غیر منقول
غیر منقول به معنای شی‌ء ثابت و غیر قابل جابه جایی می‌باشد.
زوجه دائمه از اراضی و سایر غیر منقول، چه می‌برد و چه نمی‌برد؟
حِرمان زوجه از زمین مساکن - عیناً و قیمتاً - و از هوایی مساکن من عینها لا من قیمتها ثابت است و امّا حِرمان او از اراضی غیر مساکن - عیناً و قیمتاً - و از اعیان مثبته در آنها از اشجار و غیرها عیناً و لا قیمتاً - چنان چه شیخ الطائفه شیخ ابوجعفر طوسی قدس سره به آن قایل شده (7) و بعد از ایشان مشهور شده - نزد حقیر محقّق نشده و عدم حِرمان از آن چنان که مختار مفید و مرتضی و حلّی و محقّق در (نافع) است (8) موافق با عموم کتاب و سنّت است، لکن نظر به شهرت مذکوره احوط در ارضِ غیر ساکن تخلّص به صلح است مهما أمکن، واللَّه العالم.
حِرمان زوجه از زمین مساکن - عیناً و قیمتاً - و از هوایی مساکن من عینها لا من قیمتها ثابت است و امّا حِرمان او از اراضی غیر مساکن - عیناً و قیمتاً - و از اعیان مثبته در آنها از اشجار و غیرها عیناً و لا قیمتاً - چنان چه شیخ الطائفه شیخ ابوجعفر طوسی قدس سره به آن قایل شده (7) و بعد از ایشان مشهور شده - نزد حقیر محقّق نشده و عدم حِرمان از آن چنان که مختار مفید و مرتضی و حلّی و محقّق در (نافع) است (8) موافق با عموم کتاب و سنّت است، لکن نظر به شهرت مذکوره احوط در ارضِ غیر ساکن تخلّص به صلح است مهما أمکن، واللَّه العالم.
عنوان سوال:
زوجه دائمه از اراضی و سایر غیر منقول، چه می‌برد و چه نمی‌برد؟
پاسخ:
حِرمان زوجه از زمین مساکن - عیناً و قیمتاً - و از هوایی مساکن من عینها لا من قیمتها ثابت است و امّا حِرمان او از اراضی غیر مساکن - عیناً و قیمتاً - و از اعیان مثبته در آنها از اشجار و غیرها عیناً و لا قیمتاً - چنان چه شیخ الطائفه شیخ ابوجعفر طوسی قدس سره به آن قایل شده (7) و بعد از ایشان مشهور شده - نزد حقیر محقّق نشده و عدم حِرمان از آن چنان که مختار مفید و مرتضی و حلّی و محقّق در (نافع) است (8) موافق با عموم کتاب و سنّت است، لکن نظر به شهرت مذکوره احوط در ارضِ غیر ساکن تخلّص به صلح است مهما أمکن، واللَّه العالم.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا زوجه از اموال غیر منقول زوج متوفّای خود از قبیل خانه و زمین مزروعی و باغ، ارث می‌برد یا خیر؟
- آیا کسی از علمای سابقین قایل شده است به این که زوجه از قیمت اراضی ما تَرَک شوهر خود ارث می‌برد یا خیر؟ و هرگاه زوجه حقّی به قیمت اراضی ما تَرَک زوج خود را نداشته باشد و مع هذا قیمت اراضی ما تَرَک زوج خود را برده باشد غاصب و عاصی و داخل از زمره فاسقین است و آیا سایر ورثه حق ارجاع به او و گرفتن قیمت را از او دارند؟
- اگر کسی بمیرد و وارث منحصر به یک برادر اَبی و خواهر زاده اَبوینی و زوجه دایمه باشد، تقسیم ارث او به چه نحو است؟
- ملاذ الاَنام حجّة الاِسلام! بعضی از داعی از مسأله ارث زوجه از اراضی مسکونی و غیر مسکونی ما تَرَک زوجِ خود سؤال نمودند و داعی مراجعه به رسائل عملیه فتوی حضرت آیة اللَّه الهی نمودم اختلاف به نظرم رسید و در (منتخب الرسائل) چاپ سوّم در حرمان زوجه از اراضی تأمّل فرموده اید (3)، متمنّیست آخرین نظر شریفتان را مرقوم فرمایید.
- در بعض دهات مالکین سابق به رعیت حق اختصاصی دادهاند و رعایا معمولاً آن حق را مورد معامله قرار داده و اراضی مالک را از باب حق الاختصاص بین خودشان خرید و فروش مینمایند، آیا زوجه از قبیل حقوق ثُمنیه می‌برد یا خیر؟
- زیدی بعد از فوت زوجه اوّلیه خود - که دارای اولاد است – زوجه ثانیه به طور دایم اختیار مینماید، پس از وفات بدون وصیت با داشتن اولاد از زوجه اوّلی زوجه ثانوی از زید متوفّی - شوهر خود - چه ارث می‌برد؟
- زوجه غیر مدخوله متوفّی عنها زوجها، تمام مهر المسمّی را می‌برد یا نصف آن را؟
- زوجه هنوز قیمت عمارت و اشجار موروثه را نبرده است از اجاره آنها می‌برد؟
- آیا زوجه از زمین غیر مساکن و منازل و اشجار ما تَرَک زوج متوفّای خود حقّی می‌برد یا خیر؟
- هرگاه ورثه سهمی قیمت اعیانی زوجه را از ارث زوج تأخیر انداختند و مدّتی گذشت و عین آن اعیان ترقّی سوقیه پیدا کرد، مثل این که: خانه بود اجاره دادند، یا درخت بود میوه دار شد، آیا زوجه از قیمت اعیانی وقت وفات زوجش سهم می‌برد، یا از قیمت وقتی که میخواهند سهم او را اَدا کنند؟ و آیا زوجه از منافع عین در این مدّتی که حق او را تأخیر انداختند سهم می‌برد یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر از میان زوجین کافر زوجه قبل و یا بعد از نزدیکی مسلمان شود و سپس فوت نماید در چه صورتی زوج از او ارث می‌برد و در چه صورتی ارث نمی‌برد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر زوج، مرتدّ فطری شود آیا زوجه او از او ارث می‌برد؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا زوجه بعد از وفات همسر از آب چاه عمیق یا قنات ارث می‌برد یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا بدهی متوفّی از کلّ ماترک، منقول و غیر منقول، پرداخت می شود یا فقط از منقول داده می شود؟
- [آیت الله خوئی] سرقفلیهایی که مستأجر شرعاً حق ندارد چنانچه مستأجر فوت نمود و ورثه آن، سرقفلی را میگیرند، آیا زوجه هشت یک می‌برد یا خیر؟
- [آیت الله خوئی] اشخاصی که تصادف می‌کنند از بیمه یا غیر بیمه با رضایت یا عدم رضایت پول میگیرند، زوجه ارث می‌برد یا خیر؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر فردی اراضی موقوفه را فروخته باشد آیا ورّاث آن میتوانند بجای آن اراضی ، اراضی دیگری را به موقوفه واگذار کنند یا باید اراضی خود موقوفه به آن برگردد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر زوجه مرتدّ فطری یا ملّی شود و ارتداد او قبل از دخول باشد آیا پس از فوت زوج مسلمان او، از او ارث می‌برد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر زوج مرتدّ ملّی شود و ارتداد او قبل از دخول باشد آیا پس از قتل یا فوت، زوجه مسلمان او، از او ارث می‌برد؟
- [آیت الله سبحانی] خرید اموال منقول و غیر منقول یهودیانی که از کشور فرار کرده اند، جایز است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر زن را به ترتیبی که در احکام طلاق گفته شد، طلاق رجعی بدهند و در بین عدّه بمیرد، شوهر از او ارث می‌برد و نیز اگر شوهر در بین عدّهی زن بمیرد، زن از او ارث می‌برد، ولی اگر بعد از گذشتن عدّهی رجعی، یا در عدّهی طلاق بائن یکی از آنان بمیرد، دیگری از او ارث نمی‌برد.
- زنی که صیغه شده حق همخوابی ندارد و از شوهر ارث نمی‌برد و شوهر هم از او ارث نمی‌برد.
- اگر کسی یکی از خویشان خود را عمداً و به ناحق بکشد، از او ارث نمی‌برد، ولی اگر از روی خطا باشد مثل آن که سنگ را به هوا بیندازد و اتفاقاً به یکی از خویشان او بخورد و او را بکشد از او ارث می‌برد، ولی ارث بردن او از دیهی قتل که بعداً گفته می‌شود محل اشکال است.
- اگر زنی را برای خود عقد کند، دائمه باشد یا صیغه تا وقتی که آن زن در عقد او است، نمیتواند با خواهر آن زن ازدواج کند.
- اگر مردی بمیرد و اولاد نداشته باشد، چهار یک مال او را زن و بقیه را ورثه دیگر میبرند و اگر از آن زن یا از زن دیگر اولاد داشته باشد، هشت یک مال را زن و بقیه را ورثه دیگر میبرند و زن از زمین خانهی مسکونی، نه از خودِ زمین و نه از قیمت آن ارث نمی‌برد و احتیاط واجب آن است که در زمین باغ و زراعت و زمینهای دیگر هم با ورثهی میت صلح کند و نیز از خود هوایی خانه مانند بنا و درخت ارث نمی‌برد، ولی از قیمت آنها ارث می‌برد و از درخت و زراعت و ساختمانی که در زمین باغ و زراعت و زمینهای دیگر است، اگر چه [زن] ارث می‌برد، امّا چون ارث بردن او از خود اینها یا از قیمت اینها محل اشکال است، احتیاط واجب آن است که در اینها هم با ورثهی دیگر صلح نماید.
- اگر میت برادر و خواهر پدر و مادری دارد، برادر و خواهر پدری که از مادر با میت جداست ارث نمی‌برد و اگر برادر و خواهر پدر و مادری ندارد، چنانچه فقط یک خواهر یا یک برادر پدری داشته باشد، همهی مال به او میرسد و اگر چند برادر یا چند خواهر پدری داشته باشد، مال را به طور مساوی بین آنان قسمت می‌شود و اگر هم برادر و هم خواهر پدری داشته باشد، هر برادری دو برابر خواهر می‌برد.
- اگر زن بخواهد در چیزهایی که از آنها ارث نمی‌برد مانند زمین خانهی مسکونی تصرف کند، باید از ورثهی دیگر اجازه بگیرد و نیز احتیاط واجب آن است که ورثه تا سهم زن را ندادهاند، در چیزهایی که زن از قیمت آنها ارث می‌برد، مانند بنا و درخت بدون اجازهی او تصرف نکنند و چنانچه پیش از دادن سهم زن اینها را بفروشند، در صورتی که زن معامله را اجازه دهد، صحیح و گرنه باطل است.
- کسانی که به واسطهی خویشی ارث میبرند سه دسته هستند:دستهی اوّل:پدر و مادر و اولاد میت است و با نبودن اولادِ، اولاد اولاد هر چه پایین روند، هر کدام آنان که به میت نزدیکتر است ارث می‌برد و تا یک نفر از این دسته هست دستهی دوم ارث نمیبرند.دستهی دوم:جد یعنی پدر بزرگ و جده یعنی مادر بزرگ و خواهر و برادر است و با نبودن برادر و خواهر اولاد ایشان هر کدام آنان که به میت نزدیکتر است ارث می‌برد و تا یک نفر از این دسته هست دستهی سوم ارث نمیبرند.دستهی سوم:عمو و عمه و دایی و خاله و اولاد آنان است و تا یک نفر از عموها و عمهها و دائیها و خالههای میت زندهاند، اولاد آنان ارث نمیبرند، ولی اگر میت عموی پدری و پسر عموی پدر و مادری داشته باشد، ارث به پسر عموی پدر و مادری میرسد و عموی پدری ارث نمی‌برد.
- اگر در یک سال منفعتی نبرد، نمیتواند مخارج آن سال را از منفعتی که در سال بعد می‌برد، کسر نماید.
- اگر وارث میت فقط یک جد یا یک جده است، چه پدری باشد یا مادری، همهی مال به او میرسد و با بودن جد میت پدر جد او ارث نمی‌برد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] مسلمان از کافر ارث می‌برد، ولی کافر اگرچه پدر یا پسر میّت باشد، از او ارث نمی‌برد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مسلمان از کافر ارث می‌برد، ولی کافر اگر چه پدر یا پسر میّت باشد از او ارث نمی‌برد.
- [آیت الله خوئی] مسلمان از کافر ارث می‌برد، ولی کافر اگرچه پدر یا پسر میت باشد، از او ارث نمی‌برد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مسلمان از کافر ارث می‌برد، ولی کافر اگر چه پدر یا پسر میت باشد از مسلمان ارث نمی‌برد.
- [آیت الله سیستانی] مسلمان از کافر ارث می‌برد ، ولی کافر اگر چه پدر یا پسر میّت مسلمان باشد از او ارث نمی‌برد .
- [آیت الله خوئی] زنی که صیغه شده حق همخوابی ندارد و از شوهر ارث نمی‌برد و شوهر هم از او ارث نمی‌برد مگر درصورتی که ارث بردن را شرط کرده باشند که در این صورت هرکه شرط کرده ارث می‌برد.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی یکی از خویشان خود را عمداً یا به شبه عمد بکشد از او ارث نمی‌برد ولی اگر از روی خطا باشد از او ارث می‌برد ولی از دیه قتل ارث نمی‌برد.
- [آیت الله مظاهری] مسلمان از کافر ارث می‌برد ولی کافر از مسلمان ارث نمی‌برد ولی اگر کافر بمیرد و وارث مسلمان نداشته باشد کافر از او ارث می‌برد و اگر همه ورّاث مسلمان کافر باشند ارث او مال حاکم شرع است.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر مردی بمیرد واولاد نداشته باشد، چهار یک مال او را زن وبقیّه را ورثه دیگر میبرند و اگر از آن زن یا از زن دیگر اولاد داشته باشد، هشت یک مال را زن وبقیّه را ورثه دیگر میبرند و زن از همه اموال منقول ارث می‌برد ولی از زمین و قیمت آن ارث نمی‌برد. چه آن زمین خالی باشد یا مشغول به بنأ و درخت و زراعت ومانند اینها باشد; امّا از قیمت هوایی مانند بنا و درخت و چوب و آلات به جز زمین ارث می‌برد. وارث قیمت اینها را باید بدهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] زنی که صیغه شده حقّ همخوابی ندارد و از شوهر ارث نمی‌برد و شوهر هم از او ارث نمی‌برد، مگر در صورتی که حقّ همخوابی را شرط کرده باشند و نیز اگر ارث بردن را شرط کرده باشند هر کس ارث بردن وی شرط شده، ارث می‌برد.