اختیار
اختیار در چند معنا به کار رفته است:۱. مقابل جبر، ۲. در برابر اکراه، ۳. مقابل ضرورت و اضطرار، ۴. برگزیدن یکی یا بیشتر، از چند چیز. از اختیار به معنای چهارم در باب نکاح سخن رفته است.
شخصی سند زمینی را در اختیار دارد ولی آن زمین را شخص دیگری بدون سند در تحت تصرّف خود دارد آیا شرعازمین متعلّق به کیست؟
اگر ثابت شود که سند معتبر است به عنوان بیّنه مقدّم است.
اگر ثابت شود که سند معتبر است به عنوان بیّنه مقدّم است.
عنوان سوال:
شخصی سند زمینی را در اختیار دارد ولی آن زمین را شخص دیگری بدون سند در تحت تصرّف خود دارد آیا شرعازمین متعلّق به کیست؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- زمینی به مساحت 30 هکتار متعلّق به اهالی یک روستا بود که هر ساله برنج میکاشتند و اختیار آن به عهده کدخدای زمان سابق بود بعد از چند سال کدخدا زمین را از مردم گرفته و شخصازراعت میکرد شخصی یک هکتار زمین را با این شخص عوض کرد شخص مذکور هم با شخص دیگر عوض کرده حال زمینی که با یک واسطه به تصرّف دیگران درآمده و با حیله از دست مردم رفته آیا معاوضهاش اشکال دارد یا خیر؟
- شخصی زمین خود را برای اولادش هبه میکند و میگوید تا زنده است اختیار تصرّف آن را داشته باشد آیا این هبه صحیح است یا خیر؟
- شخصی زمینی خریده برای ساختن منزل مسکونی، لکن زمین را فروخته و ماشینی برای امرار معاش خریده، آیا به پول زمین خمس تعلّق میگیرد؟
- زمینی است که شخصی در حیات خود از روی اجبار که میخواستند زمین را تصاحب کنند، آن را وقف میکند و در زمان حیاتش وارثین آن زمین را بین خود تقسیم میکنند و بعد شخص دیگری آن زمین را خریداری میکند، آیا خریدار در اینجا مسئول هست یا خیر؟
- شخصی دارای پنج هکتار زمین است که در زمان خود یک هکتار زمین را به اسم همسر خود نموده که بعد از فوت متعلق به همسرش باشد حال بعد از فوت، این زمین شرعامتعلق به همسرش است یا خیر؟
- بیع حمامی با شرط گذشت به سال و تأدیه اقساط و تنظیم سند رسمی که شرط آخری محقّق نشده و مشتری در زمین تصرّف نموده و بنا را تبدیل نموده است چه صورتی دارد؟
- اگر شخصی زمینی داشته باشد و آن را بفروشد و با پول آن بخواهد خانه بخرد آیا این زمین خمس دارد؟
- اگر شخصی زمینی را به عنوان باغ یا زمین کشاورزی بخرد تا از آن استفاده کند آیا قبل از فروش باید خمسش را حساب کند یا خیر؟
- چنانچه فرد و یا افرادی روی زمین بایری برای سالیان دراز، بدون معارض کشت و زرع نمودند و ملک مزبور متعلّق به هیچ کسی نبوده، وضعیّت مالکیّت افرادی که تصرّف مالکانه نمودهاند به چه نحو است؟
- منزل مسکونی که در اختیار اینجانب است آیا میشود به اسم خانم کرد و زمینی که دارم آیا میشود آن زمین را برای ثلث خودم قرار دهم یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] اگر تصرف نماید شخصی زمینی را که مالک او مجهول است و این تصرف بدون اذن حاکم شرع باشد آیا جایز است خرید این زمین را از او؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی زمینی برای ساختن خانه خریده و آن را فروخته تا خانه خریداری کند، آیا پول این زمین متعلّق خمس است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که زمینی را غصب کرده و در آن زراعت کند یا درخت بنشاند محصول آن متعلق به کیست؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی قطعه زمینی را به نام فرزند صغیرش خریداری کرده و سند عادی آن را به اسم او به این صورت تنظیم نموده است: (فروشنده فلان شخص است و خریدار هم فلان فرزندش می باشد) و بعد از آنکه آن کودک به سن بلوغ رسید زمین مزبور را به شخص دیگری فروخت، ولی ورثه پدر با این ادّعا که آن را از پدرشان به ارث برده اند، با آنکه اسمی از پدرشان در سند عادی نیامده آن زمین را تصرّف کردند، آیا جایز است ورثه در این حالت برای مشتری دوم مزاحمت ایجاد کنند؟
- [آیت الله خامنه ای] پدرم قطعه زمینی را به من بخشید و سند آن را به طور رسمی به نام من کرد، ولی بعد از یکسال از کار خود پشیمان شد، آیا جایز است در آن زمین، تصرّف کنم؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی زمینی را به تصور این که مساحت آن 44000مترمربع می باشد، فروخت و پس از مدت زمانی، مشخص شد که چهارده هزار مترمربع بیشتر است. فروشنده عدم رضایت خود را نسبت به مقدار اضافه اعلام کرد. این مقدار از زمین متعلق به کیست؟
- [سایر] هدایایی که به عنوان چشم روشنی بخاطر تولد بچه میآورند، از لحاظ شرعی متعلق به کیست؟ آیا جزو اموال شخصی بچه محسوب میشود و یا والدین میتوانند در آن تصرف کنند؟
- [آیت الله سبحانی] اگر فروشنده زمینی را که سند رسمی نداشته فروخته در موقع تنظیم و اخذ سند رسمی، سند را به نام خود نماید آیا شهادت شهود بر فروش زمین پذیرفته است یا سند رسمی؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی زمینی را با اموال شخص دیگری خریده است، آیا این زمین ملک او محسوب می شود یا ملک صاحب مال؟
- [آیت الله سبحانی] زمینی را مالک بودم که اکنون شخصی آن را عدواناً متصرف شده است، البته این شخص، قول نامه ای که مورد تأیید محاکم قضایی است در اختیار دارد و بر اساس آن،مدعی خرید آن زمین از من است. آیا قول نامه ای که فاقد امضای شهود و مورد انکار من باشد، مالکیت این شخص را ثابت می کند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر به واسطه پیش آمدی زراعت در زمین ممکن نباشد مثلاً آب از زمین قطع شود، مزارعه به هم میخورد و اگر زارع بدون عذر یا با عذر زراعت نکند، چنانچه زمین در تصرّف او بوده ومالک در آن تصرّفی نداشته است، باید اجاره آن مدّت را به مقدار معمول به مالک بدهد.
- کسی که از معدن چیزی به دست میآورد، باید خمس آن را بدهد چه معدن روی زمین باشد، یا زیر آن، در زمینی باشد که ملک است، یا در جاییباشد که مالک ندارد.
- اگر در زمینی که غصب کرده زراعت کند یا درخت بنشاند، زراعت و درخت و میوه آن مال خود اوست، و چنانچه صاحب زمین راضی نباشد که زراعت ودرخت در زمین بماند، کسی که غصب کرده باید فوراً زراعت یا درخت خود را اگرچه ضرر نماید از زمین بکند و نیز باید اجاره زمین را در مدّتی که زراعت ودرخت در آن بوده به صاحب زمین بدهد وخرابیهایی را که در زمین پیدا شده، درست کند مثلاً جای درختها را پر نماید و اگر به واسطه اینها قیمت زمین از اوّلش کمتر شود، باید تفاوت آن را هم بدهد ونمیتواند صاحب زمین را مجبور کند که زمین را به او بفروشد یا اجاره دهد و نیز صاحب زمین، نمیتواند او را مجبور کند که درخت یا زراعت را به او بفروشد.
- مزارعه آن است که مالک با زارع به این قسم معامله کند که زمین را در اختیار او بگذارد تا زراعت کند ومقداری از حاصل آن را به مالک بدهد.
- اگر جنسی را نقد بفروشد، خریدار وفروشنده بعد از معامله میتوانند جنس وپول را از یکدیگر مطالبه نموده وتحویل بگیرند وتحویل دادن خانه وزمین ومانند اینها از اموال غیر منقول به این است که آن را در اختیار خریدار بگذارند که بتواند در آن تصرّف کند وتحویل دادن فرش ولباس ومانند اینها به این است که آن را طوری در اختیار خریدار بگذارند که اگر بخواهد آن را به جای دیگر ببرد فروشنده جلوگیری نکند.
- اگر در زمینی که از دیگری خریده گنجی پیدا کند وبداند مال کسانی که قبلاً مالک آن زمین بودهاند نیست مال خود او میشود، و باید خمس آن را بدهد ولی اگر احتمال دهد که مال یکی از آنان است باید به او اطلاع دهد و چنانچه معلوم شود مال او نیست باید به کسی که پیش از او مالک زمین بوده اطلاع دهد و به همین ترتیب به تمام کسانیکه پیش از او مالک زمین بودهاند خبر دهد و اگر معلوم شود مال هیچیک آنان نیست، مال خود او میشود و باید خمس آن را بدهد.
- اگر زمینی را به دیگری واگذار کند که در آن درخت بکارد و آنچه عمل میآید مال هردو باشد، معامله باطل است پس اگر درختها مال صاحب زمین بوده بعد از تربیت هم مال اوست و باید مزد کسی که آنها را تربیت کرده بدهد و اگر مال کسی بوده که آنها را تربیت کرده، بعد از تربیت هم مال اوست ومیتواند آن را بکند ولی باید گودالهایی را که به واسطه کندن درختها پیدا میشود، پر کند واجاره زمین را از روزی که درختها را کاشته به صاحب زمین بدهد ومالک هم می‌تواند او را مجبور نماید که درختها را بکند و اگر به واسطه کندن درخت، عیبی در آن پیدا شود، باید تفاوت قیمت آن را به صاحب درخت بدهد در صورتی که مالک کنده باشد و نمیتواند او را مجبور کند که با اجاره، یا بدون اجاره، درخت را در زمین باقیبگذارد.
- انسان می‌تواند در مالی که یقین دارد خمسش را ندادهاند تصرّف کند و خمس آن بذمه شخصی که مال را به او داده منتقل میشود و واجب است پرداخت کند و همچنین است در مالی که شک دارد خمس آن را دادهاند یا نه.
- سپردن پول به بانک دولتی به قصد زیاد شدن آن جایز نیست وگرفتن سود و فائده بر آن پول، ربا و حرام است ولی برای جلوگیری از ابتلأ بربا و حرام می‌تواند در نیّت خود شرط گرفتن سود و فائده قرار ندهد و بنابر این گذارد که اگر بانک سود و فائده ندهد، خود را طلبکار نمیداند ومطالبه نخواهد کرد، در این صورت اگر بانک فائدهای داد می‌تواند آن فائده را بگیرد و در آن تصرّف کند. این بود حکم بانکهای دولتی و از اینجا حکم بانکهایی که به شرکت با دولت سرمایهگذاری شده است معلوم میگردد. چون پول موجود در این بانکها، حکم بانکهای دولتی را دارد. امّا حکم بانکهای غیر اسلامی مانند بانکهای بلاد کفر، چه دولتی باشد چه شخصی، گرفتن پول از این بانکها جائز است، و تصرّف در آن احتیاج به اجازه حاکم شرع یا وکیل او ندارد و امّا سپردن پول به این بانکها حکم آن، حکم سپردن پول به بانکهای اسلامی نیست که قبلاً گفته شد چنانچه شرط سود و فائده شده باشد، تصرّف در آن فائده و سود با اجازه حاکم شرع جائز است چون از باب استنقاذ حقّ مسلمان از کافر حربی است.
- جائز نیست بریدن عضوی از اعضأ بدن مرده مسلمان مانند چشم و یا عضو دیگر بمنظور پیوند زدن آن عضو به بدن شخص زنده دیگر وقطع کننده ملزم است که دیه آن عضو را با اجازه حاکم شرع صرف حج یا سایر خیرات ومبّرات خود میّت نماید، ولی چنانچه زنده ماندن یک فرد مسلمان متوقّف گردد که عضو بدن مرده مسلمانی را ببرند و به او پیوند زنند، جائز است بریدن آن عضو ولیقطع کننده باید دیه آن را بپردازد و در هر دو صورت پیوند زدن عضو قطع شده به بدن دیگری اشکال ندارد وپس از پیوند چون جزو بدن شخص زنده میگردد، احکام بدن زنده بر او جاری است. و ظاهر این است که جائز نباشد شخصی در حال حیات خود وصیت کند که پس از مردن او عضوی از اعضأ او را قطع کنند و به دیگری پیوند زنند و در این صورت بریدن عضو آن میّت دیه دارد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر زمینی که خریده بود، در آن گنجی را یافت و آن گنج را در اعماق هزار یا دو هزار متری زمین پیدا کرد، چون این مقدار عمق به اعتبار عقلا و عرف از ملکیت شخصی خارج است، این گنج, حکم انفال را دارد و در اختیار امام(ع) یا ولیّ مسلمین است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر به سبب غیر مشروعی مثل غصب، تصرّف یا اختیاری در مال پیدا کند، تصرّف و اختیار او اثر ندارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] مزارعه ان است که مالک یا کسی که در حکم مالک است مانند ولی یا مالک منفعت یا انتفاع یا کسی که زمین متعلق حق اوست مانند حق التحجیر با زارع قرارداد کند که زمین را در اختیار او بگذارد تا زراعت کند و مقداری از حاصل ان را به مالک یا به کسی که در حکم مالک است بدهد
- [آیت الله اردبیلی] کسانی که تحت تکفّل افرادی هستند که خمس نمیپردازند مانند زن و فرزندان که تحت تکفّل همسر و پدر خویش میباشند و همچنین میهمانی که وارد خانه شخصی میشود که یقین دارد اموال وی متعلّق خمس است و مانند آنها، میتوانند در اموالی که تحت اختیار آنها قرار داده میشود، تصرّف کنند و از این جهت تکلیفی متوجّه آنان نیست و پرداخت خمس بر عهده صاحب اموال است.
- [آیت الله مظاهری] مزارعه آن است که مالک زمین یا کسی که زمین در اختیار اوست با زارع به این قصد معامله کند که زمین را در اختیار او بگذارد تا زراعت کند و مقداری از حاصل آن را به مالک بدهد.
- [آیت الله بهجت] جاعل باید بالغ، عاقل و از روی قصد و اختیار قرارداد کند و شرعاً بتواند در مال خود تصرف نماید.
- [آیت الله مظاهری] جاعل باید رشید باشد و از روی قصد و اختیار قرارداد کند و شرعاً بتواند در مال خود تصرّف نماید.
- [آیت الله مظاهری] کسی که هبه میدهد باید رشید و هبه او با اختیار باشد و نیز بتواند در مال خود تصرّف کند.
- [آیت الله مظاهری] اگر حکومت اسلامی از احیای زمینی جلوگیری نماید، کسی نمیتواند در آن تصرّف نماید و اگر آن را آباد کند مالک آن نمیشود.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر کافر ذمّی صغیر باشد و ولّی او برایش زمینی بخرد ، باید خمس زمین را از او بگیرند . مصرف خمس