد و کسی هم که او را اجیر کرده اجرت را به او بدهکار می شود، ولی در جعاله عامل می تواند مشغول عمل نشود و تا عمل را انجام ندهد، جاعل بدهکار نمی شود.
- اگر وصیت کند که بدهی او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و کار مستحبی هم انجام دهند چنانچه وصیت نکرده باشد که اینها را از ثلث بدهند، باید بدهی او را از اصل مال بدهند و اگر چیزی از اصل مال باقی ماند، ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و کارهای مستحبی که معین کرده برسانند و در صورتی که ثلث کافی نباشد، پس اگر ورثه اجازه بدهند باید وصیت او عملی شود و اگر اجازه ندهند، باید نماز و روزه را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف کار مستحبی که معین کرده برسانند.
- خم شدن باید به قصد رکوع باشد، پس اگر به قصد کار دیگری مثلا برای کشتن جانور خم شود; نمی تواند آن را رکوع حساب کند، بلکه باید بایستد و دوباره برای رکوع خم شود و به واسطه این عمل، رکن زیاد نشده و نماز باطل نمی شود.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] این قرارداد با بانکها جائز است برای این که عمل بانک یا از باب اجاره است که شرکت سهامی بانک را در مقابل پرداخت آن کارمزد برای این کار )فروش سهام( اجیر خود قرار داده است و یا از باب جعاله، که شرکت سهامیمتعهّد شده است که اگر بانک این کار را برای او انجام دهد، این مبلغ را به او بپردازد، در هر دو صورت این قرارداد ومعامله با بانک صحیح است وبانک با انجام دادن عمل مزبور حق دارد کارمزد تعیین شده را دریافت کند.
- [آیت الله خوئی] این قرارداد با بانکها جایز است برای عمل بانک یا از باب اجاره است که شرکت سهامی بانک را در مقابل پرداخت آن کارمزد برای این کار (فروش سهام) اجیر خود قرار داده است و یا از باب جعاله، که شرکت سهامی متعهد شده است که اگر بانک این کار را برای او انجام دهد، این مبلغ را به او بپردازد، در هر دو صورت این قرارداد و معامله با بانک صحیح است و بانک با انجام دادن عمل مزبور حق دارد کارمزد تعیین شده را دریافت کند.
- [آیت الله وحید خراسانی] عقد ضمان به هر چه که دلالت بر ان تعهد کند چه لفظ باشد مثل ایجاب و قبول قولی و چه عملی که دلالت بر ان بکند محقق می شود و فرق نمی کند که ضامن به صاحب کار تعهد نماید که مقاطعه کار وجه الضمان را بپردازد یا تعهد کند که مقاطعه کار به تعهدات و شرایط خود وفا نماید و در صورت تخلف وجه الضمان را بپردازد
- [آیت الله شبیری زنجانی] انسان نمیتواند برخی از مسائل را از یک مجتهد و برخی دیگر را از مجتهد دیگر تقلید کند، ولی اگر یکی از مجتهدین در یک باب از احکام - مثلاً در باب نماز - از دیگران اعلم باشد و مجتهد دیگر در باب دیگر - مثلاً روزه - اعلم باشد، باید در احکام نماز از مجتهد اول و در احکام روزه از مجتهد دوم تقلید کند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر اجیر با مستأجر شرط کند که تنها اجیر او باشد، مستأجر نمیتواند او را به دیگری اجاره دهد و اگر شرط نکند، می‌تواند؛ ولی اگر مالالاجاره دوم از همان جنس مالالاجاره اوّل باشد نباید زیادتر بگیرد؛ بلکه بنا بر احتیاط واجب اگر به چیز دیگری هم اجاره دهد نباید ارزش بیشتری داشته باشد. همچنین است کسی که انجام عملی مانند دوختن یک لباس را برای دیگری تعهّد کرده است در صورتی که از نظر اجارهکننده خصوصیتی در کار این اجیر نباشد می‌تواند دیگری را برای انجام این کار اجیر کند؛ ولی نمیتواند او را به کمتر اجاره نماید، بلی اگر مقداری از آن عمل را خودش انجام داده باشد می‌تواند برای اتمام کار، دیگری را به کمتر اجاره نماید و اگر اجارهکننده به جهت امتیازی که در دوختن این خیاط معتقد بوده پارچه را نزد او آورده، خیاط نمیتواند کار را به دیگری واگذار کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورتی که سادات فقیر نیاز به سرمایه ای برای کسب و کار داشته باشند می توان از باب خمس به آن‌ها داد (البته به مقداری که نیاز زندگی آن‌ها را تأمین کند).
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر انسان اجیر شود که در روز معیّنی کاری را انجام دهد و در آن روز برای انجام آن کار حاضر شود، کسی که او را اجیر کرده اگرچه آن کار را به او مراجعه نکند، باید اجرت او را بدهد مثلاً خیّاطی را در روز معیّنی برای دوختن لباسی اجیر نماید وخیّاط در آن روز آماده کار باشد، اگرچه پارچه را به او ندهد که بدوزد، باید اجرتش را بدهد چه خیّاط بیکار باشد، چه برای خودش یا دیگری کار کند.
- [آیت الله اردبیلی] در (اجاره اشخاص) کسی که اجاره میکند (مستأجر) و کسی که مورد اجاره قرار میگیرد (اجیر) و مال التّجاره (اجرت) نام دارد؛ حال اگر اجیر با انسان شرط کند که فقط برای خود انسان کار کند، نمیشود او را به دیگری اجاره داد و اگر شرط نکند و اطلاق اجاره هم منصرف به این نباشد که برای خود انسان کار کند، چنانچه او را به چیزی که اجرت او قرارداده اجاره دهد، باید زیادتر نگیرد و اگر به چیز دیگری اجاره دهد، می‌تواند زیادتر بگیرد.
- [آیت الله بهجت] اگر اجیر با انسان شرط کند که فقط برای او کار کند، نمیشود او را به دیگری اجاره داد و اگر شرط نکند، چنانچه او را به چیزی که اجرت او قرار داده اجاره دهد، باید زیادتر نگیرد و اگر به چیز دیگری اجاره دهد، می‌تواند زیادتر بگیرد، و اگر خودش اجیر کسی شود و هنگام قرارداد شرط نکرده باشند که خود او شخصاً کار را انجام دهد، بنابر اظهر نمیتواند شخص دیگری را به مزد کمتر اجیر نماید، ولی اگر مقداری از آن کار را انجام داده باشد، می‌تواند در باقیمانده کار، دیگری را به مزد کمتری اجیر نماید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] چیزی را که افراد مستحق از باب خمس یا زکات می گیرند خمس ندارد، هر چند از مخارج سالشان به عللی زیاد بیاید،ولی اگر از مالی که از این طریق به او رسیده منفعتی ببرد، مثلاً از درختی که از باب خمس به او داده شده میوه ای به دست آورد باید خمس آن مقداری که از مخارج سالش زیاد آمده بپردازد.