اطراف
اطراف (جمع طرف) در دو معنای نهایت چیزی و اعضای بدن به کار رفته است.از مفهوم نخست در بابهای طهارت، صلات و جهاد سخن گفته شده است.از مفهوم دوم در بابهای قصاص و دیات سخن رفته است.
حکم حدّ مادون قتل و قصاص اطراف در موارد فوق چیست؟
در حکم کمتر از قتل و قصاص اطراف باید اجرای حکم را تأخیر انداخت.
در حکم کمتر از قتل و قصاص اطراف باید اجرای حکم را تأخیر انداخت.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- پس از ثبوت جرم و صدور حکم توسط قاضی مأذون، در خصوص استیذان از ولیّ امر یا شخص منسوب از طرف ایشان جهت اجراء حکم صادره بفرمائید : الف - آیا استیذان به قصاص نفس اختصاص دارد یا قصاص اطراف را شامل میشود؟ ب - آیا در حدود و قتل تعزیری (بنابر جواز قتل از باب تعزیر) هم استیذان لازم است؟ ج - در صورت لزوم آیا بین حدّ قتل و حدود مادون قتل تفاوتی وجود دارد؟
- در موارد قتل عمدی که به حقّ انجام شده مثل قصاص یا حدّ یا دفاع از جان یا عِرض آیا قاتل از مقتول ارث میبرد؟
- کسی که قرار است کشته شود (تیرباران، حلق آویز یا...) آیا میتواند با هزینه خود از پزشکی بخواهد وی را قبل از قتل بی حسیا بیهوش نماید تا درد کمتری را متحمّل شود؟ آیا در قصاص اطراف چگونه است؟
- برای شمول حکم قصاص آیا احراز قصد حین ارتکاب به عمل قتل (مبتنی بر قتل) شرط است یا خیر؟
- هزینه درمان و بهبود شخصی که در اثر اجرای حدّ یا قصاص اطراف، یکی از اعضای خود را از دست داده، به عهده بیت المال است یا محکوم علیه؟ در صورتی که به عهده بیت المال باشد حکم اختصاص به معالجات اوّلیه دارد یا معالجات بعدی را نیز در بر میگیرد؟ آیا بین فقیر و غنی در حکم مذکور فرقی هست یا نه؟ آیا تفاوتی بین حدّ و قصاص وجود دارد؟
- در مورد شخصی که به قتل عمدی دیگری اقرار کرده است و جرم قتل عمدی وی به اثبات رسیده ولی مجرم اقدام به خودکشی میکند آیا قصاص و دیه هر دو ساقط است؟
- اگر کسی بدون اذن ولیّ دم محکوم به قصاصی را بکشد حقّ قصاص از آن چه کسی است و اگر ولیّ دم پس از قتل محکوم به قصاص مزبور، عمل قاتل را تنفیذ کند وضع چگونه است؟
- در موارد ذیل که جرح و قتل به طور عمد یا غیر عمد توسط یک نفر صورت میپذیرد آیا حسب مورد قصاص طرف در قصاص نفس و دیه عضو در دیه نفس تداخل میکند؟ الف - جرح و قتل با ضربه واحد انجام شود؟ ب - جرح و قتل با دو ضربه یا بیشتر انجام شود (در این فرض ممکن است ضربات متعدّد در زمانهای متفرّق یا متوالی انجام شود)
- در موارد قتل که نوبت به ولایت حاکم میرسد بفرمائید : آیا ولیّ امر همانند اولیاء دم علاوه بر درخواست قصاص یا اخذ دیه ، حقّ عفو نیز دارند؟
- با توجّه به عدم جواز قصاص مسلمان در برابر کافر بفرمائید : الف - آیا اسلام آوردن قاتل پس از ارتکاب قتل مانع از اجرای قصاص میشود؟ ب - بر فرض مثبت بودن پاسخ آیا بین اسلام آوردن ظاهری (به انگیزه فرار از قصاص) با اسلام واقعی (قلبی) تفاوتی وجود دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] آیا از شخصی که محکوم به قصاص نفس یا حد قتل شده، می توان خون گرفت و پول بابت خون به چه کسی پرداخت شود؟
- [آیت الله بهجت] درباره فردی که محکوم به حدّ قتل و حدّ کمتر از قتل شده است، بفرمایید:
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا قصاص در اطراف با قسامه قابل اثبات است؟
- [آیت الله خوئی] رانندهای که در مادون از مسافت رانندگی میکند چنانچه اتفاقاً دو سه ماه در حد مسافت تردد نماید تکلیف نماز و روزهاش در مقصد و بین راه چیست؟
- [سایر] فلسفه عدم قصاص پدر در قتل فرزند چیست؟
- [آیت الله سبحانی] آیا ادعای اکراه بر قتل، مُسقِط دیه و قصاص است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] لطفاً قصاص یا دیه اقسام قتل را بیان فرمایید؟
- [آیت الله بهجت] آیا در قتل عمد زوجه توسط زوج، قصاص ثابت است؟
- [آیت الله سبحانی] اگر شخصی با یک ضربه ی عمدی که غالباً کشنده است، موجب جنایت های متعدد بر اعضای مجنی علیه شود که منجر به مرگ وی گردد، در صورتی که همه ی آسیب های وارده در تحقق قتل مؤثر باشد، آیا قصاص (اطراف) در قصاص (نفس) تداخل می کند؟
- [آیت الله سبحانی] جانی ابتدا گوش فردی را قطع و سپس چشم او را کور کرد. آنگاه با ضربه ی چاقو به قلب، او را به قتل رساند. آیا اولیای دم حق قصاص اطراف (چشم و گوش)، قبل از قصاص نفس را نیز دارند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- بعد از آن که کف پا یا ته کفش نجس براه رفتن پاک شد، مقداری از اطراف آن هم که معمولاً به گل آلوده میشود اگر زمین یا خاک به آن اطراف برسد پاک میگردد.
- زردابهای که در حال بهبودی زخم در اطراف آن پیدا میشود، اگر معلوم نباشد که با خون مخلوط است پاک می‌باشد.
- اگر گناه از اموری است که جلوگیری از آن در نظر شارعمقدس از اهمیت ویژهای برخوردار است وگناهکار به هیچوجه حاضر به رها کردن گناه نیست، جلوگیری از آن به هر شیوه ممکن جایز بلکه واجب است. مثلاً اگر کسی قصد جان فردی را نماید که ریختن خون او جایز نیست، باید به هر شیوه ممکن از او جلوگیری شود; گرچه به کشتهشدن مهاجم منتهی شود; ودراین مورد اجازه حاکم شرع لازم نیست. ولی درصورتی که جلوگیری بهغیر از قتل مهاجم امکانپذیر است، باید بههمان اکتفا نماید; ودرهرحال اگر از حد لازم تجاوز کند معصیتکار است واحکام متجاوز بر او جاری میشود.
- در هر رکعت بعد از قرائت باید به اندازهای خم شود که بتواند دست را به زانو بگذارد واین عمل را رکوع می‌گویند بلکه اگر اطراف انگشتها به زانو برسد کافی است.
- اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نماید، باید روزه خود را تمام کند و اگر پیش از ظهر مسافرت کند، وقتی به حدّ ترخّص برسد، باید روزه خود را باطل کند و اگر پیش از آن روزه را باطل کند، کفّاره بر او واجب است وامّا اگر قبل از ظهر از شهر خود حرکت کند ولکن بعد از ظهر به حدّ ترخّص برسد روزه او صحیح است ولی اگر قبل از ظهر به حدّ ترخّص برسد لکن بعد از ظهر وارد شهر خود بشود در این صورت بنابر احتیاط واجب قضا هم دارد.
- اگر موقعی که سفر میرود شک کند که به حدّ ترخّص یعنی جایی که اذان را نشنود و دیوار را نبیند، رسیده یا نه، باید نماز را تمام بخواند و در موقع برگشتن اگر شک کند که به حدّ ترخّص رسیده یا نه باید شکسته بخواند در صورتی که یک نقطه معیّن نباشد که در وقت رفتن آنجا تمام خوانده باشد وگرنه به احتیاط واجب باید به جایی رود که از آنجا بیرون باشد و یا جمع بخواند.
- درازای صورت را باید از بالای پیشانی جایی که موی سر بیرون میآید تا آخر چانه شست، و پهنای آن به مقداری که بین انگشت وسط و شست قرار میگیرد شسته شود، و اگر مختصری از این مقدار را نشوید وضو باطل است، و برای آن که یقین کند این مقدار کاملاً شسته شده باید کمی اطراف آن را هم بشوید.
- مشهور این است که اگر مرد ببیند که کسی با زن او زنا میکند، چنانچه نترسد که به او ضرری بزنند، میتواند هر دو را بکشد ولی این حکم نسبت به زن خالی از اشکال نیست و به هر حال آن زن بر او حرام نمیشود و اگر هر دو را کشت در مقابل کشته شدن زن نمیشود او را قصاص نمود.
- اگر خونی ببیند که نداند خون حیض است یا بکارت، باید خود را وارسی کند، یعنی مقداری پنبه داخل فرج نماید وکمی صبر کند، بعد بیرون آورد پس اگر اطراف آن آلوده باشد، خون بکارت است و اگر به همه آن رسیده، حیض می‌باشد.
- اگر برای مسح رطوبتی در کف دست نمانده باشد نمیتواند دست را با آب خارج تر کند، بلکه باید از تری صورت و ابرو و مژگان وریش که داخل حد صورت است بگیرد و با آن مسح نماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] در قتل عمد که ورثه حقّ قصاص دارند میتوانند بیش از دیه از قاتل بگیرند و قصاص نکنند.
- [آیت الله مظاهری] در قتل عمد ورثه مقتول میتوانند قصاص کنند یا دیه بگیرند یا عفو کنند ولی عفو بهتر است، و در قتل شبه عمد حقّ قصاص ندارند فقط میتوانند دیه بگیرند یا عفو نمایند، و در قتل خطایی نیز حقّ قصاص ندارند بلکه یا عفو میکنند یا از عاقله یعنی خویشاوندان پدری قاتل، دیه میگیرند.
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی یکی از خویشان خود را عمداً و به ناحق بکشد ، از او ارث نمیبرد ، ولی اگر قتل به حق باشد مانند قصاص یا اجرای حد یا دفاع ، ارث میبرد ، و همچنین اگر از روی خطا باشد ، مثل آنکه سنگ را به هوا بیندازد و اتفاقاً به یکی از خویشان او بخورد و او را بکشد ، از او ارث میبرد ، ولی از دیه قتل که عاقله میپردازد ارث نمیبرد و همچنین قتل شبه عمد یعنی : اینکه کاری کند که معمولاً موجب قتل نیست و قصد قتل هم نداشته ، ولی قصد انجام آن نسبت به مقتول داشته است مانع ارث نمیشود .
- [آیت الله بهجت] اگر طفل یا دیوانه، کسی را بکشد، اگرچه عمدی باشد، ملحق به قتل خطایی است. و اگر شخص دیگری را به تصور اینکه مستحق کشته شدن است، مثل کفر و قصاص، بکشد و بعداً معلوم شود که استحقاق کشته شدن را نداشته، این قتل ملحق به شبه عمد است.
- [آیت الله اردبیلی] بنابر احتیاط واجب برای مسّ بدن شهیدی که او را غسل میّت نمیدهند و همچنین برای مسّ بدن کسی که پیش از اجرای قصاص یا حد، غسل میّت انجام داده است، باید غسل مسّ میّت انجام داد.
- [آیت الله مظاهری] اگر ولیّ مقتول قبل از قصاص بمیرد، حقّ قصاص به ورثه او میرسد.
- [آیت الله مظاهری] دیه قتل عمد را باید در ظرف یک سال بدهند، و دیه قتل شبه عمد و قتل خطایی را میتوانند در ظرف سه سال به سه قسط بدهند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] قتل بر سه گونه است: اوّل: قتل عمدی، در قتل عمدی یا قاتل به قصد قتل دیگری را میکشد یا با وسیلهای که به حسب عادت کشنده است و قاتل هم احتمال عقلایی این امر را بدهد قتل صورت میگیرد. دوم: قتل شبه عمد، در قتل شبه عمد شخصی کسی را با آلتی بزند که به حسب عادت کشنده نیست و یا قاتل این امر را احتمال نمیدهد و قصد کشتن هم نداشته باشد و اتّفاقاً بکشد. سوم: قتل خطای محض، در قتل خطای محض قاتل انجام کاری بر روی مقتول را قصد نکرده، بلکه مثلاً برای شکار حیوانی تیر انداخته ولی اشتباهاً کسی را کشته است. در قتل عمد، ولیّ مقتول میتواند قاتل را عفو کند، یا در صورت وجود شرائط قصاص، او را با حکم حاکم شرع بکشد و اگر مقتول مسلمان، زن یا دختر باشند، اگر چه قاتل مسلمان او را هم میتوان کشت، لکن اگر قاتل، مرد باشد، باید نصف دیه او را به وی بدهند و ولیّ مقتول میتواند در صورت رضایت آنها به مقداری که طرفین راضی شوند از قاتل دیه بگیرد و در صورتی که رضایت آنها به دیهای باشد که در شرع معیّن شده است، چون اندازههایی که در شرع برای دیه تعیین شده مختلف است، قاتل میتواند هر اندازهای را که مایل است انتخاب کند، بنابراین میتواند قیمت نقره را که از سایر اقسام دیه کمتر است بدهد و اگر رضایت آنها به قسم خاصّی از دیه باشد، قاتل باید همان قسم را بدهد. در قتل شبه عمد و خطای محض، ولیّ مقتول حقّ ندارد قاتل را بکشد، بلکه حقّ دریافت دیه دارد که در قتل شبه عمد از خود قاتل و در قتل خطای محض از عاقله (یعنی قوم و خویشان پدری قاتل) و در صورت ندادن آنها از خود قاتل دیه گرفته میشود.
- [امام خمینی] اگر منکر از اموری است که شارع اقدس به آن اهتمام میدهد و راضی نیست به وقوع آن به هیچ وجه، جایز است دفع آن به هر نحو ممکن باشد، مثلًا اگر کسی خواست یک شخص را که جایز القتل نیست بکشد باید از او جلوگیری کرد، و اگر ممکن نیست دفاع از قتل مظلوم مگر به قتل ظالم، جایز است بلکه واجب است، و لازم نیست از مجتهد اذن حاصل نماید. لکن باید مراعات شود که در صورت امکان جلوگیری به نحو دیگری که به قتل منجر نشود به آن نحو عمل کند، و اگر از حد لازم تجاوز کند معصیت کار و احکام متعدّی بر او جاری خواهد شد.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر منکر از اموری است که شارع اقدّس به آن اهتمام می دهد وراضی نیست به وقوع آن به هیچ وجه ، جایز است دفع آن به هر نحو ممکن باشد ، مثلاً اگر کسی خواست یک شخص را که جایز القتل نیست بکشد باید از او جلوگیری کرد ، واگر ممکن نیست دفاع از قتل مظلوم مگر به قتل ظالم ، جائز است بلکه واجب است ، ولازم نیست از مجتهد اذن حاصل نماید . لکن باید مراعات شود که در صورت امکان جلوگیری به نحو دیگری که به قتل منجر نشود به آن نحو عمل کند ، واگر از حدّ لازم تجاوز کند معصیت کار واحکام متعدی بر او جاری خواهد بود .