سلام. آیا کسی که نزدیک تر به قیامت از دنیا رفته نسبت به کسانی که هزاران سال پیش از دنیا رفته اند کمتر در برزخ گرفتارند؟ یعنی انسان های گذشته ی دور باید تا قیامت در برزخ صبر کنند و یا عذاب بکشند؟! و تازه در قیامت هم زمان زیادی را برای حساب کتاب و عذاب نهایی یا بهشت نهایی صبر کنند؟! یا این تفاوت ها از عدالت خداوند به دور نیست؟
سلام بر شما. این سؤال که عالم برزخ برای بعضی طولانی یا کوتاه است، بدین خاطر است که با ذهن خویش به آن نگاه می‌نگریم .معمولاً هنگامی که عالم آخرت را با ویژگی‌ها و خصوصیات عالم مادی می‌سنجیم و ارزیابی می‌کنیم، در مورد آن دچار شبهه و اشکال می‌شویم. از این نظر تصور می‌کنیم که زمان در عالم برزخ همان تعریف را دارد که در عالم ماده دارد و در آن منزل چنان جریان دارد که در دنیا در جریان است.
اما زمان به مفهومی که در دنیا تصور و تحقق دارد، در عالم برزخ وجود ندارد، زیرا زمان مقدار حرکت است و حرکت از شئون ماده می‌باشد، حال آن که عالم برزخ، عالم غیر مادی و مجرد از ماده است و موجودات آن در عین اینکه حقایق و موجودات مقداری هستند، حقایق ثابت و غیر متغیرند.
به همین جهت ممکن است از نظر زمان دنیوی شخصی زودتر از دنیا برود، اما نسبت به کسی که دیرتر به عالم برزخ وارد شده، برزخش کوتاه‌تر باشد، مانند حالت خواب که یکی شاید صد سال بخوابد، اما تنها چند دقیقه را حس کند، ولی کسی چند دقیقه به خواب رود و هزاران حادثه و جریان برای او اتفاق افتد و خواب خود را طولانی تصور کند.
همین معنا در مورد عالم برزخ و زندگی آن در آیات قرآن نیز آمده است، چنان که در آیة 55 و 56 روم می‌خوانیم:
(گروهی از مجرمان بعد از برپا شدن قیامت، سوگند یاد می‌کنند که: ساعتی بیش در جهان برزخ نبوده‌اند، ولی به زودی مؤمنان آگاه به آنها می‌گویند: شما به فرمان خدا مدتی طولانی تا روز قیامت مکث کرده اید و اکنون روز قیامت است).
جایگاه افراد در برزخ از حیث خوب یا بد بودن تابع اعمال آن ها در دنیا است. طولانی یا کوتاه بودن مدت برزخ، و بر اساس اصل عدل الهی، حیات انسان‌ها پس از مرگ طبق اعمال و افکار آن ها رقم می‌خورد. بنابراین اگر کسانی زودتر یا دیرتر از دنیا بروند، تنها بر اساس اعمالی که انجام داده اند، زندگی خواهند کرد . زود و دیر رفتن انسان‌ها تأثیری در کم یا بیش بودن عذاب نخواهد داشت. هنگاهی که با براهین عقلی عدالت خداوند را اثبات نمودیم، چون عقل ما از جزئیات برزخ کاملا آگاه نیست، نمی‌توانیم دیر یا زود رفتن را بر خلاف اصل ثابت شده (عدل) تصور نماییم.
انسان پس از مرگ دو مرحله زندگی دارد:
زندگی برزخی و زندگی در عالم آخرت؛ پس زندگی بعد از مرگ، منحصر در برزخ نیست. عذاب و نعمت نیز منحصر در آن نیست، تا هر کسی پاداش و جزای تمام اعمال خود را ببیند. زندگی حقیقی و دائمی در جهان آخرت است. حتی اگر کسانی با زود رفتن در عالم برزخ در عالم برزخ بیش تر عذاب دیده‌اند، این مسئله موجب پاکی و طهارت آن ها از گناه شده ، در قیامت وارد بهشت شده یا زودتر وارد بهشت می‌شوند.
در هر صورت محاسبه اصلی تمام افراد در روز قیامت خواهد بود . بر اساس نحوه زندگی و مقدار عذاب یا تنعم در برزخ، زندگی آن ها در عالم قیامت نیز متفاوت خواهد بود.
در نتیجه در هیچ یکی از موارد فوق و مانند آن اصل عدل نادیده گرفته نمی شود و به هر کسی طبق عدل متعالی حق رسیدگی می شود.
