اب چشمه
آب چشمه، آبی که از زمین به طور طبیعی می‌جوشد و محل جوشش آن را چشمه می‌گویند. احکام چشمه و آب چشمه، در موضوعات مرتبط با طهارت، صلاة و احیاء موات، در کتاب‌های فقهی آمده است.
آبیاری با آب چاه، آب قنات، آب چشمه یا آب رودخانه، در مقدار زکات مؤثر است یا خیر؟
اگر برای رساندن آب به زراعت یا به پای درخت از وسیله‌ای (مثل دلو و موتور آب) استفاده میشود، مقدار زکات محصول، یک بیستم است و اگر آب به خودی خود بر اثر جریان و یا بارش باران و یا مرطوب بودن زمین و مانند آن به زراعت یا درخت میرسد، مقدار زکات محصول، یک دهم است.
اگر برای رساندن آب به زراعت یا به پای درخت از وسیله‌ای (مثل دلو و موتور آب) استفاده میشود، مقدار زکات محصول، یک بیستم است و اگر آب به خودی خود بر اثر جریان و یا بارش باران و یا مرطوب بودن زمین و مانند آن به زراعت یا درخت میرسد، مقدار زکات محصول، یک دهم است.
پاسخ:
اگر برای رساندن آب به زراعت یا به پای درخت از وسیله‌ای (مثل دلو و موتور آب) استفاده میشود، مقدار زکات محصول، یک بیستم است و اگر آب به خودی خود بر اثر جریان و یا بارش باران و یا مرطوب بودن زمین و مانند آن به زراعت یا درخت میرسد، مقدار زکات محصول، یک دهم است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا زکات گندمی که با کشیدن آب به وسیله سطل از چاه، آبیاری شده، با زکات گندمی که با کشیدن آب توسط موتور آب از چاه آبیاری شده، تفاوت دارد؟
- آیا زوجه بعد از وفات همسر از آب چاه عمیق یا قنات ارث میبرد یا خیر؟
- اگر در منطقهای آبی وجود داشته باشد (چشمه،قنات،رودخانه)و آن را بدون اجازه از مردم آن شهر یا منطقه به نقطه دیگری منتقل کرده و همین انتقال سبب کاهش سطح آب رودخانه و بعضی از چاه های منطقه شده باشد و شغل اصلی مردم این منطقه که کشاورزی است در خطر آسیب باشد و حتی حق آب هم به مردم این دیار پرداخته نشود و اکثر مردم این منطقه (صاحبان آب) نسبت به انتقال آب شهر و دیارشان به نقطهای دیگر ناراضی باشند، آیا این آب برای مردم شهر یا منطقه¬ای که آب به آنجا انتقال داده شده حلال است؟ آیا میشود با این آب وضو گرفت و از آن برای آشامیدن استفاده کرد؟ آیا محصولی که به واسطه این آب به دست میآید حلال است؟
- آب چاهی که با پمپ کشیده و در جوی آب جاری میشود، در حکم آب چاه است یا آب جاری؟
- اگر درخت یا زراعت را با آب متنجّس آبیاری کنند، ثمره آن پاک است یا نجس؟
- در زمین ملکی خود، چاه عمیقی از منافع بین سال احداث کردم که آب زیادی از آن به دست آمد، آیا خمس دارد یا خیر؟
- آیا چشمه آب را که انسان در ساخت آن هیچ گونه دخالتی ندارد و برابر اصل چهل و پنجم قانون اساسی جزء انفال و ثروتهای عمومی محسوب می‌گردد میشود وقف کرد یا خیر؟
- آیا راه چارهای برای زارعی که زکات خود را پرداخت نکرده و مقدار زیادی زکات بدهکار است و فعلاً هم توانایی پرداخت آن را ندارد، وجود دارد؟
- محصولی از بذری که زکات آن پرداخت شده، به دست آمده است و محصول دیگر از بذری که زکاتش را ندادهاند، حاصل شده است. آیا مقدار زکات این دو محصول با یکدیگر متفاوت است یا یکسان؟
- اگر در ظرفی آب قلیل باشد و بعد با آب بسیار باریکی که از شیر میریزد به آب کر وصل شود، آیا این مقدار اتصال، کافی است تا حکم کر را پیدا کند یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] قناتی وجود دارد که مقدار از آن موقوفه امام حسین(علیه السلام) می باشد؛ با توجّه به قراین و شواهد، حفر چاه اطراف آن قنات سبب خشک شدن یا کم آب شدن مخزن قنات می شود، آیا صاحبان قنات و متولیّان موقوفه حقّ ممانعت حفر چاه را دارند؟ در صورت حفر چاه استفاده از آب آن جهت وضو و غسل چه صورتی دارد؟
- [آیت الله بهجت] جهت آبیاری از آب رودخانه، مبالغی از کشاورزان به عنوان میرابی و لایروبی دریافت می شود که قیمت این آب با آبیاری با موتور مساوی می شود. یعنی برای کشاورز از جهت هزینه فرق نمی کند که از رودخانه استفاده کند یا از موتور. حال سؤال این است که زکات گندم و جو آبیاری شده از این رودخانه 101 است یا 201؟ یا این که باید هزینه ی آبیاری با رودخانه را از مخارج حساب کرد و این زکات را یک دهم حساب نمود؟
- [آیت الله خامنه ای] در روستای ما گندم بیشتر با آب چاه آبیاری می شود البته تا عید با آب باران آبیاری می شود حکم زکات ما چگونه است؟ مثلاً در 40 تن گندم چقدر باید زکات داد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا زن، از آب قنات یا چاه ارث می برد؟
- [آیت الله بهجت] نوشیدن آب از قنات ها و چاه ها که در زمین دیگران است، جایز است؟
- [آیت الله سیستانی] آیا در حریم در فروض 1 و 2 میان حریم نهر آب، خانه، قنات، چاه، روستا تفاوتی هست؟
- [آیت الله بهجت] زکات محصول زراعتی که به وسیله چاه عمیق موتوری آبیاری شده است، را چگونه باید محاسبه نمود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] یک مزرعه و چشمه ای واقع در آن، چند مالک داشته است. چشمه خشک می شود و تعدادی از مالکین به خرج خود قناتی حفر می کنند، یکی از مالکین که در مخارج قنات، دخالت نداشته است; بعد از چندی زمین خود را می فروشد، حال خریدار به حساب اینکه زمین مذکور از چشمه سابق آب داشته، ادعای حق آب از قنات را دارد، آیا او چنین حقی را دارد؟
- [آیت الله بهجت] آیا برای آبیاری مزرعه، خریدن آب چاه با خریدن خود چاه از نظر محاسبه در مخارج و کسر کردن از مال زکوی، فرق دارند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا زوجه از آب زراعی چاههای عمیق و چشمه و قنات ارث می برد؟ از موتور و لوله و ساختمان آنها چطور؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر گندم، جو، خرما و انگور از آب باران و یا مستقیما از آب نهر یا رودخانه یا رطوبت زمین آبیاری شود، زکات آن (یک دهم) محصول است و اگر با دلو یا پمپ و مانند آن آبیاری شود، زکات آن (یک بیستم) محصول است.
- آب جاری آبی است که از زمین بجوشد و جریان داشته باشد مانند: آب چشمه و قنات و یا متصل به مادهای مانند برف باشد که عرفا باعث استمرار جریان آن شود.
- اگر گندم، جو، خرما و انگور با آب باران و نهر آبیاری شود و به آب دلو و مانند آن محتاج نباشد، ولی با آب دلو نیز آبیاری شود و آب دلو به زیاد شدن محصول کمک نکند، زکات آن (یک دهم) است و اگر با دلو و مانند آن آبیاری شود و به آب نهر و باران محتاج نباشد، ولی با آب نهر و باران نیز آبیاری شود و آنها به زیاد شدن محصول کمک نکنند، زکات آن (یک بیستم) است.
- اگر گندم، جو، خرما و انگور، هم از آب باران آبیاری شود و هم از آب دلو و مانند آن استفاده کند، چنانچه به گونهای باشد که بگویند آبیاری با دلو و مانند آن غلبه داشته، زکات آن (یک بیستم) است و اگر بگویند آبیاری با آب نهر و باران غلبه داشته، زکات آن (یک دهم) است؛ بلکه اگر نگویند آب باران و نهر غلبه داشته ولی آبیاری با آب باران و نهر بیشتر از آب دلو و مانند آن باشد، بنابر احتیاط مستحب زکات آن (یک دهم) است.
- هر کس در زمین خود یا در اراضی مباح به قصد تملّک، قنات یا چاهی حفر کند تا به آب برسد و یا چشمه‌ای جاری کند، مالک آب آن میشود. حکومت میتواند برای حفر چاه و استفاده از آب قواعدی وضع نماید.
- اگر کندن چاه مشقّت نداشته باشد، باید برای تهیه آب چاه بکند.
- اگر زراعتی را با دلو و مانند آن آبیاری کنند و در زمینی که کنار آن است زراعتی کنند که از رطوبت آن زمین استفاده نماید و محتاج به آبیاری نشود، زکات زراعتی که با دلو آبیاری شده، (یک بیستم) و زکات زراعتی که کنار آن است، بنابر احتیاط واجب (یک دهم) میباشد.
- اگر نجاستی در چاه بریزد و بو یا رنگ یا مزه آب آن را تغییر دهد، چنانچه تغییر آب چاه از بین برود، بنابر احتیاط وقتی پاک میشود که با آبی که از چاه می‌جوشد مخلوط گردد.
- اگر نجاستی به آب جاری برسد، مقداری از آن که بو یا رنگ یا مزهاش به واسطه نجاست تغییر کرده، نجس است و طرفی که متصل به چشمه است، اگرچه کمتر از کُر باشد پاک است و آبهای دیگر نهر، اگر به اندازه کُر بوده یا به واسطه آبی که تغییر نکرده به آب طرف چشمه متصل باشند، پاک وگرنه نجساند.
- اگر شک کند که آبیاری با آب باران شده یا با دلو و یا در زراعتی که با هر دو آبیاری شده، شک کند که غلبه با آب باران بوده یا با آب دلو، (یک بیستم) بر او واجب میشود، اگرچه احتیاط مستحب این است که (یک دهم) بدهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] مقدار زکات گندم و جو و خرما و انگور در صورتی که از آب باران، یا قنات و نهر و سد و یا رطوبت زمین مشروب شود، ده یک است و اگر با آب چاههای عمیق و نیمه عمیق و کم عمق، یا بهوسیله دلو و دست و حیوان از چاه یا رودخانه آب بکشد و آن را مشروب سازد زکات آن بیست یک است.
- [آیت الله بروجردی] آب جاری آبیست که از زمین بجوشد و جریان داشته باشد، مانند آب چشمه و قنات.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه زراعتی را با آب چاه آبیاری کنند و در زمین مجاور آن زراعتی باشد که از رطوبت آن زمین استفاده کند و محتاج به آبیاری نشود زکات زراعتی که با آب چاه آبیاری شده، بیست یک و زکات زراعتی که مجاور آن است ده یک می باشد.
- [امام خمینی] آب جاری آبی است که از زمین بجوشدو جریان داشته باشد مانند آب چشمه و قنات .
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه زراعت با آب باران و نهر مشروب شود و احتیاجی به آب چاه نداشته باشد اما با آن نیز آبیاری گردد و این کار تاثیری در محصول نداشته باشد زکات آن ده یک است و اگر بعکس با آب چاه آبیاری شود و آب باران بر آن ببارد اما تأثیری نگذارد زکات آن بیست یک است.
- [آیت الله سبحانی] اگر گندم و جو و خرما و انگور، هم از آب باران یا مانند آن مشروب شود و هم از آب چاه استفاده کند، چنانچه طوری باشد که بگویند با آب چاه مثلاً آبیاری شده نه باران، زکات آن بیست یک است، و اگر بگویند با آب باران آبیاری شده نه چاه مثلاً زکات آن ده یک است. و احتیاط آن است که در نصف ده یک و در نصف دیگر بیست یک زکات بدهد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . آب جاری آبی است که از زمین بجوشد و جریان داشته باشد مانند آب چشمه و قنات.
- [آیت الله بهجت] آب جاری، آبی است که از زمین بجوشد و جریان داشته باشد، مانند آب چشمه و قنات.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر گندم و جو و خرما و انگور از آب باران یا نهر مشروب شود یا از رطوبت زمین استفاده کند، زکات آن یک دهم است و اگر از چاه یا قنات با دلو و مانند آن یا از نهر و دریا یا غیر آن آبیاری شود، زکات آن یک بیستم است.
- [آیت الله وحید خراسانی] اب جاری ابی است که از زمین بجوشد و جریان داشته باشد مانند اب چشمه و قنات