اطاعت
فرمان بردن را اطاعت گویند. در فقه از آن در باب‌هایی نظیر طهارت، صلات، صوم، اعتکاف، حج، جهاد و نکاح و مانند آنها سخن رفته است. مطابقت عمل مکلّف با حکم واقعی شرع را اطاعت گویند.
محدوده اطاعت فرزند از پدر تا چه حد است؟ پدرم می‌گوید باید زن خود را طلاق دهی؛ اطاعت این امر بر من واجب است؟
در موردی که خداوند تکلیف الزامی ندارد، فرزند نباید بر خلاف امر والدین کاری کند، که موجب اذیت و آزار پدر یا مادر را فراهم کند، مگر آنکه درخواست پدر یا مادر، از روی شفقت و دلسوزی نباشد، بلکه از روی حب و بغض شخصی و هوای نفس باشد، تشخیص مصداق بر عهده خود مکلف است.
در موردی که خداوند تکلیف الزامی ندارد، فرزند نباید بر خلاف امر والدین کاری کند، که موجب اذیت و آزار پدر یا مادر را فراهم کند، مگر آنکه درخواست پدر یا مادر، از روی شفقت و دلسوزی نباشد، بلکه از روی حب و بغض شخصی و هوای نفس باشد، تشخیص مصداق بر عهده خود مکلف است.
عنوان سوال:
محدوده اطاعت فرزند از پدر تا چه حد است؟ پدرم می‌گوید باید زن خود را طلاق دهی؛ اطاعت این امر بر من واجب است؟
پاسخ:
در موردی که خداوند تکلیف الزامی ندارد، فرزند نباید بر خلاف امر والدین کاری کند، که موجب اذیت و آزار پدر یا مادر را فراهم کند، مگر آنکه درخواست پدر یا مادر، از روی شفقت و دلسوزی نباشد، بلکه از روی حب و بغض شخصی و هوای نفس باشد، تشخیص مصداق بر عهده خود مکلف است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا زن شوهردار میتواند مرجع تقلیدی غیر از مرجع شوهرش داشته باشد و آیا این امر، منافاتی با لزوم اطاعت زن از شوهر ندارد؟
- پدرم می‌گوید شرطبندی بین زن و شوهر یا شرطبندی بین والدین و فرزندان یا شرطبندی بین فرزندان با یکدیگر، حرام نمیباشد و از حکم کلی شرطبندی و قمار (بازی با برد و باخت مالی) مستثناست. آیا صحیح است؟
- پدرم می‌گوید شرطبندی بین زن و شوهر یا شرطبندی بین والدین و فرزندان یا شرطبندی بین فرزندان با یکدیگر، حرام نمیباشد و از حکم کلی شرطبندی و قمار (بازی با برد و باخت مالی) مستثناست. آیا صحیح است؟
- زن و شوهری فقیر هستند و پسر آنها قصد دارد که مادر را به حج ببرد؛ ولی پدر راضی به این امر نیست. آیا با عدم رضایت شوهر، حج بر زن واجب می‌شود؟
- پدرم می‌گوید شرطبندی بین زن و شوهر یا شرطبندی بین والدین و فرزندان یا شرطبندی بین فرزندان با یکدیگر، حرام نمیباشد و از حکم کلی شرطبندی و قمار (بازی با برد و باخت مالی) مستثناست. آیا صحیح است؟
- پدرم می‌گوید شرطبندی بین زن و شوهر، یا شرطبندی بین والدین و فرزندان، یا شرطبندی بین فرزندان با یکدیگر، حرام نمیباشد و از حکم کلی شرطبندی و قمار (بازی با برد و باخت مالی) مستثناست. آیا صحیح است؟
- طبق نظر اسلام اگر شوهر درخواست همخوابگی کرد واجب است زن اطاعت کند مگر در ایام عادت ماهانه و روزهداری. از آنجا که علم روانشناسی بانوان اثبات کرده است اگر زن از نظر جسمی و روحی آمادگی آمیزش را نداشته باشد (همچون خستگی، ناراحتی فکری و روحی و امثال آن) مجبور کردن وی به آمیزش موجب آسیب جسمی و روحی زن خواهد شد، آیا اگر زن روزه یا عادت ماهانه نباشد، واجب است از شوهر در خصوص درخواست آمیزش اطاعت کند ولو اینکه این آمیزش موجب آسیب جسمی یا روحی زن گردد؟
- پدربزرگ بنده بیش از 100 سال عمر نمود و 5 سال آخر عمرش را به شدت بیمار بود و نتوانست در این 5 سال نماز و روزه بجای آورد. همچنین در ایام جوانی نیز چند سالی (شاید قریب به 15 سال) نماز و روزه بجای نیاورده است. پدرم فرزند بزرگ ایشان است و بالطبع انجام نماز و روزههای ادا نشده ایشان بر عهده پدرم می‌باشد. سؤالی که دارم راجع به نحوه بجا آوردن نماز و روزههای پدر بزرگ توسط پدرم می‌باشد. آیا کفّاره روزههای ایام بیماری و غیر بیماری یکسان است؟ اساساً میزان این کفارهها چقدر است؟
- پدربزرگ بنده بیش از 100 سال عمر نمود و 5 سال آخر عمرش را به شدت بیمار بود و نتوانست در این 5 سال نماز و روزه بجای آورد. همچنین در ایام جوانی نیز چند سالی (شاید قریب به 15 سال) نماز و روزه بجای نیاورده است. پدرم فرزند بزرگ ایشان است و بالطبع انجام نماز و روزههای ادا نشده ایشان بر عهده پدرم می‌باشد. سؤالی که دارم راجع به نحوه بجا آوردن نماز و روزههای پدر بزرگ توسط پدرم می‌باشد. آیا کفّاره روزههای ایام بیماری و غیر بیماری یکسان است؟ اساساً میزان این کفارهها چقدر است؟
- اگر زنی از شوهرش کراهت داشته باشد و برای طلاق هم حاضر به بخشش مهریهاش باشد طبق نظر یکی از مراجع بر مرد واجب است او را طلاق دهد، اما معمولا از وقتی که زن اظهار کراهت و تقاضای طلاق خود را مطرح می‌کند مرد سعی می‌کند که او را متقاعد کند و او را راضی به ادامه زندگی نماید. همچنین در صورت عدم توفیق برای ادامه زندگی، اجرای طلاق منوط به مراجعه به دادگاه و طی تشریفات قانونی است لذا معمولاً از زمانی که زن اظهار کراهت و درخواست طلاق می‌کند تا وقتیکه طلاق جاری شود مدتی طول میکشد. آیا در این مدت زن حق دارد خانه را ترک کند و از شوهرش تمکین نکند یا این که تا طلاق جاری نشده موظف به تمکین است؟ در صورت عدم تمکین آیا زن حقالناس را ضایع نکرده و نباید در پیشگاه خدا پاسخگو باشد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر پدر یا مادر به فرزند بگوید همسرت را طلاق بده آیا اطاعت امر ایشان لازم است؟
- [آیت الله بهجت] اگر پدر یا مادر به فرزند بگویند زنت را طلاق بده، آیا باید اطاعت امر ایشان کرد یا خیر؟
- [آیت الله نوری همدانی] د رمقام تعارض بین امر پدر و همسر ، اطاعت امر کدام یک برای زن مقدم است ؟
- [سایر] چرا در اسلام با وجود اینکه اطاعت پدر واجب است، در امر ازدواج پسر، اطاعت او واجب نیست؟ یعنی چرا پسر بدون اذن پدر میتواند ازدواج نماید؟
- [امام خمینی] اطاعت پدر و مادر تا چه حد بر فرزند لازم است و آیا اجداد و جدات هم حکم پدر و مادر را دارند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] طبق رساله عملیّه مراجع عظام اطاعت پدر برای فرزند واجب است، حال اگر در یک امر مباح پدر امر به فعل آن کرد ولی مادر بر عکس آن و یا پدر چیزی گفته پدر بزرگ چیز دیگر را، در این صورت چه باید کرد در صورتی که جمع بین فعل و ترک ممکن نیست؟
- [سایر] با سلام. با توجه به اینکه اطاعت از پدر و مادر واجب است، اگر در یک امر که نه واجب است نه حرام، نظر پدر و مادر کاملا با هم مخالف باشد، از کدامیک باید اطاعت کرد؟
- [آیت الله بهجت] اگر پدر و مادر فرزند خود را از تحصیل در رشته یا علم خاصی منع کرده و یا به تحصیل در رشته یا علمی امر نمایند، آیا اطاعت از آنان واجب است؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] آیا پدر و مادر می توانند فرزند خود را در انجام کاری مانند مسافرت و یا رشته تحصیلی و ... امر و نهی کنند؟ آیا اطاعت آنها در این امور واجب است؟
- [آیت الله سیستانی] در چه صورتی نفقه پدر و مادر بر فرزند واجب است و اطاعت از آنها تا چه حدی لازم است ؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را به جماعت بخواند، چون مخالفت با امر آنان موجب ناراحتی و اذیت آنان می‌شود، باید نماز را به جماعت بخواند.
- پایان عدّه زن آبستن، به دنیا آمدن یا سقط شدن فرزند اوست؛ پس اگر به طور مثال زنِ بارداری را طلاق بدهند و پس از چند ساعت نوزاد او به دنیا آید، عدّه او تمام می‌شود؛ ولی اگر زن شوهردار از راه زنا آبستن شده باشد و شوهرش او را در همان حال طلاق بدهد، بنابر احتیاط واجب باید علاوه بر آنچه گفته شد، سه پاکی یا سه ماه از زمانِ طلاق او بگذرد.
- اگر پدر از سوگند خوردن فرزند نهی کند یا شوهر از سوگند خوردن زن نهی نماید، سوگند آنان صحیح نیست.
- در صورتی که فرزند نیاز به ازدواج داشته باشد به نحوی که با ترک آن مرتکب حرام می‌شود و یا به مشقّت میافتد بر پدر واجب است نسبت به آن اقدام نماید؛ همچنین در صورت نیاز شدید پدر یا مادر به ازدواج به نحوی که بدون آن به حرج و مشقّت میافتند و توانایی فرزند، واجب است فرزند نسبت به آن اقدام نماید.
- مرد نمیتواند همسر خود را به کارهای خلاف شرع یا کارهایی که انجام آنها بر زن واجب نیست، مجبور نماید و زن میتواند در این گونه امور از شوهر اطاعت نکند، بلکه در امور خلاف شرع نباید از او اطاعت نماید.
- اگر فرزند بدون اجازه گرفتن از پدر و زن بدون اجازه گرفتن از شوهر، سوگند بخورد، بعید نیست سوگند آنان صحیح نباشد، لکن نباید احتیاط را ترک کنند.
- اگر بچّهای دیوانه شود و با حال دیوانگی بالغ گردد، پدر و جدّ پدری او، اگر به مصلحتش باشد، میتوانند زن او را طلاق بدهند.
- اگر زن کسی را وکیل کند که مهریّه او را به شوهر او ببخشد و شوهر، همان کس را وکیل کند که زن را طلاق دهد، چنانچه مثلاً اسم شوهر (محمّد) و اسم زن (فاطمه) باشد، وکیل صیغه طلاق را این طور میخواند: (عَنْ مُوکِّلَتِی فاطِمَةَ بَذَلْتُ مَهْرَهَا لِمُوَکِّلِی مُحَمَّدٍ لِیَخْلَعَها عَلَیْهِ) یعنی: (از جانب موکّل خودم فاطمه مهریّه او را به موکّل خودم محمد بخشیدم تا او را طلاق خلع دهد) پس از آن بدون فاصله می‌گوید: (زَوْجَةُ مُوَکِّلِی خَالَعْتُها عَلی ما بَذَلَتْ، هِیَ طالِقٌ) یعنی: (زن موکّل خودم را در مقابل آنچه بخشید طلاق خلع دادم، او رهاست) و اگر زن کسی را وکیل کند که غیر از مهر چیز دیگری را به شوهر او ببخشد که او را طلاق دهد، وکیل باید به جای کلمه (مَهرَها) آن چیز را بگوید، مثلاً اگر صد تومان داده باشد بگوید: (بَذَلْتُ مأةَ تُومان).
- کسی که زن خود را طلاق رجعی داده، حرام است او را در مدّت عدّه از خانهای که هنگام طلاق در آن خانه بوده بیرون کند، ولی در بعضی از موارد که در کتابهای مفصل گفته شده مانند این که زن کار حرامی که موجب حدّ است انجام دهد یا ناشزه باشد بیرون کردن او اشکال ندارد و نیز حرام است زن برای کارهای غیرلازم از آن خانه بیرون رود.
- کفن زن بر عهده شوهر است، اگرچه خود زن دارای اموال باشد و همچنین اگر زن را به شرحی که در کتاب طلاق گفته می‌شود طلاق رجعی بدهند و پیش از تمام شدن عدّه بمیرد، بنابر احتیاط واجب شوهر باید کفن او را بدهد، و چنانچه شوهر بالغ نباشد یا دیوانه باشد، ولیّ شوهر باید از مال او کفن زن را بدهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را به جماعت بخواند، باید امر آنها را اطاعت کند و نماز را به جماعت بخواند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را به جماعت بخواند و از نافرمانی او اذیت شوند، نماز جماعت بر او واجب می شود.
- [آیت الله بروجردی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را به جماعت بخواند، نماز جماعت بر او واجب می‌شود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کنند که نماز را به جماعت بخواند در صورتی که ترک آن موجب اذیت و ناراحتی یا اسائه ادب به پدر یا مادر باشد واجب است نماز را به جماعت بخواند.
- [آیت الله سیستانی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را با جماعت بخواند ، احتیاط مستحب آن است که نماز را به جماعت بخواند ، البته اگر امر و نهی پدر یا مادر از روی شفقت نسبت به فرزند باشد ، و مخالفتش موجب اذیت آنان شود ، حرام است بر فرزند مخالفت نماید .
- [آیت الله خوئی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را با جماعت بخواند، درصورتی که ترک آن موجب عقوقش شود نماز جماعت بر او واجب می‌شود و در غیر این صورت واجب نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را با جماعت بخواند، در صورتی که ترک آن موجب اذیّتشان شود، نماز جماعت بر او واجب می‌شود و در غیر این صورت، واجب نیست.
- [آیت الله علوی گرگانی] پدر وجدّ پدری دیوانه میتوانند زن او را طلاق بدهند.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را به جماعت بخواند ، در صورتی که ترک آن موجب اذیت و ناراحتی آنها شود نماز جماعت بر او واجب می شود .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را به جماعت بخواند؛ در صورتی که ترک آن موجب عقوقش شود؛ نماز جماعت براو واجب می شود.