وجوهات شرعی
وجوه شرعی، به آن دسته از واجبات مالی گفته می شود که شارع مقدس، در مالهای مسلمانان قرار داده است:
آیا جایز است وجهی را که به مبلّغ دینی میدهند، از بابت وجوهات شرعی حساب نماید؟
در غیر سهم امام علیه‌السلام چنانچه به عنوان اجرت نباشد و خود مبلّغ نیز مانعی از دریافت وجوه شرعی نداشته باشد، اشکال ندارد و در سهم امام علیه‌السلام علاوه بر شرایط فوق، احتیاطا اجازه مجتهد نیز لازم است.
در غیر سهم امام علیه‌السلام چنانچه به عنوان اجرت نباشد و خود مبلّغ نیز مانعی از دریافت وجوه شرعی نداشته باشد، اشکال ندارد و در سهم امام علیه‌السلام علاوه بر شرایط فوق، احتیاطا اجازه مجتهد نیز لازم است.
پاسخ:
در غیر سهم امام علیه‌السلام چنانچه به عنوان اجرت نباشد و خود مبلّغ نیز مانعی از دریافت وجوه شرعی نداشته باشد، اشکال ندارد و در سهم امام علیه‌السلام علاوه بر شرایط فوق، احتیاطا اجازه مجتهد نیز لازم است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر سیّد فقیری که مستحقّ شرعی سهم سادات است، به ما بدهکار باشد و از دنیا برود، آیا جایز است بدهی او را بابت سهم سادات حساب کنیم؟
- آیا واجب است که مبلغ وجوهات به مرجع تقلید یا نمایندة وی پرداخت شود؟
- آیا گذاشتن مبلغی به حساب بانک بابت سپردهگذاری بلند مدّتی که به آن مبلغ سود ثابتی تعلّق میگیرد، اشکال دارد؟ آیا خمس به آن تعلّق میگیرد؟
- آیا واجب است که فرد برای محاسبه مبلغ وجوهات به مجتهد خود یا نماینده وی رجوع کند؟
- آیا جایز است برای تبلیغ امور دینی و برگزاری مجالس دینی و خرید کتب دینی از زکات استفاده کرد؟
- با توجه به این که این جانب وجوهات شرعی، مثل خمس را پرداخت میکنم، آیا شرعا میتوانم از پرداخت مالیات خودداری نمایم؟
- گوسفندی را که به عنوان کفّاره میدهند، آیا میتوان تنها به یک فقیر داد؟ و آیا فروش آن برای فقیر جایز است یا نه؟
- آیا حج بر زنی که شوهرش مدیون است و ماهانه مبلغ زیادی را از بابت دیون خود می‌پردازد، واجب است یا خیر؟
- اگر بچه ممیّزی که آشنای به احکام دینی است، نماز میّت را به طور صحیح بخواند، کافی است یا نه؟
- در بعضی از کشورهای خارجی، آب فاضلاب را تصفیه نموده، دوباره مورد استفاده قرار میدهند. آیا خوردن این آب جایز است؟ وضو و غسل با آن و استفادههای دیگر چه حکمی دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] شخصی زمینی خریده به مبلغ معین، معمولاً چون زمینی یا ملکی خرید و فروش می‌شود حکومت هم مالیات میگیرد، چون آخر سال شود که شخصی میخواهد سرمایه کسب خود را حساب نماید، وجهی که به زمین برای خرید آن داده حساب میکند، آیا وجهی که برای مالیات داده آن را هم حساب نماید و خمس آن را بدهد یا خیر؟
- [آیت الله سیستانی] اگر وجوهات را حساب کرده و کنار بگذارد ولی دزد آن را بدزدد آیا باید وجوهات را پرداخت نماید؟
- [آیت الله خوئی] زیدی مبلغی بابت خمس می‌پردازد ولی بعداً متوجه می‌شود که یا به کلی بدهکار به ارباب خمس نبوده و اشتباه در حساب کرده، و یا اینکه بدهکاری او کمتر از آن مبلغ بوده، بفرمائید آیا این مبلغ پرداختی را میتواند در سال آینده بابت خمس حساب نماید یا نه؟
- [آیت الله مظاهری] مبلغ پولی که باید بابت کفاره روزه پرداخت کنیم مبلغ زیادی است. آیا جایز است که آن را به تدریج و هر زمان که استطاعت داریم بپردازیم؟
- [سایر] از کسی طلبکار هستم ؛ آیا جایز است طلب خود را بابت خمس حساب کنم؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی وجوهات شرعیّه از قبیل سهم امام (علیه السلام) یا سهم سادات بر ذمّه دارد و می خواهد به دیدن یک طلبه یا یک سیّد مستحق برود، آیا می تواند چیزی خریده و بعنوان هدیه منزل یا عروسی به خانه آنها برده و از بابت وجوهات خود حساب کند؟
- [آیت الله خامنه ای] در صورتی که شخصی خمس اضافه در سال مالی پرداخت کرده است، آیا می تواند در سال های بعد آن مبلغ را بابت خمس حساب نماید؟
- [آیت الله بهجت] آیا می توانیم مبلغ سهم سادات را تبدیل به جنسی کنیم و آن را به عنوان نسیه به فقیر بفروشیم و پس از آن، بابت خمس، حساب کنیم؟
- [آیت الله خامنه ای] اینجانب در یک شرکت تولیدی وابسته به وزارت تعاون عضویت داشته و سهامدار بودم وهر سال وجوهات شرعی خود را با یکی از نمایندگان حضرتعالی تسویه نموده ام اینک سهم خود را واگذار نموده و با شرکت تسویه حساب نموده ام آیا مبلغ دریافتی مشمول خمس می شود.
- [سایر] آیا صرف وجوهات شرعی و خمس در برخی از نهادها و مراکز که ممکن است جنبه تبلیغاتی برای حوزه علمیه را داشته باشد، جایز است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- فقیری که نمیداند زکات بر انسان واجب نشده، اگر چیزی بابت زکات از او بگیرد و پیش او تلف شود، ضامن نیست و انسان نمیتواند عوض آن را بابت زکات حساب کند.
- اگر پیش از آن که زکات بر او واجب شود، چیزی بابت زکات به فقیر بدهد، زکات حساب نمیشود، ولی بعد از آن که زکات بر او واجب شد، اگر چیزی که به فقیر داده از بین نرفته باشد و آن فقیر هم به فقر خود باقی باشد، میتواند چیزی را که به او داده بابت زکات حساب کند.
- اگر کسی که بدهکار است، نتواند بدهی خود را بدهد، اگرچه فقیر نباشد، انسان میتواند طلبی را که از او دارد، بابت زکات حساب کند.
- کسی که باید زکات بدهد، اگر از فقیری طلبکار باشد، میتواند طلبی را که از او دارد، بابت زکات حساب کند.
- فقیری که میداند زکات بر انسان واجب نشده، اگر چیزی را بابت زکات از او بگیرد و پیش او تلف شود، ضامن است؛ پس هنگامی که زکات بر انسان واجب می‌شود، اگر آن فقیر به فقر خود باقی باشد، میتواند عوض چیزی را که به او داده، بابت زکات حساب کند.
- برگزاری مسابقاتی که در بالا بردن شئون دینی، علمی، ادبی، هنری یا فنّی جامعه مؤثّرند، مانند مسابقات حفظ قرآن و احکام، علوم ریاضی و مقاله نویسی، بدون شرط بندی دو طرف جایز و پسندیده است و اگر فرد سوم یا مؤسّسه و یا دولت برگزار کننده، به برندگان، جوایز نقدی یا غیر نقدی اعطا کند، اشکال ندارد و برنده مالک می‌شود.
- اگر مالی که فقیر بابت خُمس و زکات گرفته از مخارج سال او زیاد بیاید، بنابر احتیاط واجب باید برای تصرف در مقدار زیادی از حاکم شرعی اجازه بگیرد؛ ولی اگر از مالی که به او دادهاند منفعتی ببرد، مثلاً از درختی که بابت خُمس به او دادهاند میوهای به دست آورد، باید خُمس مقداری را که از مخارج سال او زیاد میآید بدهد.
- احکام غسل جبیرهای مانند وضوی جبیرهای است، ولی انجام دادن آن به صورت ارتماسی احتیاطا جایز نیست.
- کسی که زکات میگیرد، باید شیعه دوازده امامی باشد و اگر به گمان این که کسی شیعه دوازده امامی است به او زکات بدهد و بعد معلوم شود شیعه نبوده، حکم آن مانند حکمی است که در مسأله 2056 گذشت و در صورتی که مصلحت دینی اقتضا کند، از بابت سهم فی سبیل اللّه میتواند به غیر شیعه دوازده امامی هم زکات بدهد.
- اگر پیش از ماه رمضان فطره را بدهد، صحیح نیست؛ ولی میتواند در ماه رمضان قبل از غروب شب عید، فطره را بپردازد و چنانچه پیش از رمضان یا در ماه رمضان به فقیر قرض بدهد و بعد از آن که فطره بر او واجب شد، طلب خود را بابت فطره حساب کند، مانعی ندارد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] جایز نیست جنسی را به زیادتر از قیمت واقعی حساب نموده و بابت خمس بدهد و در مسألة (1797) گذشت که دادن جنس دیگر غیر از پول طلا و نقره و مانند آنها مطلقاً محل اشکال است.
- [آیت الله سیستانی] جایز نیست جنسی را به زیادتر از قیمت واقعی حساب نموده و بابت خمس بدهد ، و در مسأله (1758) گذشت که دادن جنس دیگر غیر از پول مطلقاً محل اشکال است ، مگر با اجازه حاکم شرع یا وکیلش .
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که از مستحقّ طلبکار است میتواند طلب خود را بابت خمس حساب کند.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر فقیر بمیرد ، انسان می تواند طلبی را که از او دارد بابت زکوه حساب کند .
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر فقیر بمیرد و مال او به مقدار قرضش نباشد، طلبکار میتواند از بابت طلبش به مقدار کسری مال او از بابت زکات حساب کند و اگر مال او به اندازه قرضش باشد و ورثه قرض او را ندهند یا به جهت دیگر انسان نتواند طلب خود را بگیرد، بنا بر احتیاط مستحب طلبی را که از او دارد بابت زکات حساب نکند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر کسی بخواهد وجوهات شرعیّه¬ی خود را به مجتهدی که از او تقلید نمی کند بدهد در صورتی جایز است که مرجع تقلیدش اجازه دهد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] برای حساب مسافت هشت فرسخ باید از آخرین خانه های شهر حساب کرد.
- [آیت الله مظاهری] مالی را که مستأجر بابت اجاره میدهد باید معلوم باشد، بنابراین اگر خانه را اجاره نماید و مبلغ مال الاجاره را تعیین نکند اجاره باطل است.
- [آیت الله بهجت] اگر بانک بر حسب تقاضای سفارشدهنده مبلغ کالای مورد سفارش را تا مدت معینی مطالبه نکند و بابت آن مبلغی از سفارشدهنده بگیرد، خالی از اشکال نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] در مساله گذشت که دادن جنس دیگر غیر از پول رایج عوض خمس بنابر احتیاط واجب جایز نیست مگر با اذن حاکم شرع و در صورت جواز مانند موردی که حاکم شرع اذن بدهد جایز نیست جنسی را به زیادتر از قیمت واقعی حساب کند و بابت خمس بدهد هر چند مستحق به ان قیمت راضی شده باشد