دلیل برتری انسان نسبت به جن چیست؟

دلیل برتری انسان نسبت به جن چیست؟

در عالم هستی برخی از موجودات غیرمحسوس‌اند و با حواس طبیعی و عادی، قابل درک نیستند. یکی از این موجودات (جن) است. جن که در اصل معنا و مفهوم (پوشیدگی) دارد، از چشم انسان پوشیده است. قرآن وجود این موجود را تصدیق کرده و سوره‌ای به نام (جن) نیز در قرآن وجود دارد. در قرآن گاهی از این موجود به (جانّ) نیز یاد می‌شود. الرحمن / 39 و حجر/ 27.
ماهیت و حقیقت این موجودات، چندان برای ما روشن نیست؛ ولی از پاره‌ای آیات و روایات می‌توان به برخی از مشخصات این موجود دست یافت، از جمله:
1- از آتش آفریده شده و خلق آن پیش از خلق انسان است. حجر/ 27 - الرحمن/ 15.
2- جن نیز مانند انسان مکلف و مسؤول است. ذاریات/ 56.
3- دسته‌ای از آنها مؤمن و گروهی کافر، عده‌ای از آنها نیک‌کردار و برخی از آنها زشت‌کردارند. جن / 11 و 14 و 15 - احقاف / 31.
4- بعضی از آنها مرد و مذکر و پاره‌ای دیگر زن و مؤنث هستند و تولید نسل نیز می‌کنند. جن/ 6.
5- آنها زندگی می‌کنند و می‌میرند. احقاف / 18. نگا: المیزان، ج 20، ص 41.
6- دارای شعور و اراده‌اند و می‌توانند با سرعت حرکت کنند. مانند قصه حضرت سلیمان و تخت بلقیس، ملکه سبا. نمل / 39 - 38.
7- مسخّر انسان می‌گردند. البته در قرآن در این خصوص، تنها به قضیه حضرت سلیمان اشاره شده است که علاوه بر پرندگان، وحوش و انسان‌ها، جن‌ها نیز در اختیار و به فرمان حضرت سلیمان بودند. نگا: نمل / 17 تا 39 - سبأ / 14 - 12 - انبیاء / 82.
8- در روایات آمده است که (جن مؤمن) برای پیامبران و امامان، مسخر می‌شوند و خدمت می‌کنند و کسانی که به اذن الهی از ولایت تکوینی برخوردارند، می‌توانند جنیان کافر را تحت فرمان خویش درآورند. نگا: معارف قرآن، ص 312 - 313.
9- از پاره‌ای آیات قرآنی و روایات معلوم می‌شود که جنیان به پیامبر خدا(ص) ایمان آورده‌اند. جن / 1 - احقاف / 32 - 29.

برتری انسان:
با این حال انسان از تمام موجودات، از جن و ملک و ... برتری دارد، به جهت اینکه انسان تنها موجودی است که خلیفه خدا در روی زمین است و مخزن اسرار الهی است و به همین جهت به ملائکه و ابلیس که رئیس جنیان است دستور داده شد که بر آدم سجده نمایند و همین طور انسان تنها امانت دار الهی است و قرآن صریحا به برتری انسان بر بسیاری از موجودات دیگر را بیان نموده است که در ذیل به آیات مربوطه اشاره می شود:
1. خلافت الهی: (و به یاد آور) هنگامی که پروردگار تو به فرشتگان گفت: من در روی زمین خلیفه و حاکمی قرار خواهم داد [که همان حضرت آدم و... باشند]. (بقره(2)، آیه 30)
2. مخزن علم و اسرار الهی: (سپس علم اسماء [علم اسرار آفرینش و نامگذاری موجودات] را همگی به آدم آموخت بعد آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود اگر راست می گویید اسامی اینها را برشمارید، فرشتگان عرض کردند: منزهی تو! ما چیزی جز آنچه به ما تعلیم داده ای نمی دانیم تو دانا و حکیمی. فرمود ای آدم آنها را از (اسامی و اسرار) این موجودات آگاه کن که آنها را آگاه کرد خداوند فرمود: نگفتم من غیب آسمان ها و زمین را می دانم، و نیز می دانم آنچه را شما آشکار می کنید یا پنهان می داشتید). (بقره(2)، آیات 31-33).
3. مسجود ملائکه: دلیل دیگر برتری انسان این است که خداوند به ملائک و رئیس جنیان یعنی ابلیس دستور داد که در مقابل آدم سجده کنند و این نشانه برتری آدم و انسان است. قرآن کریم می فرماید: (و هنگامی که به فرشتگان گفتیم برای آدم سجده و خضوع کنید، همگی سجده کردند جز شیطان که سر باز زد و تکبر ورزید [و به خاطر نافرمانی و تکبر] از کافران شد). (بقره(2)، آیه 34).
4. انسان امانت دار الهی است: (ما امانت [تعهد، تکلیف، مسئولیت و ولایت الهیه] را بر آسمان ها و زمین و کوه ها عرضه داشتیم آنها از حمل آن ابا کردند و از آن هراس داشتند، اما انسان آن را بر دوش کشید...). (احزاب، آیه 72).
5. تاج کرمنا بر سر آدم زده شده: (وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلی‌ کَثیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضیلاً)؛ ما آدمی زادگان را گرامی داشتیم، و آنها را در خشکی و دریا [بر مرکب های راهوار] حمل کردیم و از انواع روزی های پاکیزه به آنان روزی دادیم، و آنها را بر بسیاری از موجوداتی که خلق کرده ایم برتری بخشیدیم). (اسراء(17)، آیه 70).
در توضیح آیه می خوانیم (تنها موجودی که از نیروهای مختلف مادی و معنوی، جسمانی و روحانی تشکیل شده و در لابلای تضادها می تواند پرورش پیدا کند و استعداد تکامل و پیشروی نامحدود دارد انسان است). (ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1370، ج 12، صص 99-200).
علی(ع) کلامی دارد که می تواند آیه را به خوبی برای ما روشن سازد، آنجا که فرمود: (خداوند خلق عالم بر سه گونه آفرید، فرشتگان و حیوانات و انسان، فرشتگان عقل دارند بدون شهوت و غضب، حیوانات مجموعه ای از شهوت و غضبند و عقل ندارند، اما انسان مجموعه ای از هر دو تا کدامین غالب آید، اگر عقل او بر شهوتش غالب شود از فرشتگان برتر است و اگر شهوتش بر عقلش چیره گردد از حیوانات پست تر است). (حویزی، تفسیر نورالثقلین، ج 3، ص 188، به نقل از تفسیر نمونه، ج 12، ص 200).
به این نکته نیز توجه شود که برتری انسان بر سایر موجودات روی جنبه های معنوی و انسانی او است ولی بی مناسبت نیست که بدانیم به گفته دانشمندان حتی از نظر نیروهای جسمانی در بعضی از جهات از سایر جانداران قویتر و نیرومندتر است [هر جند از پاره ای جهات نیز ضعیف تر به نظر می رسد].
الکسیس کاری می گوید: (بدن انسان دارای استحکام و ظرافت فوق العاده ای می باشد و در مقابل هر نوع حادثه استقامت می ورزد، همچنین در مقابل بی غذایی، بی خوابی، خستگی، غصه افراطی، درد، بیماری، رنج پرکاری و در مورد حفظ موازنه و تعادل حیرت انگیز بدن و روح خویش، تحمل عجیبی از خود نشان می دهد، حتی می توان گفت که انسان از تمام حیوانات پردوام تر، پر تلاش تر است، با این توانایی جسمی و فکری شگرفش توانسته است، این همه امور، صنایع و تمدن کنونی را به وجود آورد و برتریش را بر همه جانداران به اثبات رساند). (الکسیس کارل، انسان موجود ناشناخته، صص 73-74 به نقل از تفسیر نمونه، همان، صص 200-201).
و این انسان است که نسبت به گذشته خود پیشرفت های شگرفی نموده است، اما موجودات دیگر حتی ملائکه نسبت به گذشته خود پیشرفتی نداشته است.
(در این جا یک سؤال باقی می ماند و آن این که آیا همه انسان ها از فرشتگان برترند؟ در حالی که گروهی بی ایمان و شرور و ستمگر هستند که از پست ترین خلق خدا محسوب می شوند و به تعبیر دیگر آیا بنی آدم در آیه مورد بحث همه انسان ها را شامل می شود یا تنها گروهی از آنها را.
پاسخ این سؤال را در یک جمله می توان خلاصه کرد و آن اینکه: آری همه انسان ها برترند، اما بالقوه و بالاستعداد. یعنی همگی این زمینه و شایستگی را دارند، حال اگر از آن استفاده نکنند، و سقوط نمایند مربوط به خودشان است). (تفسیر نمونه، همان، ص 200).
در نتیجه باید گفت نوع انسان به جهت خلیفه خدا بودن، مخزن اسرار الهی بودن و... بر موجودات دیگر از جمله جن برتری دارد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. انسان و ایمان، مرتضی مطهری، انتشارات صدرا.
2. انسان موجود ناشناخته، الکسیس کارل.