هبه معوضه
هر گاه هبه در مقابل عوضی باشد آن را هبه معوضه می‌گویند. [۱]
آیا در هبه معوّضه چنانچه اقباض از یک طرف حاصل نشود، هبه لازم خواهد بود؟
هبه لازم نیست، مگر وکالةقبض و اقباض بدست قبض کننده داده شود.
هبه لازم نیست، مگر وکالةقبض و اقباض بدست قبض کننده داده شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در هبه معوّضه بعضی از مقدار عوض در ذمّه موهوب له باقی می‌ماند، آیا در اینجا خیار فسخ دارد یا خیر؟
- شخصی ملک و زمین خود را برای نفر دیگری هبه می‌کند و می‌گوید تا زنده‌ام اختیار آن را داشته باشم آیا این هبه نافذ و شروط لازم می‌شود یا خیر؟
- آیا هبه، هدیه و عیدی خمس دارد؟
- شخصی زمین خود را برای اولادش هبه می‌کند و می‌گوید تا زنده است اختیار تصرّف آن را داشته باشد آیا این هبه صحیح است یا خیر؟
- شخصی زمین خود را برای اولادش هبه می‌کند و اولادش در مسافرت است و حاضر نیست تا هبه را قبول کند، تا وقتی از مسافرت بر می‌گردد پدر که واهب بوده است فوت می‌کند آیا این هبه صحیح می‌شود یا خیر؟
- در رساله عملیه نوشته شده که در هبه ذی رحم رجوع به مال هبه شده جایز نیست، حالا اگر رجوع کرد حکم غصب را دارد یا این که مخالفت حکم تکلیفی کرده است؟
- شخصی زنی را صیغه کرده و زن دختری دارد و دختر ربیبه مرد است، حال چیزی را به دختر بعنوان هبه داده است آیا این دختر مصداق هبه ذی رحم است یا نه؟
- آیا زن و شوهر که به یکدیگر هبه می‌کنند، می‌توانند رجوع کنند؟
- آیا جعل خیار فسخ در هبه به ذی رحم جایز است؟
- آیا فرقی بین بذل و هبه و ابراء الذمّه هست یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] هبه ی معوضه چیست؟
- [آیت الله سبحانی] اگر در هبه معوضه مقداری از عوض پرداخت نشده باشد آیا واهب می تواند هبه را فسخ کند؟
- [آیت الله سبحانی] اگر پول را به عنوان هبه معوضه یا ودیعه همراه اباحه تصرف در مقابل اخذ مبلغ بیشتر پول در بانک بگذارم آیا گرفتن مبلغ اضافی حلال است؟
- [آیت الله خامنه ای] ج: مجرّد نوشتن سند برای حصول ملکیّت برای فرزندان کافی نیست در نتیجه اگر اموال و املاک خود را به آنان هبه کرده و تحویل آنان داده اید به طوری که در اختیار و تحت تصرّف مالکانه آنان قرار گرفته باشد، حق رجوع نسبت به آن را ندارید، ولی اگر اصلاً هبه ای صورت نگرفته و یا بعد از هبه قبض و اقباض انجام نشده باشد، آن اموال بر ملکیّت شما باقی هستند و اختیار آنها با شماست.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا در تحقّق هبه، قبول لازم است؟
- [آیت الله سبحانی] هبه مشروط در چه صورتی لازم می شود؟
- [آیت الله بهجت] لطفا کلیه شرایطی که در هبه لازم است را بیان فرمایید؟
- [آیت الله بهجت] در هبه به ذی رحم که لازم است، آیا می شود برای بخشنده شرط خیار کرد؟
- [آیت الله بهجت] آیا هنگام رجوع در هبه لازم است فردی که به او بخشیده شده را مطلع کند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] لطفاً معنای هبه و بخشش را بیان فرمایید، و آیا در آن صیغه عربی لازم است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر سدر وکافور به اندازه‌ای که لازم است پیدا نشود، بنابر احتیاط واجب باید مقداری که به آن دسترسی دارند در آب بریزند.
- اگر سوراخ جای گوشواره ومانند آن به قدری گشاد باشد که داخل آن دیده شود، باید آن را شست و اگر دیده نشود، شستن داخل آن لازم نیست.
- لازم نیست خود انسان در جستجوی آب برود، بلکه می‌تواند کسی را که به گفته او وثوق و اطمینان حاصل می‌شود جهت جستجوی آب بفرستد اگر چه هم نایب او نباشد.
- اگر بعد از جمع کردن حاصل و تمام شدن مدّت مزارعه ریشه زراعت در زمین بماند و سال بعد دو مرتبه حاصل دهد، چنانچه مالک و زارع از زراعت صرف‌نظر نکرده باشد، حاصل سال دوم را هم باید مثل سال اوّل قسمت کنند ولی اگر شراکت آنها اختصاص به همان سال اول داشته حاصل سال دوم برای صاحب بذر است و اگر صاحب بذر اعراض کرده باشد حاصل مال دیگری است.
- اگر بچه بگوید چیزی نجس است یا چیزی را آب کشیده، قبول او مشکل است در صورتی که با خبر دادن او اطمینان حاصل نشود، ولی بچه‌ای که تکلیفش نزدیک است، اگر بگوید چیزی را آب کشیدم حرف او قبول می‌شود و همچنین است اگر بگوید چیزی نجس است.
- لازم نیست شب اوّل وشب چهارم را خون ببیند، ولی باید در شب دوم وسوم خون قطع نشود، اگر از اوّل آفتاب روز اوّل تا غروب روز سوم پشت سر هم خون بیاید، و اگر در وسطهای روز اوّل شروع شود و در همان موقع از روز چهارم قطع شود و در شب دوم وسوم وچهارم هم هیچ خون قطع نشود، حیض است.
- اگر کافور پیدا نشود، یا فقط به اندازه غسل باشد، حنوط لازم نیست و چنانچه از غسل زیاد بیاید ولی به همه هفت عضو نرسد، باید اوّل به پیشانی و اگر زیاد آمد بجاهای دیگر بمالند.
- رو به قبله کردن محتضر بر هر مسلمان واجب است و بنابر احتیاط واجب اجازه گرفتن از خود محتضر اگر ممکن باشد لازم است و اگر ممکن نباشد بنابر احتیاط وجوبی لازم است اذن گرفتن از ولی او وگرنه از حاکم شرع در صورت امکان البته بشرط آنکه حرکت دادن او موجب سرعت مرگ او نشود.
- پاک کردن مخرج غائط با چیزهائی که احترام آنها لازم است، مانند کاغذی که اسم خدا وپیغمبر بر آن نوشته شده حرام است، و با استخوان وسرگین هم نباید مخرج غائط را پاک کرد چون حاصل شدن طهارت با استخوان وسرگین مشکل است، و اگر کسی با اینها غائط را بر طرف کند، معصیت کرده است.
- کسی که در تنگی وقت نماز باید تیمم کند، اگر به قصد قربت یا برای کار مستحبّی مثل خواندن قرآن و همچنین برای خواندن آن نماز وضو بگیرد صحیح است ولی اگر برای خواندن آن نماز وضو بگیرد و قصد قربت برای او حاصل نشود باطل است. شرط هشتم آن که به قصد قربت یعنی برای انجام فرمان خداوند عالم وضو بگیرد واگر برای خنک شدن یا به قصد دیگری وضو بگیرد باطل است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] هبه کننده می‌تواند در مقابل چیزی که می‌بخشد عوضی قرار دهد و آن را از طرف بگیرد و به آن (هبه معوّضه) می‌گویند و لازم نیست عوض آن، عین و جنس باشد، بلکه می‌تواند هر کاری را که نفع آن به شکلی به بخشنده می‌رسد عوض هبه قرار دهد، مثلاً بخواهد در مقابل هبه، طلبی را که طرف از هبه کننده دارد ببخشد یا کار مشروعی را برای او انجام دهد.
- [آیت الله خوئی] می‌توان قرارداد بیمه را با تمام اقسام آن از باب عقد هبة معوضه تصحیح کرد به این معنی که بیمه‌کننده مبلغی را به طور ماهیانه یا سالیانه یا یک جا به بیمه‌گر هبه می‌کند و در ضمن عقد هبه به بیمه‌گر شرط می‌کند که در صورت پیش‌آمد و رخداد هر نوع خسارتی که در بیمه‌نامه ذکر شده، باید بیمه‌گر آن را جبران کند و بر بیمه‌گر نیز واجب است به این شرط وفا کند و خسارت بیمه‌کننده را جبران کند، بنابراین عقد بیمه به تمام اقسام آن یک نوع هبه معوضه است، جایز و صحیح است.
- [آیت الله اردبیلی] در هبه صیغه خاصّی لازم نیست و اگر هبه کننده مال خود را به قصد هبه به کسی بدهد و او هم به همین قصد بپذیرد، صحیح است.
- [آیت الله مظاهری] فرقی نیست در هبه میان اینکه عین باشد یا منفعت، موجود باشد یا نه، بنابراین اگر حاصل یک سال باغ را به کسی هبه کند یا طلبی را که از کسی دارد به خود او یا دیگری هبه کند مانعی ندارد، ولی اگر به خود او هبه کرد حقّ پس گرفتن ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] لازم نیست پس از هبه فورا جنس را تحویل دهد، بلکه هرگاه جنس را به طرف تحویل دهد ملک او می‌شود و اگر هبه کننده یا کسی که به او هبه شده پیش از تحویل بمیرد یا هبه کننده فاقد شرایط شود، هبه باطل می‌شود و مال به ورثه هبه کننده منتقل می‌گردد.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی چیزی را به کسی مجانی و بلاعوض بدهد آن را هبه گویند و در هبه لازم نیست صیغه بخوانند، بلکه همین قدر که هبه دهنده مال خود را به قصدهبه به دیگری بدهد و آن طرف‌هم به‌همین قصدبگیرد، هبه صحیح‌است.
- [آیت الله بهجت] هرگاه انگور را در میان تیزاب بگذارند که سبزه شود ، در صورتی که علم به جوشیدن حاصل نشود پاک است .
- [آیت الله مظاهری] در هبه قبول و قبض لازم است، پس تا زمانی که قبول نکرده یا هبه کننده مال را تحویل طرف نداده مال او نشده است و اگر ولیّ، مثل پدر و جدّ چیزی را به غیر رشید ببخشد باید خودش قصد تحویل گرفتن برای آنها را بنماید، ولی لازم نیست قبول یا قبض فوراً باشد، و اگر مدتی میان هبه و قبول یا قبض فاصله بیفتد مانعی ندارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر هبه کننده یا کسی که مال به او هبه شده قبل از قبض بمیرد هبه باطل می شود
- [آیت الله مظاهری] گفته اشخاصی که از گرفتن خورشید یا ماه و زلزله و مانند اینها اطلاع دارندحجّت است و بایدطبق‌گفته آنها عمل شود گرچه اطمینان هم حاصل نشود.