اراده الهی به خلقت عالم مادی به صورت یکپارچه و منسجم تعلق گرفته است. و هر فردی در این مجموعه، به طور مستقیم متعلق اراده الهی برای خلقت نبوده است. عالم مادی در نهایت ثمره هایی دارد که به دلیل وجود آن ثمره ها، حکمت الهی، ایجاد این عالم را ایجاب کرده است.
به عنوان مثال کسی که قصد تراشیدن یک پیکر از تنه درختی را دارد، کار او دو ثمره خواهد داشت. یک ثمره کار او مجسمه ای است که در انتهای کار به آن می رسد و یک ثمره دیگر کار او ایجاد براده های چوب است که بی ارزش اند و تنها فایده آن در سوزاندشان می باشد! مجسمه ساز در واقع غرضش ساختن همان مجسمه است و هرگز قصدش خرد کردن چوب ها به قصد سوزاندشان نیست. اما این مساله نتیجه حتمی کار اوست.
خدای متعال انسان را برای خلافت خویش در عالم خلق کرده است:
(إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ[احزاب/72] ما امانت (تعهّد، تکلیف، و ولایت الهیّه) را بر آسمانها و زمین و کوه‌ها عرضه داشتیم، آنها از حمل آن سر برتافتند، و از آن هراسیدند امّا انسان آن را بر دوش کشید.)
منظور از این انسانی که خلیفه الهی می شود، هر فرد انسان نیست. چرا که بعضی از انسان ها از پست ترین موجودات عالم هستند. و چنین کسانی لیاقت خلافت الهی را ندارند:
(إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُکْمُ الَّذینَ لا یَعْقِلُونَ[انفال/22] بدترین جنبندگان نزد خدا، افراد کر و لالی هستند که اندیشه نمی کنند.)
چنین انسان هایی که به شرارت می پردازند، غرض خلقت نبوده اند، مگر به مانند همان براده های چوب که به درد سوزاندن می خورند و به همین خاطر خدای متعال می فرماید:
(وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کَثیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا یَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْیُنٌ لا یُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا یَسْمَعُونَ بِها أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِکَ هُمُ الْغافِلُونَ[اعراف/179] به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم آنها دلها [عقلها] یی دارند که با آن )اندیشه نمی کنند، و) نمی فهمند و چشمانی که با آن نمی بینند و گوشهایی که با آن نمی شنوند آنها همچون چهارپایانند بلکه گمراهتر! اینان همان غافلانند (چرا که با داشتن همه گونه امکانات هدایت، باز هم گمراهند))
اگر انسان ها منحصر در همین گروه بودند، انسان خلق نمی شد و این همان مطلبی است که فرشتگان در آغاز خلقت انسان آن را دیدند و به خلقت انسان اشکال کردند! در حالی که غرض الهی انسان کاملی بود که لیاقت خلافت الهی را داشت:
(وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلیفَةً قالُوا أَ تَجْعَلُ فیها مَنْ یُفْسِدُ فیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ قالَ إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ[بقره/30] (به خاطر بیاور) هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان گفت: (من در روی زمین، جانشینی [نماینده ای] قرار خواهم داد.) فرشتگان گفتند: (پروردگارا!) آیا کسی را در آن قرار می دهی که فساد و خونریزی کند؟! ما تسبیح و حمد تو را بجا می آوریم، و تو را تقدیس می کنیم.) پروردگار فرمود: (من حقایقی را می دانم که شما نمی دانید.)
بنابراین افراد انسان ها می توانند به یکی از دو گروه تعلق گیرند. یا ملحق به انسان کامل می شوند که غرض اصلی خلقت هستند یا اینکه به مانند همان براده های چوب تنها ارزششان سوزاندن است و زمینه ساز تحقق غرض اصلی خلقت هستند
