برای قضاوت در این راستا، و منطقی بودن چنین مقایسه ای نیاز است که ما ابتدا شناخت کاملی از دو طرف مقایسه داشته باشیم.
اگر معتقد باشیم که انسان خود را به نحو کامل و جامعی شناخته است، قطعا نمی توانیم چنین ادعایی درباره جنیان مطرح کنیم! شناخت ما از آنها ناقص است و اطلاعاتی جسته و گریخته از بعضی مسائلشان داریم. مثلا می دانیم:
جنیان قادرند در مدت زمان کوتاهی به فاصله ای دور دسترسی داشته باشند:
قالَ عِفْریتٌ مِنَ الْجِنِّ أَنَا آتیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ تَقُومَ مِنْ مَقامِکَ وَ إِنِّی عَلَیْهِ لَقَوِیٌّ أَمینٌ [نمل/39] عفریتی از جنّ گفت: (من آن را پیش از آنکه از مجلس خود برخیزی برای تو می آورم و بر این [کار] سخت توانا و مورد اعتمادم.
آنها می توانند در آسمان ها بالا روند:
وَ أَنَّا لَمَسْنَا السَّماءَ فَوَجَدْناها مُلِئَتْ حَرَساً شَدیداً وَ شُهُباً [ جن/8] و ما بر آسمان دست یافتیم و آن را پر از نگهبانان توانا و تیرهای شهاب یافتیم.
همچنان که می توانند در اعماق آبها نیز فرو روند:
وَ مِنَ الشَّیاطینِ مَنْ یَغُوصُونَ لَهُ وَ یَعْمَلُونَ عَمَلاً دُونَ ذلِکَ [ انبیاء/82] و برخی از شیاطین بودند که برای او غواصی و کارهایی غیر از آن می کردند.
(در ماجرای شیاطین مسخر شده توسط حضرت سلیمان، برای اشاره به مسخر شده گان هر دو واژه شیطان و جن در قرآن به کار رفته است که اشاره ای به یکی بودن آن دو است.)
اما در عین حال اطلاعاتی از آنها داریم که آنها را فروتر از انسان نشان می دهد. به عنوان مثال:
گفته شده است که غذای اجنه از سرگین چهارپایان و استخوان است:
در اخبار هم از استنجاء با استخوان و سرگین غدقن شده برای اینکه خوراک جن و دواب آنهایند. [1]
همچنین ظاهرا تنها یک پیامبر از جنیان در بین آنها بوده است. مردی از امیر المومنین (ع) پرسید آیا خدا پیغمبری بر جنیان فرستاده؟ فرمود: آری، پیغمبری بنام یوسف بر آنها فرستاد و آنها را بخدا عزّ و جلّ خواند و او را کشتند. [2]
و سایر پیامبران مبعوث شده به آنان، از انسان ها بوده اند:
قُلْ أُوحِیَ إِلَیَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ فَقالُوا إِنَّا سَمِعْنا قُرْآناً عَجَباً * یَهْدی إِلَی الرُّشْدِ فَآمَنَّا بِهِ [ جن/1,2] بگو: (به من وحی شده است که تنی چند از جنّیان گوش فرا داشتند و گفتند: راستی ما قرآنی شگفت آور شنیدیم. [که] به راه راست هدایت می کند. پس به آن ایمان آوردیم.
پس شناخت ما از جنیان ناقص است و با اطلاعاتی که داریم، نمی توانیم اظهار نظری بکنیم، خصوصا که معیار و مبنای پیشرفته بودن ابتدا باید تعریف شود. و سپس با توجه به آن قضاوت صورت بگیرد.
[1]: بحار الأنوار ، ج60، ص 288
[2]: بحار الأنوار، ج60، ص 78
