مجهول المالک
مالی كه مالك آن معلوم نيست.
آیا در مجهول المالک اذن عام هست یا احتیاج دارد به اجازه گرفتن؟
بله برای کسی که مستحق أخذ باشد مانند اداری که استخدام شده در عمل جایزی، یا صاحب امانتی که رد می‌کند امانت را، و امثال آنها هست.
بله برای کسی که مستحق أخذ باشد مانند اداری که استخدام شده در عمل جایزی، یا صاحب امانتی که رد می‌کند امانت را، و امثال آنها هست.
پاسخ:
بله برای کسی که مستحق أخذ باشد مانند اداری که استخدام شده در عمل جایزی، یا صاحب امانتی که رد می‌کند امانت را، و امثال آنها هست.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- حقوق کارمندهای دولت را با فرض مجهول المالک بودن به چه نحوه اجازه تصرف میدهید، بخصوص با توجه به این که پولهای کارمندها گاهی از راههای غیر مشروع است؟
- آیا در مصرف مجهول المالک استحقاق شرعی شرط است یا نه و اگر شرط باشد لطفاً به بنده که استحقاق ندارد برای مصرف خود و دادن به دیگران اجازه فرمائید.
- نانی که نانواهای فعلی میفروشند نوعاً از گندم تثبیت دولتی است اجرای حکم مجهول المالک برای هر فردی در هر روز مشکل است متمنی است تکلیف آن را معلوم بفرمائید، و اگر اجازه عمومی در آن و امثال آن یا محول به اجازه مجاز در امور حسبیه فرمودهاید متمنی است موارد مبتلا به اگر ممکن است تذکر داده شود که باز در مورد دیگر احتیاج به استفتاء دیگری نباشیم.
- اگر پولهای بانک مجهول المالک است حکم معاملاتی که با بانک می‌شود مثل بیع سفته و چک و بلکه به طور کلی حکم همه پولهایی که مردم کاسب و تاجر با بانک سر و کار دارند چیست؟ ترتیب اثر مجهول المالک بخصوص نسبت به آنان که حساب جاری یا پسانداز دارند خیلی مشکل است.
- اگر تصرف نماید شخصی زمینی را که مالک او مجهول است و این تصرف بدون اذن حاکم شرع باشد آیا جایز است خرید این زمین را از او؟
- آیا تصرف در این مهرها بعد از خاک گردیدن آنها احتیاج به اذن حاکم شرع است یا خیر؟
- شخصی منافع ملک وقفی را که مجهول التولیه است بدون اجازه حاکم شرع اطعام می‌کند، آیا شرکت در آن جایز است نه؟
- در حادثه سیلی در بعضی از قراء اشجاری و اموالی سیل میآورد، در این قراء مال صغیر و کبیر در آن است، و سیل این اموال را در آنجا جمع نموده، چنانچه مورد موقوفه یا صغیر و یا کبیر ادعا کند که چه مبلغ آن از ماست، میتوان به آنها داد و یا باید به طریق صلح یا به نحو دیگری عمل کرد، طریق توزیع آن را بیان فرمائید؟ ضمناً اگر مالک آنها به طور شبهه محصوره و یا غیر محصوره معلوم نباشد و مجهول المالک باشد به چه مصرف برسد، و بعضی از اهالی قرار میداشتند به مصرف عام المنفعه نسبت به ده مثل برق برسد موکول به استفتاء گردید.
- آیا مؤسسه که پول مردم را به عنوان مضاربه، یا بانکی از معاملات شرعیه قبول می‌کند، و نیز به عنوان شرعی دیگر به مردم میدهد و کارمزد میگیرد و در زیر نظر حاکم شرع می‌باشد این پولها حکم مجهول المالک دارد و محتاج به امضای حاکم شرع می‌باشد در وقت گرفتن یا نه؟
- بانکهایی موجود است که مشترک است، به این معنی که رأس المال آنها، بعضی از آن متعلق به مسلمانها است و بعضی دیگر آن متعلق به کفار، پس اگر مسلمانی مالی را در آن بانکها به ودیعه بگذارد آیا شرط است اذن خاص حضرت عالی در قبض آن یا آنکه اذن عام میدهید برای تمام مقلدینتان به جهت کثرت ابتلا؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی مجهول المالک را با اذن و اجازه مجتهد جامع الشرایط به فقیر صدقه داده و بعد صاحب آن پیدا شده و صدقه را قبول نمی کند، آیا صدقه دهنده ضامن است یا مجتهد؟
- [آیت الله سیستانی] مجهول المالک را توضیح دهید؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا میتوان اموال مجهول المالک را به سادات داد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] لطفاً فرق بین لقطه و مجهول المالک را بیان کنید:
- [آیت الله فاضل لنکرانی] فرق مجهول المالک با لقطه از جهت حکم شرعی چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] اموالی که حرمت عین آنها معلوم است مانند اموال حاصل از تجارت مواد مخّدر چه حکمی دارند؟ آیا در صورتی که مالک آنها را نشناسیم، حکم اموال مجهول المالک را دارند؟ اگر این گونه باشند، آیا تصرّف در آنها با اجازه حاکم شرع یا وکیل عام او جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا اموال دولت از نظر شما در حکم مجهول المالک است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا اموال دولت از نظر شما در حکم مجهول المالک است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر مجهول المالک در معرض تلف باشد، آیا برداشتن آن جایز است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا جایز است لقطه و مجهول المالک را در امور خیریه و تعمیر مسجد مصرف کرد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر ملکی را برای تعمیر مسجدی وقف نمایند، چنانچه آن مسجد احتیاج به تعمیر ندارد و انتظار هم نمیرود که تا مدتی احتیاج به تعمیر پیدا کند میتوانند عایدات آن ملک را به مصرف مسجدی که احتیاج به تعمیر دارد برسانند.
- مسائلی را که انسان غالباً به آنها احتیاج دارد واجب است، یاد بگیرد.
- خمس را باید دو قسمت کنند: یک قسمت آن سهم سادات است، و باید به سید فقیر یا سید یتیم یا به سیدی که در سفر درمانده شده بدهند و نصف دیگر آن سهم امام علیه السلام، که در این زمان باید به مجتهد جامعالشرایط بدهند، یا به مصرفی که او اجازه میدهد برسانند، ولی اگر انسان بخواهد سهم امام را به مجتهدی که از او تقلید نمیکند بدهد بنابر احتیاط واجب باید از مجتهدی که تقلید می‌کند اجازه بگیرد و در صورتی به او اذن داده می‌شود که بداند آن مجتهد و مجتهدی که از او تقلید می‌کند، سهم امام را به یک طور مصرف میکنند.
- امانتداری و کسی که مال را امانت میگذارد باید هر دو عاقل باشند پس اگر انسان مالی را پیش دیوانه امانت بگذارد، یا دیوانه مالی را پیش کسی امانت بگذارد صحیح نیست. ولی جائز است بچة ممیز با اذن ولیّ مالش را نزد کسی امانت بگذارد و همچنین جائز است مال دیگری را با اذنش نزد کسی امانت بگذارد و امانت گذاشتن نزد بچه ممیز عیبی ندارد اگرچه ولیّ اجازه نداده باشد.
- اگر از بچهای چیزی را بدون اذن صاحبش به طور امانت قبول کند، باید آن را به صاحبش بدهد و اگر آن چیز مال خود بچه است و ولی در امانت گذاشتن بچه اجازه نداده باشد لازم است آن مال را به ولی او برساند و چنانچه مال به آنان کوتاهی کند و تلف شود، باید عوض آن را بدهد و همچنین است حال اگر امانت گذار دیوانه باشد.
- اگر پسر به کتابهای علمی دینی احتیاج داشته باشد پدر میتواند آنها را از زکات خریده و در معرض استفاد پسرش قرار دهد.
- انسان نمیتواند بدون اذن حاکم شرع از مال کسی که میداند خمس نمیدهد، خمس را بردارد و به حاکم شرع برساند.
- اگر انسان مال کسی را بدون اجازة او بفروشد، چنانچه صاحب مال به فروش آن راضی نشود و اجازه نکند معامله باطل است.
- فقیری که خرج سال خود و عیالاتش را ندارد اگر خانهای دارد که ملک اوست و در آن نشسته یا مال سواری دارد چنانچه بدون اینها نتواند زندگی کند، اگرچه برای حفظ آبرویش باشد، میتواند زکات بگیرد و همچنین است اثاث خانه و ظرف و لباس تابستانی و زمستانی و چیزهایی که به آنها احتیاج دارد و فقیری که اینها را ندارد اگر به اینها احتیاج داشته باشد، میتواند از زکات خریداری نماید.
- اگر دو نفر در مالی که زکات آن واجب شده با هم شریک باشند و یکی از آنان زکات قسمت خود را بدهد و بعد مال را تقسیم کنند چنانچه بداند شریکش زکات سهم خود را نداده و بعداً نیز نمیدهد تصرف او در سهم خودش هم اشکال دارد مگر زکات شریک را تبرعاً با اذن او و در صورت امتناع با اذن حاکم بدهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] مالی را که انسان در صندوق شخصی خود پیدا می‌کند اگر شک داشته باشد که مال خود اوست یا نه، مال خود اوست و اگر یقین داشته باشد که مال خود او نیست مجهول المالک است و باید با اذن حاکم شرع به مصرف برسد، و در صندوق بانکها و مانند آن چنانچه مبلغی زیاد بیاید، اگر معلوم باشد که از غیر بانک است و مالک آن معلوم نباشد نیز مجهول المالک است که باید با اذن حاکم شرع به مصرف برسد.
- [آیت الله مظاهری] چیزهایی را که برای اصلاح نزد ارباب صنایع میآورند و صاحبان آنها نمیآیند ببرند به طوری که صنعتگر از آمدن آنها مأیوس می‌شود حکم مجهول المالک را دارد که باید با اذن حاکم شرع به مصرف برسانند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر خُمس مال حلال مخلوط به حرام را بدهد و بعد بفهمد که مقدار حرام بیشتر از خُمس بوده، بنابر احتیاط واجب، آن مقداری را که میداند از خُمس بیشتر بوده، با اذن حاکم شرع از طرف صاحب آن به مصرف مشترک خمس و مال مجهول المالک برساند.
- [آیت الله جوادی آملی] .در مال حلال مخلوط به حرام , اگر مقدار حرام معلوم باشد , ولی مالک آن معلوم نباشد، در این صورت , مقدار حرام، چه کمتر از خمس باشد یا بیشتر از آن، حکم مجهول المالک را دارد و باید به ولیّ مسلمین پرداخت شود; یا به اذن او صدقه داده شود.
- [امام خمینی] پول بلیطهایی که به دست شرکتها میآید، و پول قرعهکشیها که به دست اشخاص میآید مجهول المالک است، و اگر میتوانند صاحبان آنها را پیدا کنند، باید به صاحبانش رد کنند، و اگر نمیشود باید از طرف صاحبان آنها صدقه بدهند، و احتیاط لازم آن است که از مجتهد جامع الشرایط اجازه بگیرند و صدقه بدهند.
- [آیت الله مظاهری] اگر انسان چیزی را غصب کند باید به صاحبش برگرداند و اگر از بچه یا دیوانه غصب کند باید به ولیّ آنها بدهد و اگر صاحبش را نمیشناسد مجهول المالک است و باید به حاکم شرع داده شود.
- [آیت الله مظاهری] هرگاه از شخصی که مال انسان را برده مالی نزد انسان باشد چنانچه از آمدن او مأیوس شد میتواند به قیمت مالی که از او برده از مال او تقاصّاً بردارد و بقیه آن حکم مجهول المالک را دارد.
- [آیت الله مظاهری] مالی را که انسان پیدا می‌کند، در تمام صوری که گفته شد میتواند برای خود بردارد، بهتر است از طرف صاحبش به فقیر صدقه دهد مخصوصاً اگر پیدا کننده غنی باشد و اگر بعد از صدقه دادن یا تلف شدن صاحبش پیدا شود باید رضایت او را به دست آورد، و همچنین است مجهول المالک که اگر بعد از اینکه با اذن حاکم شرع به مصرف رساند صاحبش پیدا شود باید او را راضی نماید.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر مالی که در دست انسان است مجهول المالک باشد یعنی صاحب ان معلوم نباشد هرچند در بین افراد معینی و گمشده بر ان مال صدق نکند لازم است صاحب ان را جستجو کند تا از پیدا شدنش نا امید شود و پس از مایوس شدن ان را به فقراء صدقه بدهد و بنا بر احتیاط واجب به اذن حاکم شرع باشد واگر بعد صاحبش پیدا شود ضامن نیست
- [آیت الله نوری همدانی] اگر پدر وجدّ پدری غائب باشند . به طوری که نشود ازآنان اذن گرفت ودختر هم احتیاج به شوهر کردن داشته باشد لازم نیست از پدر وجدّ پدری اجازه بگیرند وهمچنین اگر از ازدواج با کسی که با دختر کفو است ، را شرعاً و عرفاً منع کنند و دختر احتیاج به شوهر کردن داشته باشد و نیز اگر دختر باکره نباشد ، در صورتی که بکارتش به واسطة شوهر کردن از بین رفته باشد ، اجازه پدر و جدّ لازم نیست .