شفع و وتر
نماز نافله شب، جزء نمازهای مستحبی و یازده رکعت، پیش از اذان صبح، که هشت رکعت آن «نافله شب» نام دارد، دو رکعتش به نام «شفع»، و یک رکعت دیگرش به نام «وتر» است. [۱]
در صورتی که نافله شب را که خواند صبح شد، نماز شفع و وتر را به نیّت اداء قبل از فریضه صبح می‌توان به جا آورد یا خیر؟ و هم چنین نافله صبح؟
بلی می‌تواند بخواند آنها را، لکن تخفیف دهد شفع و وتر را، مثل آن که به یک سوره کوچک و یک دعای مختصر در قنوت اکتفا کند، بلکه اگر چهار رکعت از نماز شب هم خوانده باشد و صبح شود، تمام کند آن را نیز به نحو مذکور، یا بدون سوره و قنوت و نافله صبح را بعد از طلوع صبح خواندن هم ضرر ندارد به شرط عدم مزاحمت با فریضه در وقت فضیلت آن.
بلی می‌تواند بخواند آنها را، لکن تخفیف دهد شفع و وتر را، مثل آن که به یک سوره کوچک و یک دعای مختصر در قنوت اکتفا کند، بلکه اگر چهار رکعت از نماز شب هم خوانده باشد و صبح شود، تمام کند آن را نیز به نحو مذکور، یا بدون سوره و قنوت و نافله صبح را بعد از طلوع صبح خواندن هم ضرر ندارد به شرط عدم مزاحمت با فریضه در وقت فضیلت آن.
عنوان سوال:
در صورتی که نافله شب را که خواند صبح شد، نماز شفع و وتر را به نیّت اداء قبل از فریضه صبح می‌توان به جا آورد یا خیر؟ و هم چنین نافله صبح؟
پاسخ:
بلی می‌تواند بخواند آنها را، لکن تخفیف دهد شفع و وتر را، مثل آن که به یک سوره کوچک و یک دعای مختصر در قنوت اکتفا کند، بلکه اگر چهار رکعت از نماز شب هم خوانده باشد و صبح شود، تمام کند آن را نیز به نحو مذکور، یا بدون سوره و قنوت و نافله صبح را بعد از طلوع صبح خواندن هم ضرر ندارد به شرط عدم مزاحمت با فریضه در وقت فضیلت آن.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- نماز شب و شفع و وتر، لازم و ملزوم یک دیگر هستند، یا این که در تنگی وقت می‌توان به هر قسمت از آنها قناعت نمود؟
- در صورتی که شک دارد صبح شده یا نه، نماز شب را به چه نیّت بخواند؟
- در هشت رکعت نافله شب در وسعت وقت می‌توان اکتفا به سوره مختصر مثل سوره توحید نمود یا خیر؟
- با اغسال مستحبّه مثل غسل جمعه، نماز واجب را می‌توان خواند یاخیر؟ و در صورتی که بخواهد وضو بگیرد عللی که ناقض است باید به جا آورد، یا این که وضو بگیرد عیبی ندارد؟
- ترتیب قنوت نماز وتر را به طوری که در رسائل عملیّه ذکر شده باید خواند، یا این که به اذکار و دعاهای دیگر هم ممکن است؟
- در وضوی جبیره در مواضعی که احتیاط لازم به ضم تیمّم باشد، آیا قبل از وقت به قصد کَون بر طهارت و غیره می‌توان گرفت یا خیر؟ و در صورت صحّت در موقع دخول وقت با این وضو و ضم تیمّم احتیاطی می‌توان نماز خواند یا خیر؟
- مولانا و مقتدانا! اگر کسی نماز عشاء را فراموش کند تا صبح، یا بیاختیار خواب رود تا صبح بیدار شود و بداند که نماز عشاء را نخوانده، آیا بر او روزه را واجب میدانید یا خیر؟ و اگر واجب باشد آیا روزِ همان شب باید بگیرد یا هر روز که باشد کافی است؟ و بر فرض وجوب همان روز، اگر عمداً یا سهواً یا جهلاً ترک نمود قضا دارد یا خیر؟ و آیا فرقی بین ترک عشاء تنها یا با مغرب هست یا خیر؟
- هر گاه جنب از حرام به جهت عدم تمکّن از غسل، تیمّم بدل از غسل نمود و چند روز به همین عذر نماز خواند، در صورتی که بدنش عرق نموده و لباس او آلوده به عرق شده، آیا نمازهایی که در این چند روز خوانده از جهت این که لباسش آلوده به عرق جنابت از حرام بوده، باید اعاده نماید یا خیر؟
- حقیر وطن و محل سکونتم شهر یزد میباشد، ولی دو سال است که در ده فرسخی شهر، آموزگار میباشم و در آن جا علاقهای ندارم و خانوادهام هم در شهر میباشند و هر هفته در عصر پنج شنبه میروم به شهر، شب جمعه و روز آن در آن جا میمانم و روز شنبه صبح مراجعت میکنم به محل شغلم و این عادت را در این مدّت داشتهام، تکلیف حقیر در نماز تمام است یا شکسته؟
- کثیر السفر بعد از اقامه عشره در وطن، در سفر اوّل تکلیف او قصر است، همین شخص مسافرت به چهار فرسخی با نیّت بیتوته شب کرده و بنا بر فرمایش حضرت عالی در فرض مزبور وجوب اتمام خالی از رجحان نیست و هم چنین صوم، این شخص عمل کرده دوباره میخواهد سفر کند به قدر مسافت، تکلیف این شخص چیست؟ مرقوم فرمایید. به عبارة اخری: بعد از اقامه عشره در سفر اوّل قصر خواندن نماز موضوعیّت دارد یا ندارد، بلکه مجرّد صدق سفر در اوّلی کفایت میکند در اتمام نماز بعدی و لو این که در اوّلی نماز را نخوانده و یا جاهل به حکم بوده تمام خوانده است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا صحیح است که فقط بعضی از رکعات نافله شب را بخوانیم، مثلاً دو رکعت شفع و یک رکعت وتر را بخوانیم؟
- [سایر] آیا می‌توان قضای نماز شب را خواند؟
- [آیت الله جوادی آملی] قضاء نماز را در چه موقعی می‌توان خواند؟ یعنی قضای نماز صبح را می‌شود ظهر خواند؟
- [آیت الله جوادی آملی] قضاء نماز را در چه موقعی می‌توان خواند؟ یعنی قضای نماز صبح را می‌شود ظهر خواند؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا نافله صبح را قبل از اذان صبح می‌شود خواند؟
- [سایر] سلام، آیا می‌شود نماز نافله و قضای واجب را یکی خواند؟ مانند قضای روزهای که می‌شود همزمان با نیت مستحبی هم گرفت یعنی یک روزه و 2نیت (مثل ایام بیض)؛ آیا می‌شود نیت نماز قضایی کرد و نماز نافلهای هم با آن خواند (یک نماز و 2 نیت)؟ نماز قضا همراه نماز شب چطور؟
- [سایر] خواندن نمازهای مستحبی روزانه در سفر؛ مانند نافله شب، نوافل ظهر و عصر و نافله صبح، چه حکمی دارد؟
- [سایر] آیا می‌توان نوافل را در حین کار کردن خواند؟
- [سایر] آیا نماز شکر را می‌توان مانند نمازهای عادی - مثل نماز صبح - خواند؟
- [سایر] سلام؛ بفرمایید که نماز صبح یا ظهر یا عصر یا مغرب یا عشا را )قضا و اداء( می‌توان به نماز جمعه اقتدا نمود یا نه؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- وقت نیت روزهی ماه رمضان از اوّل شب است تا اذان صبح.
- اگر در بین نماز یادش بیاید که یک نماز یا بیشتر از همان روز از او قضا شده، یا فقط یک نماز قضا از روزهای پیش دارد، چنانچه وقت وسعت دارد و ممکن است نیت را به نماز قضا برگرداند، بنا بر احتیاط واجب باید نیت نماز قضا کند؛ مثلاً اگر در نماز ظهر پیش از تمام شدن رکعت دوم یادش بیاید که نماز صبح آن روز قضا شده، در صورتی که وقت نماز ظهر تنگ نباشد، احتیاطاً باید نیت را به نماز صبح برگرداند و آن را دو رکعتی تمام کند، بعد نماز ظهر را بخواند، ولی اگر وقت تنگ است، یا نمیتواند نیت را به نماز قضا برگرداند، مثلاً در رکوع رکعت سوم نماز ظهر یادش بیاید که نماز صبح را نخوانده، چون اگر بخواهد نیت نماز صبح کند یک رکوع که رکن است زیاد می‌شود، نباید نیت را به قضای صبح برگرداند.
- اگر از روی معصیت یا به واسطهی عذری نماز مغرب، یا نماز عشا را تا نصف شب نخواند، بنا بر احتیاط واجب باید تا قبل از اذان صبح، بدون این که نیت ادا و قضا کند به جا آورد.
- اگر وقت نماز ادا وسعت داشته باشد، انسان می‌تواند در بین نماز نیت را به نماز قضا برگرداند، ولی باید برگرداندن نیت به نماز قضا ممکن باشد، مثلاً اگر مشغول نماز ظهر است، در صورتی می‌تواند نیت را به قضای صبح برگرداند که داخل رکعت سوم نشده باشد.
- نمازهای نافله را می‌شود نشسته خواند، ولی بهتر است دو رکعت نماز نافلهی نشسته را یک رکعت حساب کند، مثلاً کسی که میخواهد نافلهی ظهر را که هشت رکعت است نشسته بخواند، بهتر است شانزده رکعت بخواند و اگر میخواهد نماز وِتر را نشسته بخواند، دو نمازِ یک رکعتی نشسته بخواند.
- نماز وحشت را در هر موقع از شبِ اوّل قبر می‌شود خواند، ولی بهتر است در اوّل شب بعد از نماز عشاء خوانده شود.
- آخر وقت نماز عشا نصف شب است و شب را باید از اوّل غروب تا اذان صبح حساب کرد، نه تا اوّل آفتاب.
- مستحاضهی کثیره یا متوسطه اگر پیش از داخل شدن وقت نماز برای نماز غسل کند، غسل او باطل است، ولی اگر نزدیک اذان صبح برای نماز شب غسل کند و نماز شب را بخواند و همین که وقت داخل شد فوراً نماز صبح را بخواند اشکال ندارد.
- نماز قضا را با جماعت می‌شود خواند، چه نماز امام جماعت ادا باشد یا قضا و لازم نیست هر دو یک نماز را بخوانند، مثلاً اگر نماز قضای صبح را با نماز ظهر یا عصر امام بخواند، اشکال ندارد.
- نافلهی صبح پیش از نماز صبح خوانده می‌شود و وقت آن بعد از فجر اوّل است تا وقتی سرخی طرف مشرق پیدا شود و نشانهی فجر اوّل در وقت نماز صبح گفته شد و ممکن است نافلهی صبح را بعد از نافلهی شب بلافاصله بخوانند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] از یازده رکعت نافله شب، هشت رکعت آن باید به نیّت نافله شب و دو رکعت آن به نیّت نماز شفع و یک رکعت آن به نیّت وتر خوانده شود.
- [آیت الله بهجت] وقت نافله شب از نصف شب است تا اذان صبح و بهتر است نزدیک اذان صبح خوانده شود؛ و اگر کسی چهار رکعت یا بیشتر از نافله شب را خوانده و وقت فریضه صبح رسیده، می‌تواند نماز شب را تمام کند و می‌تواند نافله و فریضه صبح را بخواند و بعداً باقیمانده نماز شب را قضا کند؛ و امّا اگر چیزی از نماز شب را بهجا نیاورده و یا کمتر از چهار رکعت بهجا آورده، در این دو صورت مقدم داشتن نافله و فریضه صبح بر قضای نماز شب افضل است.
- [آیت الله وحید خراسانی] وقت نافله نماز صبح بنابر احتیاط واجب بعد از فجر اول است تا وقتی که سرخی طرف مشرق پیدا شود و بعد از پیدا شدن سرخی طرف مشرق اگر خواست بخواند بعد از نماز صبح بخواند و نیت ادا و قضا نکند و کسی که نماز شب می خواند می تواند بعد از نافله شب بلافاصله نافله صبح را بخواند
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . از یازده رکعت نافله شب، هشت رکعت آن باید به نیت نافله شب و دو رکعت آن به نیت نماز شفع و یک رکعت آن، به نیت نماز وتر خوانده شود، و هشت رکعت نافله شب و هم چنین نافله ظهر و عصر و مغرب را باید مانند نماز صبح دو رکعتی بخوانند و دستور کامل نافله شب در کتاب های دعا گفته شده است.
- [آیت الله بهجت] نافله صبح را بعد از تمام شدن نماز شب تا طلوع سرخی از طرف مشرق می‌شود خواند و بعد از آن، اول نماز صبح و بعد از آن نافله صبح را بخوانند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] نافله ظهر و عصر در سفر ساقط است و نباید خواند و احتیاط آن است که نافله عشارا نیز ترک کند، اما بقیه نافله های شبانه روزی یعنی نافله صبح و مغرب و نافله شب در سفر ساقط نمی شود.
- [آیت الله بهجت] نافله خواندن در وقت فریضه، ولو نافله غیر یومیه باشد، در صورتی که باعث فوت فریضه نشود جایز است و همچنین جایز است نافله خواندن برای کسی که نماز قضا یا واجب دیگر مثل نماز استیجاری به گردن دارد.
- [آیت الله علوی گرگانی] از یازده رکعت نافله شب، هشت رکعت آن باید به نیّت نافله شب ودو رکعت آن به نیّت نماز شفع ویک رکعت آن به نیّت نماز وتر خوانده شود، ودستور کامل نافله شب در کتابهای دعا گفته شده است.
- [آیت الله اردبیلی] از یازده رکعت نافله شب، هشت رکعت آن باید به نیّت نافله شب، دو رکعت به نیّت نماز شَفْع و یک رکعت به نیّت نماز وَتْر خوانده شود. دستور کامل نافله شب در کتابهای ادعیه گفته شده است.
- [آیت الله سیستانی] اگر از روی اختیار نماز مغرب یا عشا را تا نصف شب نخواند بنابر احتیاط واجب باید تا قبل از اذان صبح بدون اینکه نیّت اداء و قضاء کند آن نماز را بجا آورد. وقت نماز صبح :