حکم ظن
احکام ظن، احکام اصولی مربوط به ظنّ به حکم شرعی می‌باشد.
ظن در عدد اشواط، آیا حکم ظن در عدد رکعات صلات را دارد یا خیر؟
حکم آن را ندارد.
حکم آن را ندارد.
پاسخ:
حکم آن را ندارد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی بود نماز می‌خواند و روزه می‌گرفت و لکن در اکثر اوقات در غسلش خطا می‌کرد و نمی‌داند چه وقت خطا می‌کرده یا آن که در چند غسل که نموده به صورت اشتباه بوده و نمی‌داند چه عدد نماز را با آن خوانده و چه عدد روزه با آن غسلها گرفته رأی حضرت عالی راجع به چنین شخصی چیست با آن که علم دارد به این که بعضی غسلهایش اشتباه بوده لکن نمی‌داند کدام بوده؟
- اگر بر مکلفی قضای یک سال نماز و روزه بوده باشد، چگونه حساب کند عدد ایام ماههای سال را آیا تمام آن را سی روز یا بیست و نه روز حساب کند؟
- شخصی در شوطی از اشواط طواف یا سعی شک می‌کند که صحیح انجام داده یا باطل سپس به قصد استیناف فریضه، 7 شوط کامل بجا می‌آورد، آیا طواف یا سعیش صحیح است یا خیر؟
- عدد غسلات واجب و مستحب برای هر یک از صورت و دست راست و دست چپ، چه مقدار است؟
- در مسئله 3 ملحقات توضیح می‌فرمائید که اگر صد عدد تخم مرغ را به صد و ده عدد در ذمه می‌فروشد بایستی بین آنها امتیاز باشد، بفرمائید فرق بین پول و تخم مرغ که از معدودات است چه فرق دارد؟ چون در پول می‌فرمائید در مسئله 4 پس جایز است فروش بعضی از آنها به بعضی دیگر با زیاده و اینجا مثل تخم مرغ نیست؟
- چند نفر شخصی را وکیل می‌کنند برای خریدن گوسفند و ذبح آیا تعیین گوسفند هر کدام، در وقت شراء و ذبح لازم است، یا همین قدر که به عدد آنها گوسفند خرید و ذبح کرد کافی است؟
- کسانی که شغلهای مختلف دارند از قبیل زراعت، صناعت، تجارت و ضمناً دامداری هم دارند آیا باید مثل سایر اجناس گاو و گوسفند را با اینکه برای تجارت نیست تقویم کند یا فقط آنهایی که خمس آن داده نشده است عدد لحاظ شود و خمس داده شود، و یا نمای متصل و منفصل آن را باید خمس بدهد؟
- معمولاً در مشهد افرادی هستند که کبوتر هوا می‌کنند زیدی می‌گوید دو عدد از همین کبوترها را من گرفتم و به آنهایی که گمان داشتم مال آنها است گفتم ولی صاحبش پیدا نشده و آنها را فروخته، پول آنها را چه کند؟
- کسانی که گوسفند یا ماشین برای انتفاع دارند نه تجارت، آیا باید هر سال تقویم و اضافه قیمت را خمس بدهد و اگر چه اصل گوسفند یا ماشین کمتر شده باشد مثلاً صد رأس گوسفند را قیمت آن 50 هزار تومان است خمس کرد و بعد در سال آینده ملاحظه شد که گوسفند 50 عدد است ولکن قیمت صد هزار تومان، آیا ترقی قیمت را باید خمس بدهد یا خیر؟
- زیدی مثلاً در چندین سال قبل یک عدد النگو (سوار) پیدا کرده و در اثر فریب شیطان و نفس امّاره در صدد پیدا کردن صاحب آن بر نیامده و بعد از مدتی به فکر فروختن آن افتاده و در وقت فروش مأمورین دولتی اطلاع پیدا کرده و النگو را از او گرفته و تحویل مقامات مربوطه داده‌اند مقصود این است تکلیف این شخصِ واحد، و کسان دیگری که دست به این لقطه زده‌اند چیست؟ آیا با این وصف تمام آنها ضامنند یا نه؟ و بر فرض ضامن بودن اگر یک نفر از این افراد بخواهد خود را از دین خلاص نماید ضامن تمام قیمت است یا نه؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بروجردی] حکم ظن در رکعات نماز چیست، معتبر است مطلقاً یا در بعض صور؟
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کسی در عدد اشواط طواف و سعی و عدد سنگ های رمی به دیگری اعتماد کند کافی است
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که قدر متیقن عدد اشواط را می داند اما تردید دارد که شوط بعدی را انجام داده یا نه مثلا می داند پنج شوط انجام داده ولی شک دارد که بقیه را انجام داده یا نه تکلیف او چیست
- [سایر] آیا تعداد رکعات نماز در قرآن آمده است؟
- [آیت الله وحید خراسانی] شخصی در حال سعی در عدد اشواط شک می کند و با حال تردید به سعی خود ادامه می دهد و در فکر است که عدد را ضبط کند پس از تامل وبعد از انکه صد متر سعی کرد یا وارد شوط بعدی شد یقین به عدد حاصل می شود و با یقین باقی سعی را هم انجام می دهد ایا این سعی صحیح است یا نه
- [آیت الله سبحانی] حکم ظن در اجزای نماز چیست؟
- [آیت الله مظاهری] در نماز شب و هنگام تنگی وقت، خواندن قنوت کامل نماز وتر افضل است، یا تکمیل رکعات نماز؟
- [سایر] اگر نمازمان شکسته باشد و بخواهیم نماز را در جماعت بخوانیم آیا تعداد رکعات نماز باید در نیت مشخص باشد؟
- [آیت الله مظاهری] شک در رکعات نماز دو و سه رکعتی که به جماعت خوانده می‌شود، آیا مبطل نماز جماعت است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مهری ساخته اند که جعبه آن از پلاستیک است و هر مرتبه که پیشانی را روی آن می گذارند، شماره عوض می شود و عدد رکعات نماز را نشان می دهد، آیا سجده بر آن صحیح است؟ و آیا می شود به آن اعتماد کرد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- زنی که در حیض عادت دارد، چه در وقت حیض عادت داشته باشد چه در عدد حیض، یا هم در وقت و هم در عدد آن، اگر دو ماه پشت سر هم بر خلاف عادت خود خونی ببیند که وقت آن یا شمارة روزهای آن، یا هم وقت و هم شمارة روزهای آن یکی باشد، عادتش برمیگردد به آنچه در این دو ماه دیده است. مثلًا اگر از روز اول ماه تا هفتم خون میدیده و پاک میشده چنانچه دو ماه از دهم تا هفدهم ماه خون ببیند و پاک شود، از دهم تا هفدهم عادت او می‌شود.
- اگر چیزی را که مثل پارچه با متر و ذرع میفروشند یا چیزی را که مثل گردو و تخم مرغ با شماره معامله می‌کنند بفروشد و زیادتر بگیرد، مثلًا ده تا تخم مرغ بدهد و یازده تا بگیرد اشکال ندارد، ولی چنانچه مثلًا ده عدد تخم مرغ را به یازده عدد در ذمه بفروشد لازم است که بین آنها امتیاز باشد مثلًا ده عدد تخم مرغ بزرگ را به یازده عدد متوسط در ذمه بفروشد زیرا که اگر بین آنها هیچ امتیاز نباشد خرید و فروش محقق نمیشود بلکه واقع معامله قرض است اگرچه به لفظ خرید و فروش باشد و بدین جهت معامله حرام و باطل است و از این قبیل است فروختن اسکناس نقداً به زیادتر از آن با مدت مثل صد تومان نقداً بدهد که صد و ده تومان بعد از شش ماه بگیرد. ولی اگر بین آنها امتیاز باشد مانعی ندارد مثل آنکه صد تومان را به جنس دیگر از اسکناس مثل دینار یا پاون یا دولار بفروشد که در این صورت با تفاوت قیمت نیز اشکال ندارد.
- اجناسی که مورد معامله و یا قرض واقع میشوند دو قسمند: 1. مکیل و موزون (پیمانهای و کشیمنی) 2. غیر مکیل و موزون. قسم اوّل: آن است که قیمت و ارزشش روی پیمانه یا کشش قرار گرفته مثل برنج، گندم؛ جو، طلا و نقره و مانند اینها. قسم دوّم: آن است که قیمتش فقط به شماره: مانند تخم مرغ، یا به ذراع است مانند پارچه و فرش. حال چنانکه در باب قرض هر جنسی را به دیگری قرض بدهیم به شرط زیاده ربا بوده و آن قرض حرام می‌شود خواه مکیل و موزون باشد یا غیر آن، در باب معامله هم اگر مکیل و موزون را با همجنس خود خرید و فروش نمائیم با زیاده معامله باطل و حرام خواهد بود و امّا اگر غیر مکیل و موزون را با همجنس خود به زیاده معامله کنیم ربا نخواهد بود، و در نتیجه این مسأله به میان میآید که هرگاه کسی صد عدد تخم مرغ را به دیگری قرض دهد تا مدت دو ماه مثلًا به صد و ده عدد، ربا می‌شود، ولی اگر صد عدد تخم مرغ را به صد و ده تا به مدت دو ماه بفروشد چنانچه فرق بین ثمن و مثمن باشد ربا نشده و معامله صحیح است، درصورتی که نتیجه یکی است ولی عنوان فرق کرده، اگر عنوان قرض باشد ربا است، و اگر خرید و فروش باشد ربا نیست و در اینجا باید معلوم باشد که واقع قرض غیر از واقع فروش است، به این معنی که قرض عبارت است از انسان مالی را به دیگری بدهد به این قصد که آن مال در ذمة گیرنده باشد، و فروش آن است که مالی را در عوض مال دیگر به کسی بدهد، پس در فروش لازم است مال فروخته شده غیر از عوض او باشد، و از اینجا معلوم می‌شود که اگر مثل صد عدد تخم مرغ را به صد و ده عدد در ذمه بفروشد بایستی بین آنها امتیاز باشد، مثل صد عدد تخم مرغ بزرگ را با صد و ده عدد تخم مرغ متوسط در ذمه بفروشد زیرا اگر امتیاز بین آنها به وجهی نباشد بیع محقق نشده بلکه واقع قرض بوده و به صورت بیع است و از این جهت معامله حرام خواهد شد.
- چند حکم که به نماز جمعه راجع است از این قرار است: (اول)- کسی که نماز جمعه از او ساقط شده و حضورش واجب نباشد، جائز است در اول وقت مبادرت به نماز ظهر نماید. (دوم)- هر گاه در بلد انسان نماز جمعه جامع الشرائط بر پا می‌شود، بنابر احتیاط جائز نیست انسان بعد از زوال آفتاب سفر کند. (سوم)- حرف زدن هنگامی که امام مشغول خطبه خواندن است- جائز نیست، و فرقی بین عدد معتبر در اصل وجوب نماز جمعه و بین بیشتر از آن نیست. (چهارم)- گوش دادن به دو خطبه بنابر احتیاط واجب است ولی کسانی که معنای خطبه را نمیفهمند گوش دادن بر آنها واجب نیست. (پنجم)- اذان دوم روز جمعه بدعت است، و این همان اذانی است که در عرف اذان سوم نامیده می‌شود. (ششم)- وقت خطبه امام، ظاهر این است که حضور واجب نباشد. (هفتم)- خرید و فروش هنگامی که برای نماز جمعه نداء می‌شود حرام است درصورتی که منافی نماز باشد، والا حرام نخواهد بود، و اظهر این است که در صورت حرمت نیز معامله باطل نیست. (هشتم)- کسی که حضور جمعه بر او واجب بود، و ترک نموده و نماز ظهر را بهجا آورد اظهر این است که نمازش صحیح باشد. وقت نماز مغرب و عشا
- انسان باید نماز عصر را بعد از نماز ظهر، و نماز عشا را بعد از نماز مغرب بخواند و اگر عمداً نماز عصر را پیش از نماز ظهر، و نماز عشا را پیش از نماز مغرب بخواند باطل است.
- اگر یکی از شکهایی که نماز احتیاط برای آنها واجب است در نماز پیش آید، چنانچه انسان نماز را تمام کند احتیاط واجب آن است که نماز احتیاط را بخواند، و بدون خواندن نماز احتیاط، نماز را از سر نگیرد، و اگر پیش از انجام کاری که نماز را باطل می‌کند نماز را از سر بگیرد، نماز دومش هم باطل است، و اگر بعد از انجام کاری که نماز را باطل می‌کند، مشغول نماز شود، نماز دومش صحیح است.
- اگر بعد از خواندن نماز احتیاط بفهمد کسری نماز کمتر از نماز احتیاط بوده، مثلًا در شک بین دو و چهار، دو رکعت نماز احتیاط بخواند، بعد بفهمد نماز را سه رکعت خوانده، باید نماز را دوباره بخواند.
- اگر در نماز ظهر یا در نماز عصر نیت کند که چهار رکعت نماز میخوانم و معین نکند ظهر است یا عصر، نماز او باطل است، و نیز کسی که مثلًا قضای نماز ظهر بر او واجب است، اگر در وقت نماز ظهر بخواهد آن نماز قضا یا نماز ظهر را بخواند، باید نمازی را که می‌خواند در نیت معین کند.
- اگر به یکی از راههای زمان گذشته برای انسان ثابت شود که وقت نماز شده و مشغول نماز شود، و در بین نماز بفهمد که هنوز وقت داخل نشده، نماز او باطل است. و همچنین است اگر بعد از نماز بفهمد که تمام نماز را پیش از وقت خوانده. و بنابر احتیاط اگر در بین نماز بفهمد وقت داخل شده یا بعد از نماز بفهمد که در بین نماز وقت داخل شده بود نماز را اعاده نماید.
- اگر به نیت نماز ظهر مشغول نماز شود و در بین نماز یادش بیاید که نماز ظهر را خوانده است، نمیتواند نیت را به نماز عصر برگرداند، بلکه باید نماز را بشکند و نماز عصر را بخواند و همینطور است در نماز مغرب و عشا.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] (کثیرالشک) یعنی کسی که زیاد شک می کند نباید به شک خود اعتنا کند، خواه در عدد رکعات نماز باشد، یا در اجزای نماز، یا شرایط نماز.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مسافری که میداند مسافر است و باید نماز را شکسته بخواند، اگر در عدد رکعات اشتباه کند و به جای دو رکعت، چهار رکعت بخواند، نمازش باطل است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] ظن و گمان در رکعات نماز در حکم یقین است، یعنی باید بنابر گمان بگذارد و نماز را ادامه دهد، ولی اگر در رکعت اول و دوم باشد احتیاط واجب این است که نماز را بعداً نیز اعاده کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر در عدد رکعات شک کند و نداند چند رکعت خوانده و فکرش به جایی نرسد، نماز باطل است، ولی اگر در عدد رکوعها شک کند بنابر کمتر می گذارد و اگر از محل گذشته یعنی وارد سجده شده باشد اعتنا نمی کند.
- [آیت الله بهجت] اگر در عدد رکعات نماز احتیاط شک کند به آن اعتنا نمیکند و بنابر اظهر بنا را بر صحیح بودن نماز میگذارد. و اگر بعد از نماز شک کرد که احتیاط لازم یک رکعت است یا دو رکعت، احتیاطاً هر دو را بهجا می‌آورد و سپس نماز را اعاده می‌کند.
- [آیت الله بهجت] اگر در عدد رکعات نماز احتیاط شک کند به آن اعتنا نمی کند و بنا بر اظهر بنا را بر صحیح بودن نماز می گذارد. و اگر بعد از نماز شک کرد که احتیاط لازم یک رکعت است یا دو رکعت، احتیاطا هردو را بجا می آورد و سپس نماز را اعاده می کند .
- [آیت الله مکارم شیرازی] برای آگاه کردن امام ممکن است به عدد رکعات نماز دست بر زانو بزند، یا (الله اکبر) بگوید و یا به هر ترتیب دیگر که سخن گفتن و کاری بر خلاف نماز انجام دادن در آن نباشد، ولی نباید قبل از امام برخیزد و نماز خود را ادامه دهد.
- [آیت الله مظاهری] ظن و شک و سهو در نماز عید فطر و قربان حکم ظن و شک و سهو در نمازهای مستحبّی را دارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] احکامی که درباره شک و سهو و ظن در نمازهای واجب روزانه گفته شد، در سایر نمازهای واجب نیز عیناً وجود دارد، مثلاً اگر در نماز آیات شک کند که یک رکعت خوانده یا دورکعت چون شک او در نماز دو رکعتی است نماز باطل می شود، همچنین سایر احکام شک و سهو و ظن.
- [آیت الله سبحانی] کمترین عدد برای انعقاد نمازجمعه پنج نفر است که یکی از آنها امام می باشد.