مجهول المالک
مالی كه مالك آن معلوم نيست.
فرق مجهول المالک با لقطه از جهت حکم شرعی چیست؟
حکم لقطه و مسائل آن در توضیح المسائل ص 497 بیان شده است، اما حکم مجهول المالک این است که برداشتن و تصرف در آن جایز نیست و اگر کسی آن را بردارد غاصب و ضامن است و واجب است درصدد شناسایی صاحب آن برآید و پس از تجسس و فحص چنانچه از شناسایی صاحب آن مأیوس شد آن را از طرف صاحبش به فقیر غیر سید صدقه دهد و احتیاط این است که صدقه دادن به اذن مجتهد جامع الشرایط یا نماینده او باشد و در عین حال اگر پس از صدقه دادن صاحب آن پیدا شد و به صدقه دادن آن راضی نشد باید عوض آن را به او بدهد و ثواب صدقه مال خودش می شود.
حکم لقطه و مسائل آن در توضیح المسائل ص 497 بیان شده است، اما حکم مجهول المالک این است که برداشتن و تصرف در آن جایز نیست و اگر کسی آن را بردارد غاصب و ضامن است و واجب است درصدد شناسایی صاحب آن برآید و پس از تجسس و فحص چنانچه از شناسایی صاحب آن مأیوس شد آن را از طرف صاحبش به فقیر غیر سید صدقه دهد و احتیاط این است که صدقه دادن به اذن مجتهد جامع الشرایط یا نماینده او باشد و در عین حال اگر پس از صدقه دادن صاحب آن پیدا شد و به صدقه دادن آن راضی نشد باید عوض آن را به او بدهد و ثواب صدقه مال خودش می شود.
پاسخ:
حکم لقطه و مسائل آن در توضیح المسائل ص 497 بیان شده است، اما حکم مجهول المالک این است که برداشتن و تصرف در آن جایز نیست و اگر کسی آن را بردارد غاصب و ضامن است و واجب است درصدد شناسایی صاحب آن برآید و پس از تجسس و فحص چنانچه از شناسایی صاحب آن مأیوس شد آن را از طرف صاحبش به فقیر غیر سید صدقه دهد و احتیاط این است که صدقه دادن به اذن مجتهد جامع الشرایط یا نماینده او باشد و در عین حال اگر پس از صدقه دادن صاحب آن پیدا شد و به صدقه دادن آن راضی نشد باید عوض آن را به او بدهد و ثواب صدقه مال خودش می شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- لطفاً فرق بین لقطه و مجهول المالک را بیان کنید:
- آیا جایز است لقطه و مجهول المالک را در امور خیریه و تعمیر مسجد مصرف کرد؟
- اگر مجهول المالک در معرض تلف باشد، آیا برداشتن آن جایز است؟
- فرق مجهول المالک با مال مخلوط به حرام که فرموده اند با خمس دادن حلال می شود، چیست؟
- آیا جایز است از امکانات دولتی مثل تلفن، آب و برق و امثال آن استفاده کرد و وجه آن را بعنوان مجهول المالک به فقیر داد؟
- گاهی مجهول المالک از چیزهایی است که معلوم است صاحب آن از آن اعراض کرده است. حکم آن را بیان کنید:
- شخصی مجهول المالک را با اذن و اجازه مجتهد جامع الشرایط به فقیر صدقه داده و بعد صاحب آن پیدا شده و صدقه را قبول نمی کند، آیا صدقه دهنده ضامن است یا مجتهد؟
- در صورت مراجعه اقلیّتهای مذهبی به دادگاه اسلامی آیا احکام خود آنها اجرا می شود یا احکام اسلامی؟
- لطفاً احکام نفقه اولاد را بیان فرمایید.
- لطفاً احکام مرتد فطری را بیان فرمایید.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] آیا میتوان اموال مجهول المالک را به سادات داد؟
- [آیت الله بهجت] آیا می توان با اذن حاکم شرع در مال مجهول المالک تصرّف نمود؟
- [آیت الله خوئی] آیا در مجهول المالک اذن عام هست یا احتیاج دارد به اجازه گرفتن؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا اموال دولت از نظر شما در حکم مجهول المالک است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا اموال دولت از نظر شما در حکم مجهول المالک است؟
- [آیت الله بهجت] آیا وارث میّتی که آن میّت به احکام لقطه ای که پیدا کرده بود عمل ننموده، باید طبق فتوای مرجع میّت عمل نماید یا مرجع خودش؟
- [آیت الله سیستانی] در کنار دریا وسایل کشتی های غرق شده دیده می شود. آیا اینها حکم مجهول المالک را دارند یا خیر؟
- [آیت الله بهجت] اگر بدانیم مکانی توسط شخصی با پول مجهول المالک ساخته شده، می توانیم در آن جا نماز بخوانیم؟
- [آیت الله خوئی] آیا در مصرف مجهول المالک استحقاق شرعی شرط است یا نه و اگر شرط باشد لطفاً به بنده که استحقاق ندارد برای مصرف خود و دادن به دیگران اجازه فرمائید.
- [آیت الله خوئی] اگر پولهای بانک مجهول المالک است حکم معاملاتی که با بانک میشود مثل بیع سفته و چک و بلکه به طور کلی حکم همه پولهایی که مردم کاسب و تاجر با بانک سر و کار دارند چیست؟ ترتیب اثر مجهول المالک بخصوص نسبت به آنان که حساب جاری یا پسانداز دارند خیلی مشکل است.
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر مجتهدی در احکام عبادات اعلم باشد و مجتهد دیگری در احکام معاملات، احتیاط آن است که مکلّف تقلید را تقسیم نماید یعنی در عبادات از اوّلی و در معاملات از دوّمی تقلید نماید.
- خون استحاضه اگر در اول ظهورش از محلّ خودش حرکت کند ولی از بدن خارج نشود بر زن لازم نیست طبق احکام استحاضه عمل کند. امّا اگر خارج شود تا زمانی که در مجرا است هر چند بیرون نیاید واجب است طبق احکام استحاضه عمل کند.
- اگر میت کافر باشد الف: اگر تمام ورثه او هم کافر باشند ورثه طبق احکام ارث از او ارث می برند. ب: اگر بعضی از ورثه او مسلمان باشند و بعضی کافر فقط ورثه مسلمان او ارث می‌برند و به ورثه کافر ارث نمیرسد. ج: اگر همه ورثه او مسلمان باشند همه آنها طبق احکام ارث از او ارث می‌برند.
- اگر زنی که در حال استحاضه است غسلهای خود را به تفصیلی که در احکام استحاضه گفته شد بجا آورده روزه او صحیح است.
- ضمانت شرعی با آنچه امروزه عرفاً رایج است تفاوت می کند. در ضمانت شرعی کل بدهی بر عهده ضامن قرار می گیرد و طلبکار حق رجوع به بدهکار اولیه خود را ندارد. اما در ضمانت عرفی رایج، ضامن در طول بدهکار اولیه قرار می گیرد یعنی اگر بدهکار اولیه بدهی خود را نپرداخت ضامن طبق تعهد خود عمل می کند ولی فعلاً احکام ضمانت شرعی بیان می شود.
- مالی را که شوهر برای طلاق مبارات می گیرد، باید بیشتر از مهر نباشد بلکه احتیاط واجب آنستکه کمتر باشد ولی در طلاق خلع اگر بیشتر باشد اشکال ندارد. احکام متفرقه طلاق
- طبقه سوم عبارتند از عمو و عمه و دایی و خاله و فرزندان آنها که اگر از طبقه اول و دوم کسی نباشند اینها از میت بنابر احکام آینده ارث می برند.
- طلاق دادن زنی که در حال نفاس می باشد باطل است و نزدیکی کردن با او حرام می باشد و اگر شوهرش با او نزدیکی کند احتیاط مستحب آن است به دستوری که در احکام حیض گفته شد کفاره بدهد.
- اگر شخصی دو وصیت داشته باشد چنانچه دومی نافی اولی نباشد یا صریحاً نگفته باشد که وصیت اول را باطل کرده است باید طبق احکام وصیت به هر دو عمل شود.
- خواندن قرآن در نماز، غیر از چهار سوره ای که سجده واجب دارد و در احکام جنابت گفته شد و نیز دعا کردن در نماز اشکال ندارد ولی احتیاط واجب این است که به عربی باشد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] مالی را که انسان در صندوق شخصی خود پیدا می‌کند اگر شک داشته باشد که مال خود اوست یا نه، مال خود اوست و اگر یقین داشته باشد که مال خود او نیست مجهول المالک است و باید با اذن حاکم شرع به مصرف برسد، و در صندوق بانکها و مانند آن چنانچه مبلغی زیاد بیاید، اگر معلوم باشد که از غیر بانک است و مالک آن معلوم نباشد نیز مجهول المالک است که باید با اذن حاکم شرع به مصرف برسد.
- [آیت الله مظاهری] چیزهایی را که برای اصلاح نزد ارباب صنایع میآورند و صاحبان آنها نمیآیند ببرند به طوری که صنعتگر از آمدن آنها مأیوس میشود حکم مجهول المالک را دارد که باید با اذن حاکم شرع به مصرف برسانند.
- [آیت الله مظاهری] اگر انسان چیزی را غصب کند باید به صاحبش برگرداند و اگر از بچه یا دیوانه غصب کند باید به ولیّ آنها بدهد و اگر صاحبش را نمیشناسد مجهول المالک است و باید به حاکم شرع داده شود.
- [آیت الله مظاهری] هرگاه از شخصی که مال انسان را برده مالی نزد انسان باشد چنانچه از آمدن او مأیوس شد میتواند به قیمت مالی که از او برده از مال او تقاصّاً بردارد و بقیه آن حکم مجهول المالک را دارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کفش شخصی را ببرند و کفش دیگری به جای ان بگذارند چنانچه بداند یا از قراین اطمینان کند کفشی که مانده مال کسی است که کفش او را برده و راضی است که کفشش را عوض کفشی که برده است بردارد می تواند به جای کفش خودش بردارد و همچنین است اگر بداند که کفش او را به طور ناحق و ظلم برده است ولی در این فرض باید قیمت ان از کفش خودش بیشتر نباشد وگرنه نسبت به زیادی قیمت حکم مجهول المالک جاری است ودر غیر این دو صورت حکم مجهول المالک بر ان کفش جاری خواهد بود
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر کفش او را ببرند و کفش دیگری به جای آن بگذارند؛ چنانچه بداند کفشی که مانده مال کسی است که کفش او را برده و راضی است که کفشش را عوض کفشی که برده است بردارد؛ می تواند به جای کفش خودش بردارد. و همچنین است اگر بداند که کفش او را به طور ناحق و ظلم برده است؛ ولی در این فرض باید قیمت آن از کفش خودش بیشتر نباشد و الا حکم مجهول المالک نسبت به زیادی قیمت جاری است و در غیر این دو صورت حکم مجهول المالک بر آن کفش جاری خواهد بود مگر آنکه بداند صاحب او از آن کفش اعراض کرده.
- [آیت الله سیستانی] اگر کفش او را ببرند و کفش دیگری بجای آن بگذارند ، چنانچه بداند کفشی که مانده مال کسی است که کفش او را برده و راضی است که کفشش را عوض کفشی که برده است بردارد ، میتواند بجای کفش خودش بردارد ، و همچنین است اگر بداند که کفش او را به طور ناحق و ظلم برده است ، ولی در این فرض باید قیمت آن از کفش خودش بیشتر نباشد ، و الاّ حکم مجهول المالک نسبت به زیادیِ قیمت جاری است ، ودر غیر این دو صورت حکم مجهول المالک بر آن کفش جاری خواهد بود .
- [آیت الله جوادی آملی] .بنا بر احتیاط واجب برای یاد دادن احکام واجبِ نماز مزد نگیرند و مسئول اموال بیت المال باید نیاز یاد دهنده احکام واجب نماز را برطرف نماید. دریافت مزد برای یاد دادن احکام مستحبِ نماز, جایز است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر خُمس مال حلال مخلوط به حرام را بدهد و بعد بفهمد که مقدار حرام بیشتر از خُمس بوده، بنابر احتیاط واجب، آن مقداری را که میداند از خُمس بیشتر بوده، با اذن حاکم شرع از طرف صاحب آن به مصرف مشترک خمس و مال مجهول المالک برساند.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر در شکم ماهیِ خریداری شده از حوضچه های پرورشی و بخش خصوصی, اشیای قیمتی مانند انگشتر و غیره به دست آید، باید به مالکش معرفی شود ; چنانچه ادعای ملکیت کرد , مال اوست و اگر اظهار بیاطلاعی کرد، حکم مجهول المالک را دارد و باید به حاکم شرع و ولیّ فقیه مراجعه شود. خمس گنج پس از کسر هزینه ها